Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การเปลี่ยนแปลงในระยะหลังคลอด, อ้างอิง, นางสาวชลิตา วงษ์จันทร์ เลขที่ 53…

- - - - 1. Involution of uterus
        
        การหดรัดตัวของใยกล้ามเนื้อมดลูก
        
        Estrogen and Progesterone ลดลงภายหลังคลอด การหลั่งฮอร์โมน oxytocin กล้ามเนื้อมดลูกมีการหดรัดตัวมากขึ้น หลอดเลือดบริเวณรกเกาะตีบลง การไหลเวียนเลือดที่มดลูกลดลง ท าให้กล้ามเนื้อมดลูกขาดเลือดไปเลี้ยง เกิดการเหี่ยวฝ่อ สลายตัวเนื้อเยื่อในโพรงมดลูก
        
        กระบวนการย่อยสลายโมเลกุล
        
        Estrogen and Progesterone ลดลงภายหลังคลอด มีผลทำให้คอลลาจีเนส (collagenase) ในมดลูก เพิ่มการหลั่ง proteolysis enzymes เพิ่มการหลั่งน้ำย่อยโปรตีน (proteolysis enzymes) เกิดการแตกตัวของใยกล้ามเนื้อมดลูกเข้าสู่โพรงมดลูก เพื่อย่อยสลายโปรตีนในเยื่อบุโพรงมดลูก และในกล้ามเนื้อมดลูกเอง มี lysosome ช่วยในการย่อยสลาย + กระบวนการ phagocytosis ร่วมกำจัดของเสียในหลอดเลือดด้วย ทำลายสิ่งแปลกปลอมโปรตีนในผนัง มดลูกเกิดการย่อยสลายเป็นของเสีย
      - ขนาดและน้้ำหนักของมดลูก
        
        ทันทีหลังรกคลอดมดลูกมีขนาดลดลง = 16 wks. Pregnancy
        
        ภายหลังคลอด หนักประมาณ 1,000 กรัม ยาวประมาณ 15 เซนติเมตร
        
        กว้างประมาณ 12 เซนติเมตร และหนาประมาณ 8 - 10 เซนติเมตร
        
        1 สัปดาห์ หนัก 500 กรัม
        
        2 สัปดาห์ หนัก 300 กรัม
        
        6 สัปดาห์ หนักประมาณ 60 – 80 กรัม
      - การลดระดับของมดลูก
        
        บ่งบอกของการเกิดภาวะ involution of uterus
        
        ทันทีหลังรกคลอด ความสูงของยอดมดลูกจะลดลงอยู่ระดับกึ่งกลางระหว่างสะดือกับกระดูกหัวเหน่าหรือสูงกว่าเล็กน้อย
        
        1 – 2 เซนติเมตร หลังคลอดคลำมดลูกได้ที่ระดับสะดือ ลักษณะกลมแข็ง หดรัดตัวดีอาจเอียงไปด้านขวาของหน้าท้องมารดา วัดได้ประมาณ 1 นิ้วมือ (finger-breadth: FB)ต่ำกว่าสะดือ
        
        ภายใน 12 – 24 ชั่วโมง แรกหลังคลอด ยอดมดลูกจะอยู่ที่ระดับสะดือ และจะลดระดับลงอย่างต่อเนื่อง
        
        เฉลี่ยประมาณ 1 เซนติเมตร หรือ 0.5 ถึง 1 นิ้วฟุต หรือ 1 FB/วัน
        
        เกิดการหดรัดตัวของกล้ามเนื้อมดลูกและหลอดเลือดแดง ทำให้ยอดมดลูกสูงขึ้นอยู่ที่ระดับสะดือ
        
        ปัจจัยที่ทำให้เกิด “sub involution of uterus” การคลอดยาวนาน การคลอดยาก ทารกตัวโต การตั้งครรภ์และการคลอดหลายครั้ง ภาวะน้ำคร่ำมาก การใช้ยาแก้ปวดหรือยาระงับความรู้สึกในระยะคลอด เศษรกค้างในโพรงมดลูก การติดเชื้อ กระเพาะปัสสาวะเต็ม
      - เยื่อบุโพรงมดลูก
        
        ทันทีหลังรกคลอด บริเวณตำแหน่งที่รกเกาะจะเกิดแผล ผลจากการเกิด uterine contraction& arterial vasoconstriction เพื่อป้องกันการเกิด PPH ทำให้เกิดการหายของแผล คือ 1.มีการลอกหลุดของเนื้อเยื่อที่ตายแล้ว (exfoliation) บริเวณที่รกเกาะ ทำให้เนื้อเยื่อบริเวณนี้ มีขนาดลดลงอย่างรวดเร็วกลายเป็นเนื้อเรียบหายสนิทไม่มีแผลเป็น 2.ถ้าหากมีการตั้งครรภ์ครั้งใหม่ ไข่ที่ผสมแล้วจะสามารถฝังตัวในบริเวณนี้ได
        
        ชั้นนอก (spongy layer) คือ ส่วนที่อยู่ติดกับโพรงมดลูกจะมีเนื้อตายสลายตัวหลุดออกมาปนกับสิ่งที่ขับออกจาก โพรงมดลูกเป็นน้้าคาวปลา (lochia) การหดรัดตัวของมดลูกในระยะนี้ เป็นกลไกธรรมชาติที่ช่วยในการห้ามเลือด และขณะที่มีการตีบตันของหลอดเลือด ท าให้เกิดการตายของเยื่อบุโพรงมดลูก (endometrial necrosis) หากมดลูกหดรัดตัวไม่ดี จะท าให้หลอดเลือดเหล่านี้ปิดไม่สนิทเกิดภาวะตกเลือด หลังคลอดได้
        
        ชั้นใน (basal layer) คือ ส่วนที่อยู่ติดกับผนังมดลูก มีต่อมและเนื้อเยื่อ connective ทeหน้าที่สร้าง เนื้อเยื่อบุโพรงมดลูกขึ้นมาใหม่ (regeneration of uterine epithelium) วันที่ 7 – 10 วันหลังคลอด เยื่อบุโพรงมดลูกส่วนอื่นๆ จะมี epithelial cell ปกคลุม ทั้งหมดและกลับคืนสู่สภาวะปกติภายในสัปดาห์ที่ 3 หลังคลอด
        ยกเว้น บริเวณที่รกเกาะ เยื่อบุโพรงมดลูกจะกลับคืนสู่สภาวะปกติ ประมาณ 6 สัปดาห์หลังคลอด การเจริญของเยื่อบุโพรงมดลูกบริเวณที่เกาะนี้ ถ้าไม่มีเยื่อบุโพรงมดลูกงอกออกมาทดแทน จะเกิด แผลเป็นและอาจเกิดอันตรายในการตั้งครรภ์ครั้งใหม่ได้
      - น้ำคาวปลา (lochia)
        
        คือ สิ่งที่ถูกขับออกมาจากแผลในโพรงมดลูกบริเวณตำแหน่งที่เกาะของรก ลักษณะเลือดปนน้ำเหลือง มีฤทธิ์เป็นด่าง เฉลี่ยมีปริมาณ 250 มิลลิลิตร ในสัปดาห์แรก หมดภายในสัปดาห์ที่ 3 หรือ สัปดาห์ที่ 4
        
        Lochia rubra
        
        1-3วัน หลังคลอด สีแดงสด มีปริมาณมาก อาจมีก้อนเลือดเล็กๆปน ประกอบด้วยเลือด decidua และ trophoblast ที่ถูกทำลาย เซลล์เยื่อบุผิว เม็ดเลือดแดง และเม็ดเลือดขาว อาจมี ไข ขนอ่อนและขี้เทาของทารกที่ค้างอยู่ในโพรงมดลูกปนออกมาด้วย
        
        Lochia serosa
        
        4-9 วัน หลังคลอด สีชมพูจนถึงสีน้ำตาลค่อนข้างเหลือง มีปริมาณลดลง เนื่องจากเส้นเลือดเริ่มมีการอุดตัน แผลเรียบและเริ่มหายเป็นส่วน ใหญ่ มีการเปลี่ยนแปลงที่บริเวณแผลโดยมีชั้นของเม็ดเลือดขาวปกคลุม และมี exudates มากขึ้น ประกอบด้วย serous exudates, decidua ที่ถูกทำลาย erythrocytes, leukocytes, cervical mucous และ bacteria
        
        Lochia alba
        
        10-21 วันหลังคลอด สีเหลืองข้นหรือครีมขาว มีปริมาณลดลงมาก leukocytes, decidua cell, epithelial cell fat, cervical mucus cholesterol crystals และ bacteria
      - อาการปวด
        
        เกิดจากการหดรัดตัว และการคลายตัวของ มดลูกสลับกัน ขณะให้บุตรดูดนม อาจมีการปวดมดลูกเพิ่มขึ้นจาก oxytocin มดลูกยืดขยายมาก ปวด มาก เช่น ในรายที่มีการคลอดล่าช้า น้ำคร่ำมาก ครรภ์แฝด มีเศษรกหรือ เยื่อหุ้มเด็กค้างในโพรงมดลูก
  - - - ภายหลังคลอด ปากมดลูก บวม บาง ช้ า มี รอยถลอกหรือรอบฉีกขาดเล็กน้อยและขยายกว้าง
    - - บริเวณ external os ฉีกขาดไปทางด้านข้าง อย่างถาวร มีรูปร่างเป็นวงรี มีรอยฉีกขาด ด้านข้าง ขนาดกว้างกว่าปากมดลูกของสตรีที่ ไม่เคยผ่านการคลอด
      - สิ้นสุดสัปดาห์ที่ 1 cervixแคบลงมีเส้นผ่าศูนย์กลาง 1 ซม.
  - - - การสูญเสียเลือดในระยะคลอด ทำให้ปริมาณเลือดในร่างกายลดลง ประมาณ 1-2 สัปดาห์ ปริมาณเลือดจะใกล้เคียง เหมือนก่อนการตั้งครรภ์ จากปัจจัย ดังนี้ 1.สิ้นสุดการไหลเวียนเลือดระหว่างมารดาและทารก 2. ฮอร์โมนจากรกลดลง เนื่องจากสูญเสียการทำหน้าที่ 3. น้ำนอกเซลล์กลับเข้าสู่หลอดเลือด 4. การขับออกของรก สูญเสียเลือดประมาณ 300-500 ml. (C/S สูญเสียเลือดประมาณ 1,000 ml.)
    - - 2-3 ชั่วโมงแรก จะสูงขึ้นชั่วคราว เนื่องจากมดลูกมีขนาดเล็กลงและแรงกด ที่บริเวณมดลูกลดลงและน้ำนอกหลอดเลือดกลับเข้าสู่หลอดเลือด โดยปกติ Cardiac output จะสูงประมาณ 48 ชั่วโมงหลังคลอด จะลดลงภายใน 2 สัปดาห์ ลดลงร้อยละ 30 6-12 สัปดาห์ จะกลับเข้าสู่สภาวะปกติ
    - - หลังคลอด Plasma volume ลดลงจากการที่ร่างกายขับ Plasma ออกทาง diaphoresis และ diuresis
    - - ชีพจร เกิด bradycardia ประมาณ 50 -60/ min เนื่องจาก Cardiac output เพิ่มขึ้น และ stroke volume 8-10 สัปดาห์หลังคลอดจะกลับสู่ระดับปกติ PR จาก PPH, infection, pain, anxiety
      - การหายใจ RR ลดลงจากการลดลงของมดลูก กระบังลมเคลื่อนต่ำลง มีผลต่อ cardiac axis เข้าสู่ระดับปกติในสัปดาห์ที่ 6-8 หลังคลอด Systolic murmur ที่เกิดขึ้นในระยะตั้งครรภ์ หายไปในวันที่ 8 หลังคลอดหรือคงอยู่นานถึง 4 เดือนหลังคลอด
      - ความดันโลหิต ภายใน 48 ชั่วโมงหลังคลอด BP อาจสูงขึ้น หรือลดลงได้เล็กน้อย กลับคืนสู่ระดับปกติ ประมาณ วันที่ 4 หลังคลอด เกิด orthostatic hypotension จากการที่ความดันในช่องท้องลดลงอย่างรวดเร็ว ทำให้หลอดเลือดที่มีเลี้ยงอวัยวะต่างๆในช่อง ท้อง เกิดการขยายตัวและคั่ง ทำให้ BP ลดลง อย่างรวดเร็ว  BP ต่ำได้จากสูญเสียเลือดมากจากการคลอด หรือได้รับยาบางชนิด
      - อุณหภูมิร่างกาย 24 ชั่วโมงแรกหลังคลอด อุณหภูมิอาจสูงขึ้นเล็กน้อย ภาวะนี้ เรียกว่า Reactionary fever เป็นผลจากการสูญเสียน้ำเลือด และพลังงานจากการคลอด แต่หาก BT เกิน 38 องศาเซลเซียส เกิน 24 ชั่วโมง แสดงว่าอาจติดเชื้อเกิดขึ้น 2-3 วันแรกอาจมีไข้ต่ำๆ จากการคัดตึงเต้านม “milk fever” เกิดจาก vascular และ lymphatic engorgement ถือเป็นภาวะปกติ
    - - ความเข้มข้นของเลือด 3 วันแรกหลังคลอด Hct และ Hb สูงขึ้นเล็กน้อย เนื่องจากร่างการสูญเสีย plasma มากกว่า RBCสัปดาห์ที่ 4 – 5 หลังคลอด ค่า Hct และ Hb จะลดลงเข้าสู่ระดับปกติเหมือนก่อนการตั้งครรภ์
      - WBC สูงกว่าก่อนตั้งครรภ์ จากกระบวนการอักเสบ ป้องกันการติดเชื้อ ความปวด ความเครียด 10-12 วันหลังคลอด อาจพบ WBC สูงถึง 20,000-25,000 เซลล์ต่อลูกบาศก์มิลลิเมตร
      - ปัจจัยการแข็งตัวของ เลือด (clotting factor I, II, VII, IX และ X) 24 ชั่วโมงแรกหลังคลอด clotting factor และ fibrinogen ยังมีระดับสูงอยู่ เหมือนในช่วงตั้งครรภ์ 2-3 วันหลังคลอด ปัจจัยการแข็งตัวของเลือด จะลดลงเท่ากับระยะก่อนตั้งครรภ์ ในสัปดาห์แรกยังพบว่า fibrinogen ยังคงมีระดับสูงอยู่ อาจเกิด hypercoagulationได้ มารดาหลังคลอดที่มีการเคลื่อนไหวน้อยลง จึงเสี่ยงต่อการเกิด thromboembolism ได้ง่าย
- - - - 1.การยอมรับบุตร
      - การปรับตัวในการดูแลบุตร
      - การตอบสนองของบุตรต่อการดูแล
      - ความคิดเห็นจากบคุคลใกล้ชิดและบุคลากรทางสุขภาพ
      - การกำหนดตำแหน่งสมาชิกในครอบครัวใหญ่บุตรคนใหม่