การใช้กระบวนการพยาบาลในการดูแลมารดาที่มีปัญหาสุขภาพในระยะหลังคลอด
การติดเชื้อหลังคลอด
ความหมาย การติดเชื้อระบบสืบพันธ์สตรี ในระยะ 6 Wks.แรกหรือ 28 วันหลังคลอด
อาการ
1.T=38 C สูงติดต่อกัน 2 วันในช่วง10วันแรกไม่นับ 24 ชม.แรกคลอด
2.แยกออกจากการติดเชื้อนอกระบบสืบพันธ์ เช่น กระเพาะปัสสาวะอักเสบ การติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน
การพยาบาลขั้นประเมินข้อมูล
1.ประเมินปัจจัยเสี่ยง
2.ประเมินบริเวณที่มีการติดเชื้อ
ภาวะทุพโภชนาการ
สุขภาวะส่วนบุคคลไม่ดี
ภาวะโลหิตจาง
ถุงน้ำแตกนานว่า 2 ชม หรือน้ำเดินก่อนกำหนดนาน 24 ชม ขึ้นไป
การคลอดติดขัด
การอักเสบปากมดลูก
เยื่อบุมดลูกอักเสบ มีน้ำคาวปลามากมีกลิ่นเหม็น ไม่เปลี่ยนสี จะมีสีน้ำตาลแดง มดลูกมีขนาดใหญ่คลำได้ทางหน้าท้องมีลักษณะนุ่ม กดเจ็บ อ่อนเพลีย
ฝีเย็บ บวม แดง ร้อน อาจมีหนอง
น้ำคาวปลา
ระยะที่ 1 หลังคลอดน้ำคาวปลาจะมีสีแดงเรียกว่า lochia rubra
ระยะที่ 2 วันที่ 3 – 10 หลังคลอดน้ำคาวปลาจะจางลง สีค่อนข้างใสเรียกว่า lochia serosa
ระยะที่ 3 หลังวันที่ 10 น้ำคาวปลาจะลดน้อยลงมีสีขาวหรือสีเหลืองขาวเรียกว่า lochia alba น้ำคาวปลามักจะยังคงมีอยู่ได้นานถึง 4 – 8 สัปดาห์หลังคลอด
การรักษา
ระบายออก
ลดสาเหตุที่ทำให้เกิด
ให้ ATB
การอักเสบเป็นหนองในอุ้งเชิงกราน (Parametritis)
อาการ
สาเหตุ
อุจาระเหลว
กดหน้าท้องไม่เจ็บถ้ามดลูกเข้าอู่แล้ว น้ำคาวปลาอาจไม่มากอาจเจ็บหน้าท้อง
เบื่ออาหาร อาเจียน
อาจมี endotoxic shock
ไข้ 38.9-39.4
Cross of death เป็นสัญญาณอันตราย
T ต่ำกว่า 36 องศาเซลเซียส ชีพจรเร็วมากกว่า 100 ครั้ง/นาที
การฉีกขาดของปากมดลูกแผ่เข้าไปถึง Connective tissue ของ Board ligament ท้าให้ติดเชื้อโดยตรงจากช่องคลอด
เป็นผลตามมาของ Pelvic thrombopheibitis จากการอักเสบทะลุ ผ่านผนังหลอดเลือดดำออกมาและเชื้อกระจายเข้าสู่ Connective tissue
ติดเชื้อจากการฉีกขาดของปากมดลูก หรือแผลบริเวณมดลูกจาก C/S
การพยาบาล
การพยาบาลเมื่อมีอาการ
การพยาบาลขณะมีอาการรุนแรง
การพยาบาลเพื่อป้องกัน
คำแนะนำวิทยาส่วนบุคคล
ทำคลอดถูกวิธี
ทำแผลระบายหนอง รายที่แผลอักเสบ ให้ ATB ตามแผนการรักษา
ดูแลแก้ไขอาการไม่สบายต่างๆ
จัดท่าให้ผู้ป่วยพักผ่อนและไม่แพร่เชื้อให้ผู้อื่น
ดูแลให้สารน้ำและหลอดอาหารทางหลอดเลือด
ให้การพยาบาลตมอาการ
จัดสถานที่ให้เหมาะสมและไม่แพร่เชื้อ
เต้านมอักเสบ (Mastitis)
สาเหตุของเต้านมอักเสบ
ร่างกายผลิตน้ำนมได้มากกว่าปริมาณที่ลูกต้องการและมีการระบายน้ำนมออกไม่สมดุลกับปริมาณน้ำนมที่ร่างกายสร้าง
ลูกดูดน้ำนมออกไม่เกลี้ยงเต้า ทำให้มีน้ำนมค้างในเต้านม
หัวนมแห้ง แตก เชื้อ staphylococcus aureus ,E.coli ภายในผิวหนังและเข้าไปผ่านหัวนมที่เเตกในเต้านมก่อให้เกิดการอักเสบและติดเชื้อขึ้น
แม่ให้ลูกดูดนมไม่ถูกวิธี หรือบีบ ทำให้การระบายน้ำนมไม่ดีเท่าที่ควร
ท่อน้ำนมอุดตัน และอาจเกิดจากมีการกดทับที่ท่อน้ำนม เพราะใส่เสื้อผ้า หรือชุดชั้นในคับแน่น และมีขอบแข็ง
อาการ
ชีพจรเต้นเร็ว
บริเวรเต้านม บวมเเดงร้อน เต้านมเเข็งตึง ใหญ่
ไข้สูงอย่างรวดเร็ว สูงถึง 38.4-40 C
ปวดบริเวณเต้านมมาก
อาการนำคือ มีการคัดตึงของเต้านมอย่างรุนเเรง
น้ำนมออกน้อย
การป้องกันเต้านมอักเสบ
ดูแลให้เต้านมว่าง ให้ตุ้นให้ทารกดูดนมบ่อยๆ
สวมเสื้อชั้นในพอดีกับเต้านม
รักษาความสะอาดของเต้านม ล้างมอก่อนและหลังให้นม
การพยานมอักเสบาบาลเมื่อเต้านม
ให้ยาปฏิชีวนะ พวก Penicillin ควรให้อย่างน้อย 10 วัน
ประคบด้วยน้ำแข็งถ้าปวดมาก เพื่อบรรเทาอาการปวด
ตรวจลักษณะเต้านม ถ้ามีหนองเกิดขึ้น จะต้องท า I / D เพื่อเอาหนองออก
ควรประคบอุ่นบริเวณเต้านมก่อนให้นม และแนะน าให้ดูด
ข้างที่ปกติก่อน เมื่อน้ำนมไหลดีแล้วจึงค่อยให้ดูดนมข้างที่
อักเสบ
ให้ยาแก้ปวด ใส่ยกทรงพยุงไว้
หากน้ำนมยังค้างอยู่ให้บีบออกจนเกลี้ยงเต้า
การบวมเลือดหรือก้อนเลือดคั่ง (hematoma)
สาเหตุ
การเย็บซ่อมแซมแผลฝีเย็บหรือแผลฉีกขาดที่ฝีเย็บไม่ดี
การบีบคลึงมดลูกรุนแรง ท้าให้เลือดคั่งใต้เยื่อบุช่องท้อง
และใน broad ligament
เกิดจากการบาดเจ็บจากการคลอดในรายที่คลอดเองหรือท้าสูติศาสตร์หัตถการ
อาการและอาการแสดง
หากก้อนเลือดมีขนาดใหญ่ก็จะท้าให้มารดาเกิดภาวะตกเลือด
ตามมาได้โดยอาการตกเลือดอาจไม่สัมพันธ์กับจ้านวนเลือดที่
ออกทางช่องคลอด
เจ็บปวดบริเวณฝีเย็บหรือทวารหนักมากหลังคลอด
การพยาบาล
พยาบาลต้องประเมินขนาดของก้อนเลือดตั้งแต่แรกเพื่อใช้
เปรียบเทียบอาการ
ตามขนาดก้อนเลือด ประคบเย็น ผ่าตัดอระบายไว้
ป้องกันการบวมเลือดโดยวางกระเป๋าน้้าแข็งที่ฝีเย็บในชั่วโมงแรก
หลังคลอด
ดูแลตามอาการ
ภาวะมดลูกไม่เข้าอู่ (Subinvolution)
อาการและอาการแสดง
การป้องกันภาวะมดลูกไม่เข้าอู่
สาเหตุ
การผ่าตัดคลอด
ทารกไม่ได้ดูดนมมารดา
ภาวะที่ท้าให้มดลูกหดรัดตัวไม่ดี
มีการติดเชื้อภายในมดลูก
มดลูกคว่้าหน้าหรือคว่้าหลังมาก
มดลูกนุ่มและใหญ่กว่าปกติ ระดับยอดมดลูกไม่ลดลง กดเจ็บหรือมีอาการปวดมดลูก
มีไข้
น้้าคาวปลาออกมากกว่าปกติ มีสีแดงตลอด มีกลิ่นเหม็น
อาจเกิดการตกเลือดระยะหลัง (Late PPH)
การพยาบาล
ส่งเสริมให้น้้าคาวปลาไหลได้สะดวกกระตุ้นให้ลุกจากเตียงโดยเร็วนอนคว่ำ หลีกเลี่ยงกระเพาะปัสสาวะเต็ม หลีกเลี่ยงภาวะท้องผูก
ส่งเสริมการเลี้ยงบุตรด้วยนมมารดา
ตรวจรกว่ารกคลอดครบหรือไม่ ถ้าสงสัยว่ารกคลอดไม่ครบต้อง
รายงานอาจต้องขูดมดลูกหากพบว่ามีรกค้างจริง
กรณีที่เกิดจากมีรกค้าง แพทย์จะท้าการขูดมดลูกเพื่อเอาเศษรก
ออก พยาบาลจึงต้องเตรียมมารดาส้าหรับการขูดมดลูก
ถ้าไม่มีการติดเชื้อร่วมแพทย์อาจให้ยากระตุ้นการหดรัดตัวของ
มดลูก จึงต้องประเมินระดับยอดมดลูกทุกวัน
แนะน้าให้พักผ่อน การรับประทานอาหาร การส่งเสริมให้
น้้าคาวปลาไหลได้สะดวก การรักษาความสะอาด
ให้ยาปฏิบัติชีวนะเมื่อมีการติดเชื้อร่วมด้วย แนะน้าการดูแลรักษา
และการปฏิบัติตัว
ภาวะจิตแปรปรวนหลังคลอด
ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด (Postpartum depression)
โรคจิตหลังคลอด (Postpartum psychosis)
อารมณ์เศร้าหลังคลอด (Postpartum blue)
อาการ
ไม่มีสมาธิ รู้สึกท้อแท้อธิบายไม่ได้
หายเองใน 2-3 สัปดาห์ อาจมีอาการรุนแรงหากไม่ได้รับการดูแล
ร้องไห้ไม่มีเหตุผล
สาเหตุ
ความเครียดทางกาย
จากการคลอด มีการเปลี่ยนแปลงด้านกายและสังคม
การเปลี่ยนแปลงระดับฮอร์โมนของต่อมไร้ท่อ
ความเครียดทางจิตใจ
การเปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยาของร่างกายหลังคลอด
ความเครียดจากสังคมและสิ่งแวดล้อม
การวินิจฉัย
อารมณ์รุนแรง
ร้องไห้ง่าย
ความรู้สึกตนไร้ค่า วิตกกังวล
เหนื่อยล้า
การมีอารมณ์หงุดหงิดเดี่ยวดีเดี่ยวร้าย
สับสน ฟุ้งซ่าน
การรักษา
การประคับประคองทางด้านร่างกายและจิตใจ
สาเหตุ
ความเครียดทางกาย
ความเครียดทางจิตใจ
การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน
ประสบการณ์การคลอดลำบากการบาดเจ็บจากการคลอด
การเปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยา
การตั้งครรภ์ที่ไม่ปรารถนาไม่ได้วางแผนล่วงหน้าครรภ์นอกสมรส
ขาดคนช่วยเหลือพึ่งพาในขณะที่ช่วยตนเองไม่ได้
มีปัญหายุ่งยากในชีวิตสมรส
วิตกกังวลกลัวบุตรพิการกลัวสามีทอดทิ้งกลัวรูปร่างไม่งาม
กังวลกลัวทำหน้าที่มารดาเลี้ยงบุตรไม่ได้
การพยาบาล
อาการ
ซึมเศร้า ไม่สนใจกิจกรรมปกติ รู้สึกผิด
สิ้นหวัง รู้สึกไม่สามารถเลี้ยงลูกได้
มีอาการมากกว่า 2 สัปดาห์
มารดาได้รับความสุขสบายทางกายและได้รับการนอนหลับพักผ่อนได้อย่างเพียงพอ
ส่งเสริมให้มารดาได้รับการประคับประคองดูแลเอาใจใส่จากสามีและญาติ
ส่งเสริมให้กำลังใจในการแสดงบทบาทการเป็นมารดา
สาเหตุ
คล้ายกับการเกิดภาวะซึมเศร้าหลังคลอด
แนวโน้มจะป่วยทางจิตอยู่แล้วหรือผู้ที่มีประวัติญาติป่วยเป็นโรคจิตและมารดาที่มีบุคลิกภาพแปรปรวนอยู่ก่อนแล้ว
อาการ
จิตหลอน ส าคัญตนผิด ไม่อยู่ในโลกแห่งความเป็นจริงอยู่เฉยๆไม่ได้ มักมี Hxเป็นก่อนตั้งครรภ์ /ครอบครัวเป็น
การรักษา
การรักษาทางจิต
การรักษาโดยการแก้ไขสิ่งแวดล้อม
การรักษาทางกาย
การพยาบาล
ให้มารดาได้รับความสุขสบายและมีสุขอนามัยที่ดี
อธิบายให้มารดาสามีและญาติเข้าใจการวินิจฉัยและแผนการรักษา
ส่งเสริมความสามารถในการดำรงบทบาทการเป็นมารดาและสัมพันธภาพที่ดีในครอบครัว