Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Biološki važni spojevi - Coggle Diagram
Biološki važni spojevi
Ugljikohidrati
jedna od najvažnijih skupina organskih spojeva koje nalazimo u prirodi
proces u kojem se ugljikohidrati razlažu na vodu i ugljikov dioksid te se oslobađa energija zove se stanično disanje
Podjela ugljikohidrata
Složeni
polisaharidi
škrob
celuloza
glikogen
disaharidi
saharoza
laktoza
maltoza
Jednostavni
glukoza
fruktoza
Svojstva i uporaba masti i ulja
masti u organizmu nastaj od viška ugljikohidrata i glavna su skladišta energije
masti i ulja su u vodi, ali se otapaju u organskim otapalima, primjerice benzinu i tetraklormetanu
nestabilna smjesa dviju tekućina koje se ne miješaju, tj. ne otapaju jedna u drugoj naziva se emulzija
Emulgatori su tvari koje emulziju čine postojanom
Esteri koji nastaju reakcijom viših masnih kiselina i dugolančastih alkohola zovu se voskovi
Monosaharidi - glukoza i fruktoza
jednostavni ugljikohidrati građeni od samo jedne molekule
Slatka su okusa, dobro su topljivi u vodi i lako su probabljivi
Nazivaju se šećerima
Pri sobnoj temperaturi svi su kristalne tvari bijele boje
Monosaharidi su jednostavni šećeri koji se ne mogu razgraditi na šećere jednostavnije građe
Najvažniji su monosaharidi glukoza i fruktoza.
Imaju jednaku molekulsku formulu, tj.jednak kvalitativni i kvantitivni sastav
raličit im je raspored atoma u molekulama pa su različita njihova fizikalna i kemijska svojsta
Građa i dobivanje masti i ulja
glavni izvor energije u živim bićima te zajedno s ugljikohidratima i bjelančevinama čine biološki važne spojeve.
kemijski sastav
esteri su alkohola glicerola i viših masnih kiselina
zovu se i trigliceridi ( triacilgliceroli )
Sjemenke suncokreta
30 - 50% ulja i obilje vitamina E
Ulje sadržava oleinsku i esencijalnu linolnu kiselinu
Esencijalne masne kiseline organizam ne može sam sintetizirat, nego ih dobiva isključivo hranom
Građa masti i ulja
Molekule triglicerida u sastavu masti sadržavaju veći udio zasićenih masnih kiselina. Molekule triglicerida u sastavu ulja sadržavaju pretežito nezasićene masne kiseline
Biljne se masti proizvode od ulja postupkom katalitičkog hidrogeniranja
To je reakcija adicije molekule vodika na dvostruku vezu u molekuli nezasićene masne kiseline
Polisaharidi - škrob i celuloza
monomeri
male molekule, poput glukoze, međusobno se mogu povezivati i graditi molekule velike relativne molekulske mase
polimeri
nastaju povezivanjem monomera
makromolekule
jedna molekula polimera
Polisaharidi su makromolekule - spojevi velike relative molekulske mase
I škrob i celuloza građeni su od monosaharidnih jedinica glukoe.
Opća formula škroba i celuloze ( C6H10O5 ).
Imaju različite strukturne pa se razlikuju u svojstvima
škrob
prirodni polimer i nastaje povezivanjem molekula glukoze u dugačke lance
pohrajuje se u biljkama kao pričva hrane
Celuloza
najrašireniji polisaharid i jeda od najrasprostranjenijih organskih spojeva u prirodi
čovjek i mesožderi ju ne mogu probaviti
glikogen
skladišni polisaharid koji se stvara iz glukoze u čovjeku i u životinjama.
pohranjuje se u jetri i u mišićima
Aminokiseline i bjelančevine
bjelančevine su osnovne tvari prijeko potrebne za razvoj i rast te obnavljanja tkiva
još se zovu i proteini
uz škrob i celulozu, bjelančevine su najvažniji prirodni polimeri. Nastaju povezivanjem velikog broja aminokiselina
aminokiseline su organske molekule koje sadržavaju amino - skupinu ( -NH2 ) i karboksilnu skupinu ( -COOH )
aminokiseline se međusobno povezuju peptidnom vezom, uz izdvajanje molekule vode
Povetivanjem nekoliko stotina pa i tisuća aminokiselina nastaju polimerne molekule koje nazivamo bjelančevinama ili proteinima
Enzimi
su biološki katalizatori. Oni ubrzavaju kemijske reakcije u živim organizmima
dio enzima koji je odgovoran za njegovo djelovanje zove se aktivno mjesto enzima
molekula koja se veže za aktivno mjesto enzima zove se supstrat
imena većine enzima završavaju nastavkom - aza, ali to nije uvijek pravilo
Disaharidi - saharoza
ugljikoidrati koji se sastoje od međusobno povezanih dviju molekula monosaharida
složei šećeri građeni od dviju molekula jednostavnih šećera, tj. od monosaharida. Imaju zajedničku molekulsku formulu, C12H22O11
Saharoza je običi, stolni ili kozui šećer koji se dobiva od šećerne repe ili od šećerne trske
Molekula saharize građena je od dvije monosaharidne jedinice
Hidrolio molekule saharoze u zakiseljenoj otopini nastaje jedna molekula glukoze i jedna molekula fruktoze
Ostali disaharidi
Monosaharidne jedinice koje grade molekulu laktoze su glukoza i galaktoza
Laktoza se nalazi u mlijeku sisavaca pa se zove i mliječni šećer
maltoza se dobiva razgradnjom škroba i drugih polisaharida, ali u prirodi nije pronađena slobodna.
građena je od dviju povezanih molekula glukoze
Kemija hrane
hrana je svaka tvar koja orgaizmu osigurava energiju potrebu za rast, razvoj, održavanje tjelesne temperature i ostale tjelesne zadaće
aditivi su tvari određena kemijskog sastava koje, po pravilu, nemaju hranjivu vrijednost, nego se namjerno dodaju namirnicama tijekom proizvodnje, prerade, pakiranja, konzerviranja, skladištenja, transporta
aditivi se u Europskoj uniji i u drugim zemljama označuju E-brojevima ili kemijskim nazivom aditiva
bojila se dodaju kao nadomjestak prirodne boje koju je hrana izgubila tijekom prerade, transporta ili skladištenja
konzervansi
sprečavaju ili usporavaju kvarenje hrane
pojačivači okusa
pojačavaju aromu proizvoda u kojem se nalaze, a najbolji učinak imaju u slanoj hrani
umjetna sladila
nemaju energetsku vrijednost, ali su i nekoliko stotinna pta slađa od običnog šećer