Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร - Coggle Diagram
ความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร
ภาวะท้องผูก
อาการ
อาการถ่ายอุจจาระลำบาก ต้องเบ่งและใช้เวลานาน ร่างกายมีภาวะขาดน้ำ เนื่องจากดื่มน้ำไม่เพียงพอ จะทำให้น้ำถูกดูดซึมกลับเข้าสู่ร่างกายมาก อุจจาระก็จะแข็งมากขึ้น เป็นเหตุให้ถ่ายลำบาก หลังจากถ่ายเสร็จแล้วยังปวดท้องและมีความรู้สึกว่าถ่ายไม่หมด รวมถึงการถ่ายอุจจาระน้อยกว่า 3 ครั้งต่อสัปดาห์
สาเหตุ
ระบบการย่อยของทางเดินอาหารเสื่อมลง เช่น การบดเคี้ยวไม่ดีเนื่องจากไม่มีฟันที่จะบดเคี้ยวอาหารที่มีเส้นใย การเคลื่อนไหวบีบตัวของลำไส้ลดลง
ไม่ได้เคลื่อนไหวหรือไม่มีการออกกำลังกาย การออกกำลังกายจะกระตุ้นกระบวนการเผาผลาญอาหารและช่วยให้ลำไส้มีการเคลื่อนไหวบีบตัวให้มีการขับถ่ายดีขึ้น
สุขนิสัยส่วนตัว เช่น ถ่ายอุจจาระไม่เป็นเวลา หรือการกลั้นอุจจาระบ่อยๆ
การรับประทานยาระบายเป็นประจำ ทำให้ลำไส้ใหญ่ถูกกระตุ้นจากยาอยู่เสมอจนลำไส้ทำงานไม่ปกติ
รับประทานอาหารที่มีเส้นใยน้อย ดื่มน้ำน้อย หรือความอยากอาหารลดน้อยลง
ความเครียดส่งผลให้ร่างกายรู้สึกเบื่ออาหาร และรับประทานอาหารได้น้อย มีผลกระทบต่อระบบการขับถ่าย
ดื่มเครื่องดื่มประเภทชา กาแฟมากเกินไป ได้รับยาแก้ปวด หรือยาบางอย่าง
ความหมาย
ภาวะผิดปกติของการถ่ายอุจจาระ ถ่ายอุจจาระน้อยผิดปกติ โดยทั่วไปน้อยกว่า 3 ครั้งต่อสัปดาห์ อุจจาระมีลักษณะเป็นก้อนที่แข็งขึ้น หรือเป็นก้อนที่เล็กลง พบในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย โดยเฉพาะผู้หญิงตั้งแต่วัยกลางคนขึ้น ซึ่งจะพบกลุ่มคนผิวดำมากกว่าคนผิวขาว นอกจากนั้นปัจจัยแวดล้อมก็อาจจะมีภาวะท้องผูกได้ เช่น ถิ่นที่อยู่อาศัย สภาพอากาศที่หนาวเย็น หรือเศรษฐานะ
ภาวะแทรกซ้อน
มีอาการคลื่นไส้ อาเจียน
ทานอาหารได้น้อย
อาจทำให้เกิดภาวะลำไส้อุดตัน เกิดโรคริดสีดวงทวารได้
ท้องผูกอาจเป็นสาเหตุทำให้เกิดความไม่สุขสบายในกระเพาะอาหาร ทวารหนัก
อาจจะที่แข็งทำให้เกิดความดันในลำไส้ขึ้นมาก มีอาการลำไส้โป่งพองมาก มีโอกาสแตกทะลุ
ปวดท้องเรื้อรัง
แนวทางการดูแล
รับประทานอาหารที่มีกากหรือเส้นใยอาหารให้มากขึ้น เช่น ผักใบเขียวต่างๆ ผลไม้ทุกชนิด
โดยทั่วไปผู้สูงอายุควรดื่มน้ำ อย่างน้อย 6-8 แก้วต่อวัน หรือ 1.5-2 ลิตร (ยกเว้นผู้ป่วยโรคหัวใจล้มเหลว หรือไตวายที่ต้องจำกัดน้ำ)
ขับถ่ายอุจจาระให้เป็นเวลาทุกวัน และไม่ควรรีบเร่งจนเกินไป จะให้ดี เวลา 05.00-07.00 น.
ออกกำลังกายเบาๆ เช่น การเดิน การแกว่งแขน การทำกายบริหารอย่างง่ายๆ
ผ่อนคลายความเครียดในชีวิตประจำวัน สูดลมหายใจเข้าออกยาวๆ ฟังดนตรีเบาๆ ทำใจให้สบายร่วมกับการออกกำลังกาย เพื่อผ่อนคลายร่างกาย
สมุนไพรแก้ท้องผูก
ใบขี้เหล็กแก่นขี้เหล็ก
เม็ดแมงลัก
มะขามแขก
ส้มแขก
สมอไทย
ใบมะรุม
ปัญหา
ขาดการออกกำลังกาย การเคลื่อนไหวร่างกายในผู้สูงอายุเป็นเรื่องยาก อาจเนื่องด้วยกลัวการพลัดตกหกล้ม
อาการป่วยเรื้อรัง และได้รับยาบางชนิด ส่งผลให้มีอาการท้องผูก
ดื่มน้ำน้อยหรือไม่ดื่มระหว่างวันเลย อาการท้องผูกจึงเป็นปัญหาที่ตามมา
ปัญหาเรื่องฟันและช่องปาก เคี้ยวอาหารได้ไม่ละเอียด ส่งผลให้ท้องอืดเฟ้อหลังอาหาร จนทำให้ไม่อยากรับประทานอาหารเพื่อเลี่ยงปัญหาดังกล่าว
มีความเครียด หรือมีนิสัยกลั้นอุจจาระ
รับประทานอาหารที่มีใยอาหารไม่เพียงพอ เนื่องจากกากใยอาหารมักเคี้ยวยาก
ภาวะท้องเสีย
สาเหตุ
อาหาร บางคนอาจมีปัญหาในการย่อยสารอาหารบางประเภท อย่างการขาดน้ำย่อยสำหรับย่อยน้ำตาลแล็กโทส ซึ่งเป็นน้ำตาลที่พบมากในนมหรือผลิตภัณฑ์เกี่ยวกับนม นอกจากนี้ การรับประทานสารทดแทนความหวานในปริมาณมากก็อาจเป็นปัจจัยหนึ่งที่ก่อให้เกิดอาการท้องเสียได้เช่นกันและผู้สูงอายุส่วนใหญ่ก็มักจะเสียดายอาหาร บ่อยครั้งจึงรับประทานอาหารต่อ กระทั่งส่งผลให้เกิดอาการท้องเสีย
โรคอื่นซึ่งส่งผลต่อลำไส้ เช่น โรคลำไส้อักเสบโรคลำไส้แปรปรวน ภาวะต่อมไทรอยด์สร้างฮอร์โมนออกมาเกินปกติ หรืออาจเป็นสัญญาณเตือนของโรคมะเร็งได้
การติดเชื้อแบคทีเรีย เชื้อแบคทีเรียที่มักปนเปื้อนในน้ำหรืออาหาร และก่อให้เกิดอาการท้องเสียตามมา ได้แก่ เชื้อแคมไพโลแบคเตอร์ เชื้อซาลโมเนลลา เชื้อชิเกลลา และเชื้ออีโคไล
การได้รับเชื้อปรสิต เชื้อปรสิตสามารถเข้าสู่ร่างกายผ่านอาหารและน้ำที่ปนเปื้อน และอาศัยอยู่ในระบบย่อยอาหารของคนเรา เชื้อปรสิตที่มักพบ คือ เชื้อไกอาเดีย เชื้อแอนตามีบาฮิสโตลิติกาหรือเชื้อบิดอะมีบา และเชื้อคริปโตสปอริเดียม
การตอบสนองต่อยาบางประเภท ยาปฏิชีวนะ ยารักษาโรคมะเร็ง รวมถึงยาลดกรดที่มีแมกนีเซียม สามารถทำให้เกิดอาการท้องเสียได้
การผ่าตัด อาการท้องเสียอาจเกิดขึ้นหลังจากเข้ารับการผ่าตัดบางชนิด อย่างการผ่าตัดลำไส้ หรือการผ่าตัดนำถุงน้ำดีออกไป
ภาวะแทรกซ้อน
ภาวะขาดน้ำและเกลือแร่ จากการอุจจาระ ปัสสาวะหรืออาเจียน
อาจทำให้กล้ามเนื้ออ่อนแรง
โรคลำไส้แปรปรวน
ภาวะย่อยน้ำตาลแล็กโทสบกพร่อง
กลุ่มอาการเม็ดเลือดแดงแตกยูรีเมีย หากท้องเสียจากการติดเชื้อบางชนิด
ร่างกายส่วนอื่นตอบสนองต่อการติดเชื้อในทางเดินอาหารจนเกิดการอักเสบตามไปด้วย
และการติดเชื้อลุกลามไปยังอวัยวะส่วนอื่น ๆ ในร่างกาย
สมันไพรแก้ท้องเสีย
มะกรูด
หญ้าหวาน
ฟ้าทะลายโจร
กล้วยน้ำหว้า
กระชาย
ทับทิม
อาการ
การถ่ายอุจจาระเหลวเกิน 3 ครั้งขึ้นไป หรือถ่ายเหลวเป็นน้ำ 1 ครั้ง หรือถ่ายเป็นมูกเลือด 1 ครั้งในหนึ่งวัน หรือมีอาการถ่ายเหลวผิดปกติหรือถ่ายบ่อยกว่าปกติครั้งผู้ป่วยอาจมีอาการอื่นร่วมด้วย เช่น ปวดบิดในท้อง ท้องอืด คลื่นไส้ อาเจียน
มีอาการปวดอย่างรุนแรงในช่องท้องหรือทวารหนัก
ไข้ขึ้นสูงกว่า 39 องศาเซลเซียส
ความหมาย
อาการถ่ายอุจจาระเหลวหรือเป็นน้ำมากกว่าปกติเหลว หรือถ่ายเป็นมูกเลือด มักเกิดจากการติดเชื้อหรือภาวะอาหารเป็นพิษ หลังจากการรับประทานอาหารที่ปนเปื้อนเชื้อโรคเข้าไป โดยอาการจะเกิดขึ้นในระยะเวลาเพียงไม่กี่วันแต่ในบางรายอาจอาการเรื้อรังเป็นเวลานาน ซึ่งอาจเกิดจากโรคอื่น ๆ ได้ เช่น โรคลำไส้อักเสบเรื้อรัง หรือโรคลำไส้แปรปรวน
แนวทางการดูแล
ขณะที่ผู้สูงวัยท้องเสียไม่ควรกินยาแก้ท้องเสียโดยเด็ดขาด เพราะตัวยาจะไปอุดกั้นของเสียอาจยังมีเชื้อโรคท้องร่วงตกค้างอยู่ในร่างกาย
ดูแลผิวหนังบริเวณทวารหนักและฝีเย็บให้สะอาดแห้งอยู่เสมอ ให้นอนพักบนเตียง
ให้ท่านหมั่นจิบเกลือแร่ (เกลือแร่โออาร์เอส) ทีละน้อยๆ ห้ามดื่มรวดเดียว เพื่อเติมเกลือแร่ให้ร่างกายที่สูญเสียจากการอุจจาระและปัสสาวะของผู้สูงวัย
รับประทานอาหารประเภทอ่อนๆ เช่น เช่น โจ๊ก หรือข้าวต้ม
จัดท่าให้สุขสบายขณะขับถ่าย ควรให้นั่งถ่ายบนโถส้วม ไม่ควรนั่งยอง ๆ
ช่วยเหลือให้ไปห้องน้ำได้ทัน เพราะส่วนมากจะกลั้นอุจจาระไม่ได้
ช่วยเหลือทำความสะอาดหลังการขับถ่ายด้วยการชำระด้วยน้ำและซับให้แห้งทุกครั้ง
จัดท่าให้สุขสบายขณะขับถ่าย ควรให้นั่งถ่ายบนโถส้วม
ไม่ควรนั่งยองๆ
ดื่มน้ำทดแทนการสูญเสียอย่างน้อยวันละ 2-3 ลิตร
ปัญหา
การติดเชื้อในทางเดินอาหาร
การทำความสะอาดบริเวณที่มีการเตรียมอาหารไม่ถูกสุขลักษณะ
ช่วงหน้าร้อน อาหารที่บริโภคก็มักจะบูดเสียง่าย อีกทั้งยังทำให้เชื้อแบคทีเรียที่เป็นสาเหตุของอาการท้องร่วงเติบโตอย่างรวดเร็ว
การรับประทานอาหารหรทอน้ำดื่มที่ไม่สะอาด ไม่ถูกสุขลักษณะ มักจะเสียดายอาหาร บ่อยครั้งจึงรับประทานอาหารต่อ กระทั่งส่งผลให้เกิดอาการท้องเสีย
ร่างกายผู้สูงอายุซ่อมแซมส่วนที่สึกเหรอได้ช้า