Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การใช้กระบวนการพยาบาลในการดูแลมารดา ที่มีปัญหาสุขภาพในระยะหลังคลอด,…
การใช้กระบวนการพยาบาลในการดูแลมารดา
ที่มีปัญหาสุขภาพในระยะหลังคลอด
การอักเสบเป็นหนองในอุ้งเชิงกราน (Parametritis)
สาเหตุ 3 ประการ
• ติดเชื้อจากการฉีกขาดของปากมดลูก หรือแผลบริเวณมดลูกจากC/S เชื้อที่เป็นสาเหตุจะผ่านทางต่อมน้้าเหลืองสู่อวัยวะในอุ้งเชิงกรานท้าให้เกิดการอักเสบ
• การฉีกขาดของปากมดลูกแผ่เข้าไปถึง Connective tissue ของ
Board ligament ท้าให้ติดเชื้อโดยตรงจากช่องคลอด
• เป็นผลตามมาของ Pelvic thrombopheibitis จากการอักเสบทะลุ ผ่านผนังหลอดเลือดด้าออกมาและเชื้อกระจายเข้าสู่ Connective tissue
ประเมินอาการ:
ไข้สูงลอย หรือขึ้นๆลงๆ T 38.9 – 39.4 องศาเซลเซียส
เบื่ออาหาร อาเจียน บางครั้งถ่ายเหลว
หนาวสั่น ชีพจรเบาเร็ว
ซีด
กดหน้าท้องไม่เจ็บถ้ามดลูกเข้าอู่แล้ว น้้าคาวปลาอาจไม่มาก
อาจเจ็บหน้าท้อง
อาจมี endotoxic shock
Cross of death เป็นสัญญาณอันตราย
T ต่้ากว่า 36 องศาเซลเซียส ชีพจรเร็วมากกว่า 100 ครั้ง/นาที
กรณีติดเชื้อของเยื่อบุช่องท้อง
ปวดท้องรุนแรง ไข้สูง 40.5 องศา ชีพจรเร็ว 140 ครั้ง/นาที หนาว
สั่น อ่อนเพลีย หายใจเร็วขึ้น
อาเจียนบ่อย ลักษณะอาเจียนพุ่ง
ถ้าอาการเลวลงจะมีการถ่ายเหลวร่วมด้วย หน้าท้องตึงแข็ง กดเจ็บทั่วไป กระสับกระส่าย ตัวเย็น เหงื่อออกปัสสาวะน้อย ถ้ารับการรักษาไม่ทันอาจช็อคตายได้
กิจกรรมการพยาบาล
การพยาบาลเพื่อป้องกันการติดเชื้อหลังคลอด
1.1 ให้คำแนะนำในการรักษาสุขภาพ สุขวิทยาส่วยบุคล
1.2 การทำคลอดที่ถูกวิธีและเทคนิค
การพยาบาลเมื่อมีอาการ
2.1 จัดผู้ป่วยให้อยู่ส่วนที่สามารถพักผ่อนได้และไม่แพร่เชื้อให้ผู้อื่น
2.2 ทำแผลระบายหนองรายที่มีแผลอักเสบให้ยาปฏิชีวนะอย่างถูกต้องตามแผนการรักษา
2.3 ช่วยให้ได้รับการพักผ่อนอำนวยความสะดวกความสุขสบายและปลอดภัย
2.4 ดูแลแก้ไขอาการไม่สบายต่างๆเช่นอาการปวดลดไข้การส่งเสริมให้น้ำคาวปลาไหลดีมดลูกเข้าอู่ปกติเช่นการจัดท่า fowler’s positionเป็นต้น
2.5 จัดอาหารที่เหมาะสมและมีคุณค่าให้รับประทานพร้อมคำแนะนำการปฏิบัติที่บ้าน
2.6 ให้คำอธิบายการแนะนำการดูแลตนเองการดูแลเมื่อมีอาการนมคัด
3 การพยาบาลเมื่อมีอาการรุนแรง
3.1 จัดสถานที่ให้เหมาะสมและสะดวกในการรับการรักษาพยาบาลและไม่แพร่เชื้อ
3.2 ดูแลการให้สารน้ำและอาหารทางหลอดเลือด
3.3 เตรียมอุปกรณ์กู้ชีวิต
3.4 แก้อาการท้องอืดโดยการใส่ NG tube เพื่อดูดการและอาหารออกมา
3.5 ให้การพยาบาลตามหลักการและส่งเสริมให้กำลังใจทุกครั้ง
3.6 แนะนำการปฏิบัติตนการดูแลตนเองเมื่อพ้นภาวะวิกฤต
เต้านมอักเสบ (Mastitis)
เป็นการอักเสบของต่อมน้ านม ส่วนใหญ่จะพบในช่วง 3-4 สัปดาห์หลังคลอด มักจะเป็นข้างเดียว และบางตำเแหน่ง เต้านมจะแดงและแข็งมากขึ้น มีอาการปวดบริเวณที่อักเสบ อาจจะมีไข้สูง หนาวสั่นร่วมด้วยประมาณ 10% ของภาวะเต้านมอักเสบจะกลายเป็นฝีบริเวณเต้านมตามมาได้
สาเหตุ
• หัวนมแตก ถลอกหรือมีรอยแตก ซึ่งส่วนมากจะเกิดจากการท ทารกดูดนมนานเกินไป หรือดูดไม่ถูกวิธี เชื้อจะเข้าไปตามหลอด น้้าเหลืองของท่อน้้านม
• การบีบนวดเต้านมมากๆ เช่น ในรายที่นมคัด
• เต้านมคัดมาก ท่อน้้านมอุดตัน ท้าให้น้้านมไหลออกมาไม่ได
• การดูดนมของทารกที่มีเชื้อในจมูก และคอ โดยเชื้อเข้าสู่ท่อนม
โดยตรง
อาการ
• ไข้สูง 38.5-40 c ชีพจรเร็ว อาการหนาวสั่น ปวดศีรษะ
อ่อนเพลีย
• เจ็บปวดบริเวณเต้านม
• ผิวหนังบริเวณเต้านมมีลักษณะ แดง ตึง แข็ง เจ็บ ปวด
(Infeanation) ผิวหนังจะนุ่ม เป็นมัน
• ต่อมน้ำเหลืองที่รักแร้อาจโต และเจ็บ
การพยาบาล
• รักษาความสะอาดของเต้านม มือ เสื้อผ้า
ท าความสะอาดเต้านมก่อนและหลังให้นมทารก
• ถ้ามีหัวนมแตกต้องรีบแก้ไขไม่ปล่อยทิ้งไว
• ให้ยาปฏิชีวนะ พวก Penicillin ควรให้อย่างน้อย 10 วัน
• ประคบด้วยน้ าแข็งถ้าปวดมาก เพื่อบรรเทาอาการปวด
• ให้ยาแก้ปวด ใส่ยกทรงพยุงไว้
• ถ้ามีหนองเกิดขึ้น จะต้องทำ I / D เพื่อเอาหนองออก
ให้นมบุตรได้ตามปกติ แต่มักจะมีปัญหาลูกไม่ค่อยดูดนม ข้างที่มีการอักเสบ เนื่องจากเต้านมจะคัดและแข็งท าให้ดูด
ยากกว่าปกติ
ควรประคบอุ่นบริเวณเต้านมก่อนให้นม และแนะนำให้ดูด ข้างที่ปกติก่อน เมื่อน้ำนมไหลดีแล้ว จึงค่อยให้ดูดนมข้างที่
อักเสบ
• หากน้ำนมยังค้างอยู่ให้บีบออกจนเกลี้ยงเต้า
การบวมเลือดหรือก้อนเลือดคั่ง (hematoma)
อาการและอาการแสดง
เจ็บปวดบริเวณฝีเย็บหรือทวารหนักมากหลังคลอด
• ถ้าเกิดการบวมเลือดบริเวณอื่นๆมารดาก็มีอาการปวดบริเวณนั้น
ตามแรงกดของก้อนเลือด
• หากก้อนเลือดมีขนาดใหญ่ก็จะท้าให้มารดาเกิดภาวะตกเลือด
ตามมาได้ โดยอาการตกเลือดอาจไม่สัมพันธ์กับจ้านวนเลือดท ออกทางช่องคลอด
สาเหตุ
• การเย็บซ่อมแซมแผลฝีเย็บหรือแผลฉีกขาดที่ฝีเย็บไม่ดี
เกิดจากการบาดเจ็บจากการคลอดในรายที่คลอดเองหรือ
ท้าสูติศาสตร์หัตถการ
การบีบคลึงมดลูกรุนแรง ท้าให้เลือดคั่งใต้เยื่อบุช่องท้อง
และใน broad ligament
การพยาบาล
ป้องกันการบวมเลือดโดยวางกระเป๋าน้้าแข็งที่ฝีเย็บในชั่วโมงแรก
หลังคลอด
พยาบาลต้องประเมินขนาดของก้อนเลือดตั้งแต่แรกเพื่อใช้
เปรียบเทียบอาการ
ตามขนาดก้อนเลือด ประคบเย็น ผ่าตัดอระบายไว้
4.ให้การดูแลตามอาการ
ภาวะมดลูกไม่เข้าอู่ (Subinvolution)
เป็นภาวะที่ขบวนการกลับคืนสู่สภาพเดิมของมดลูกใช้เวลานานหรือขบวนการนั้นหยุดไปก่อนที่มดลูกจะกลับคนสู่สภาพเดิมอย่างสมบูรณ์
สาเหตุ
• ภาวะที่ทำให้มดลูกหดรัดตัวไม่ดี จากสาเหตุต่างๆ
• การผ่าตัดคลอด
• ทารกไม่ได้ดูดนมมารดา
• มีการติดเชื้อภายในมดลูก
• มดลูกคว่้าหน้าหรือคว่้าหลังมาก
อาการและอาการแสดง
• น้้าคาวปลาออกมากกว่าปกติ มีสีแดงตลอด มีกลิ่นเหม็น
• มดลูกนุ่มและใหญ่กว่าปกติ ระดับยอดมดลูกไม่ลดลง กดเจ็บ
หรือมีอาการปวดมดลูก
• มีไข
• อาจเกิดการตกเลือดระยะหลัง (Late PPH)
การพยาบาล
• ให้ยาปฏิบัติชีวนะเมื่อมีการติดเชื้อร่วมด้วย แนะนำการดูแลรักษา
และการปฏิบัติตัว
• ถ้าไม่มีการติดเชื้อร่วมแพทย์อาจให้ยากระตุ้นการหดรัดตัวของ
มดลูก จึงต้องประเมินระดับยอดมดลูกทุกวัน
• กรณีที่เกิดจากมีรกค้าง แพทย์จะท้าการขูดมดลูกเพื่อเอาเศษรก
ออก พยาบาลจึงต้องเตรียมมารดาส้าหรับการขูดมดลูก
• แนะน้าให้พักผ่อน การรับประทานอาหาร การส่งเสริมให้
น้้าคาวปลาไหลได้สะดวก การรักษาความสะอาด
ภาวะจิตแปรปรวนหลังคลอด
• อารมณ์เศร้าหลังคลอด (Postpartum blue)
• เป็นการปรับตัวทางจิตใจและอารมณ์ที่ผิดปกติชนิดไม่รุนแรงหลังคลอด เพราะมีความรู้สึกกดดันต่างๆ ผ่านเข้ามาอย่างรวดเร็ว เกิดความสับสน ไม่รู้จะท้าตัวอย่างไร
• แต่ถ้าไม่สามารถเผชิญ (Coping) ได้ อาการจะอยู่เป็นเวลานานและ
พัฒนาไปขั้นที่รุนแรงขึ้น
• พบได้ร้อยละ 50-60 มักเกิดในวันที่ 2-3 หลังคลอด
การเริ่มอาการ
ภายใน 3-4 วันหลังคลอด
อาการ
อารมณ์แปรปรวน ซึมเศร้า อ่อนแรง
กังวล สับสน ไม่ค่อยมีสมาธิ หายเองไม่ ต้องพึ่งยา
แนวทางการพยาบาล
ไม่มีวิธีที่แน่นอน สิ่งสำคัญคือ การประคับประคองทางร่างกายและจิตใจ ให้สามารถปรับตัวได้อย่างรวดเร็ว
ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด (Postpartum depression)
• เป็นภาวะที่จิตใจหม่นหมอง หดหู่ ท้อแท้ หมดหวัง มองโลกในแง่ร้าย
• ความรุนแรงของภาวะนี้ เริ่มตั้งแต่ความเหนื่อยหน่าย รู้สึกหมดหวัง
หมดอาลัยในชีวิต ต้องการหนีความล้าบากด้วยการฆ่าตัวตาย
• ภาวะซึมเศร้า จะมีความรู้สึกรุนแรงกว่าอารมณ์เศร้า จะแสดงให้เห็นว่าพฤติกรรมที่เปลี่ยนไปจากเดิม
การเริ่มอาการ
หลายๆวันหรือ เป็นสัปดาห์ หลังคลอด
อาการ
ซึมเศร้า ไม่สนใจกิจกรรมปกติ รู้สึกผิด
สิ้นหวัง รู้สึกไม่สามารถเลี้ยงลูกได้
ระยะที่ 1 เกิดในระยะแรกหลังคลอดวันที่ 3 ถึง 10 มีอาการซึมเศร้าฝันร้ายรู้สึกเสียใจสูญเสียเกิดความตื่นเต้นในการคลอด
ระยะที่ 2 เกิดในช่วง 1-3 เดือนหลังคลอดจากการที่มารดาพยายามรวมทารกเข้าเป็นสมาชิกในครอบครัวพยายามสนองความต้องการของบุตรขณะเดียวกันมารดาต้องปรับตัวต่อการเป็นมารดาการเปลี่ยนแปลงของร่างกายและบทบาทหน้าที่ที่เพิ่มขึ้น
ระยะที่ 3 อาจเกิดได้ในระยะเวลา 1 ปีหลังคลอดจากการที่พยายามอย่างที่สุดในการปรับตัวแต่ยังรู้สึกสองสองฝ่ายต่อการเป็นมารดาความรู้สึกอย่างทำหน้าที่ให้ดีที่สุดแต่ก็อ่อนล้าเหลือที่จะทนได้ ทำให้เกิดอารมณ์แปรปรวน
โรคจิตหลังคลอด (Postpartum psychosis)
• เป็นปัญหาทางจิตที่เกิดขึ้นได้ในระยะหลังคลอดโดยมากพัฒนามาจาก
ภาวะอารมณ์เศร้า และภาวะซึมเศร้าหลังคลอด ถ้าได้รับการดูแลเอาใจใส่ไม่ดีพอ หรือให้การรักษาพยาบาลล่าช้าเกินไป
การเริ่มอาการ
2-4 วันหลัง
คลอด
อาการ
จิตหลอน ส าคัญตนผิด ไม่อยู่ในโลกแห่ง
ความเป็นจริง อยู่เฉยๆไม่ได้ มักมีHx เป็นก่อนตั้งครรภ์ /ครอบครัวเป็น
การติดเชื้อในระยะหลังคลอด
การติดเชื้อของระบบสืบพันธุ์สตรีระยะ 6 สัปดาห์แรกหลังคลอด
หรือภายใน 28 วันหลังแท้ง
ประเภทของการติดเชื้อ แบ่งได้ 2 ประเภท
การติดเชื้อเฉพาะที่ เช่น ฝีเย็บช่องคลอด หรือภายใน
การติดเชื้อเกิดขึ้นเฉพาะที่ไม่ลุกลามต่อไป
การติดเชื้อแพร่กระจายการติดเชื้อลุกลามไปนอกมดลูก
อาการ
มีไข้หลังคลอด
ลักษณะของอุณหภูมิ จะสูง 38 องศาเซลเซียส
ติดต่อกัน 2 วัน ในช่วง 10 วันแรกไม่นับ 24 ชม. แรกคลอด
การวัดต้องถูกต้องตามเทคนิค วัดอย่างน้อยวันละ 4 ครั้ง
ต้องแยกออกจากการติดเชื้อนอกระบบสืบพันธุ์ เช่น กระเพาะ
ปัสสาวะอักเสบ การติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน
แหล่งที่มาของเชื้อ
แบคทีเรียที่พบตามปกติที่ช่องคลอดส่วนล่าง ปกติไม่ก่อให้เกิดพยาธิสภาพ ยกเว้นเมื่อร่างกายอ่อนแอ และเนื้อเยื่อได้รับการชอกช้้ามาก
แบคทีเรียจากทางเดินหายใจ มือของเจ้าหน้าที่ ฝุ่นละออง เทคนิคการท้าคลอดและเครื่องมือไม่สะอาด ปราศจากเชื้อ
ปัจจัยส่งเสริมให้เกิดการติดเชื้อหลังคลอด
ภาวะโลหิตจาง ภาวะทุพโภชนา ขาดอาหาร
เศรษฐกิจไม่ดี สุขวิทยาส่วนบุคคลไม่ด
มีถุงน้้าแตกนานกว่า 12 ชม. หรือน้้าเดินก่อนก้าหนดนานเกิน 24 ชม.
การคลอดยาวนาน ติดขัด ต้องใช้สูติศาสตร์หัตถการ
PV บ่อยๆ ไม่ระวังเทคนิคปราศจากเชื้อ
เนื้อเยื่อช่องทางคลอดถูกกระทบกระเทือน
Hematoma
ตกเลือดมากกว่า 1,000 มล. มีรกค้าง
หลักการพยาบาลผู้ป่วยที่ติดเชื้อหลังคลอด
ให้ ATB
ระบายออก
ลดสาเหตุที่ท าให้เกิด
ประเมินบริเวณที่มีการติดเชื้อ
ฝีเย็บ : พบบ่อยมากถ้ามีการบวมเลือด
การอักเสบของปากมดลูก
เยื่อบุมดลูกอักเสบ : สังเกตจากน้้าคาวปลา
ผนังมดลูกอักเสบ : จากการท้าลายเชื้อโรคของเม็ดเลือดขาว
จึงเกิดการอักเสบแต่จ้ากัดอยู่ภายในมดลูก
การติดเชื้อกระจายออกนอกมดลูก