Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 3 การพยาบาลด้านจิตสังคมสำหรับผู้ประสบภาวะวิกฤต - Coggle Diagram

- - - - แยกตัวออกจากสังคม หวาดระแวง กวาดตามองไปมาบ่อยๆ หันเข้าหาสรุาของมึนเมาและยาเสพติดมากขึ้น
      - นอนไม่หลับ หลับๆตื่นๆ ฝ้นร้าย ตกใจง่าย ร้องไห้ไม่มีสาเหตุ เฉยเมย
    - - ต้องการแก้แค้น ฉุนเฉียวง่าย โทษตัวเองและผู้อื่น อารมณ์แกว่งไปแกว่งมา คาดเดาไม่ได้
      - ช็อค ไม่ยอมรับในสิ่งที่เห็น วิตกกังวล กลัว เศร้า โกรธ
    - - รู้สึกตีบแน่นในลำคอ ปวดศีรษะ อ่อนเพลีย ไม่มีแรง ปวดท้องและคลื่นไส้ อาเจียน
      - อาการกำเริบหนักขึ้น ทำให้สุขภาพทรุดโทรมหนัก
      - อาการหน้ามืด วิงเวียนศีรษะ รู้สึกร้อนหรือหนาว
    - - อาการเหล่านี้เป็นเรื่องปกติที่อาจเกิดขึ้นหลังเผชิญเหตุการณ์สะเทือนขวัญ โดยจะเกิดขึ้นและลดลงจนหายไปภายใน 1 เดือน
      - หากอาการเหล่านี้ยังคงอยู่ จำเป็นต้องพบเชี่ยวชาญทางด้านจิตใจ
      - สับสน มึนงง ไม่่มีสมาธิ มีปัญหาด้านความจำ มีปัญหาในการตัดสินใจ ภาพทรงจำผู้านเข้ามาแบบวูบวาบ
  - - - ลักษณะอาการ พูดซ้ำๆ หรือพูดคาดคั้นในเรื่องใด เรื่องหนึ่ง เช่น พูดรุกเร้าขอให้ช่วย ขอเข้าไปดู/เยี่ยมญาติ เรียกร้องหรือต่อรอง
      - เพื่อให้ได้ในสิ่งที่ต้องการซึ่งเป็นสิ่งที่ ไม่สามารถตอบสนองให้ได้จริงในเวลานั้น ไม่สามารถยอมรับความจริงที่เกิดขึ้นได้ อาจคาดหวังปาฏิหาริย์ บนบาน
    - - ลักษณะอาการ ตะโกนด่า กระวนกระวายเดินไปมา ทำร้าย ตนเองหรือขว้างของรอบตัว กล่าวโทษแก่บุคคลอื่น พูดขู่อาฆาต
      - ไม่ร่วมมือ แยกตัว ในบางครั้งผู้ประสบเหตุการณ์ วิกฤตอาจมีอารมณ์โกรธ แต่ไม่แสดงออกอย่างเปิดเผย
    - - ลักษณะอาการอารมณ์เศร้าเป็นอารมณ์ที่พบ เห็นได้ง่าย และพบบ่อย อาการเช้น การร้องไห้ เสียใจ ปากสั่น ไม่พูดจา
      - หมดเรี่ยวแรง อาจมีอาการเป็นลม หรือ ยืนไม่ไหว อาการเศร้ามักปรากฏร่วมกับการรู้สึกผิด และโทษตัวเอง
    - - ลักษณะอาการมึนงง สับสน หลงลืม จำอะไรไม่ได้ ความคิดแตกกระจาย ไม่สามารถเชื่อมโยงความคิดการรับรู้สิ่งแวดล้อมเปลี่ยนไป
      - ปฏิเสธ ไม่ยอมรับ เหตุการณ]ที่เกิดขึ้นกับตัวเอง มีอารมณ์เศร้า โกรธรุนแรง ควบคุมตนเองไม่ได้
        มีอาการทางกาย ใจสั่น มือสั่น ตัวสั่น หายใจถี่แรง
  - - - ร่างกายอ่อนแอ การพักผ่อนไม่เพียงพอเนื่องจากมีอาการนอนไม่หลับที่เกิดจากการฝันร้ายกลางดึกเกี่ยวกับเหตุการณ]รุนแรงที่เกิดขึ้น
      - ทั้งภาพความสูญเสียของตนเอง ตื่นนอนกลางดึก หลับๆ ตื่นๆ
    - - ไม่สนใจดูแลตนเองและสิ่งแวดล้อม แยกตัวออกจากสังคม ปฏิเสธการรับรู้เรื่องราวต่างๆ
      - ลักขโมยหรือก่ออาชญากรรมในผู้ที่รู้สึกการไม่ได้รับความยุติธรรมหรือผู้ที่ได้รับการดูแลไม่ทั่วถึงโดยเฉพาะการปัจจัย 4
      - การติดยาหรือสารเสพติดเพื่อเป็นหนทางในการแก้ปัญหาและต้องการเหลีกเลี่ยงการเผชิญความรู้สึกในด้านลบของตนเอง
    - - เกิดปัญหาความเจ็บป่วยทางจิตเวช
        
        โรคเครียดแบบเฉียบพลัน (Acute traumatic Stress Disorder)
        
        โรคเครียดหลังเกิดเหตุการณ์ (Posttraumatic Stress Disorder)
      - โดยเฉพาะอาการกลัวว่าเหตุการณ์รุนแรงนั้นจะย้อนกลบัมาอีก (Flashbacks)
      - เกิดอาการหวาดกลัว/หวาดผวา สถานที่เกิดเหตุการณ]หรือสิ่งเร้าที่เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์ส่งผลให้ไม่สามารถกลับไปใช้ชีวิตและทำงานเหมือนอย่างเดิมได้
      - มีภาวะสับสนว้าวุ่นความคิดแปรปรวนเครียด มีความคิดอยากตาย สิ้นหวัง ท้อแท้ รู้สึกผิด มองตัวเองไร้ค่าที่ไม่สามารถช่วยเหลือตนเองหรือญาติที่อยู่ในเหตุการณ์ได้
  - - - ทีม MCATT ประจำพื้นที่ในระดับอำเภอ
        
        จิตแพทย์/แพทย์ พยาบาลที่รับผิดชอบงานสุขภาพจิตและจิตเวช นักจิตวิทยาคลินิก/
        นักจิตวิทยา/นักสังคมสงเคราะห์
        
        เภสัชกร นักวิชาการสาธารณสุข และเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง
    - - ทีม MCATT ประจำพื้นที่ระดับจังหวัด
        
        จิตแพทย์ พยาบาล จิตเวช นักจิตวิทยาคลินิก/นักจิตวิทยา นักสังคมสงเคราะห์ นักวิชาการสาธารณสุข เภสัชกร และเจ้าหน้าที่ที่ เกี่ยวข้อง
    - - ทีม MCATT ประจำพื้นที่ในระดับตำบล
        
        เจ้าหน้าที่มูลนิธิ ตัวแทนจาก อปท.
        
        แกนนำชุมชน
        
        กํานัน/ ผู้ใหญ่บ้าน
        
        เจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง
        
        ผอ.รพ.สต. และ ผู้ร้บผิดชอบงานสุขภาพจิต รพ.สต. อสม.
    - - จิตแพทย์ พยาบาลจิตเวช นกัจิตวิทยา คลินิก/นกัจิตวิทยา นักสังคมสงเคราะห์นักวิชาการสาธารณสุข เภสัชกร และเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง
      - หน้าที่
        
        เป็นที่ปรึกษาด้านสุขภาพจิตแก่ทีม MCATT ในพื้นที่ให้การสนับสนุนทีม MCATT แก่เครือข่าย
        
        ดูแลผู้ประสบภาวะวิกฤต/ภัยพิบัติกลุ่มเสี่ยงยุ่งยาก ซับซ้อนที่ส่งต่อ
        
        ให้การช่วยเหลือเยียวยาจิตใจ ครอบครัวผูเ้สียชีวิต ถ่ายทอดความรู้ในเรื่องการช่วยเหลือเยียวยาจิตใจ
        ผู้ประสบภาวะวิกฤตให้แก่บุคลากรในเครือข่าย
        
        บริการด้านสุขภาพจิต
        
        กิจกรรมการมีส่วนร่วมของชุมชน (Empowerment) ในศูนย์พักพิงขนาด กลางและใหญ่
        ในพื้นที่ประสบภัยที่หน่วยงานรับผิดชอบ
        
        รายงานผลการปฏิบัติงาน เพื่อนำเสนอ War room กระทรวงสาธารณสุข
        
        ติดตามการดําเนินงานวิกฤตสุขภาพจิตในพื้นที่
  - - - ครอบคลุมตั้งแต่การรับ นโยบายจากผู้ว่าราชการจังหวัด/นายแพทย]สาธารณสุขจังหวัด ในการจัดเตรียมโครงสร้างการดำเนินงานช่วยเหลือ ด้านสุขภาพจิตผู้ประสบภาวะวิกฤต และแผนการดำเนินงานเพื่อรองรับสถานการณ์วิกฤต รวมถึงการจัดต้ังศูนย์อำนวยการช่วยเหลือด้านสุขภาพจิต
      - เตรียมทีมเพื่อปฏิบัติงานให้การช่วยเหลือเยียวยาจิตใจผู้ประสบภาวะวิกฤต โดยจะมีการพัฒนาความรู้และทักษะของบุคลากรโดยการฝกอบรมเกี่ยวกับการช่วยเหลือเยียวยาจิตใจผู้ประสบภาวะวิกฤติฃ
      - เตรียมความพร้อมเพื่อรองรับสถานการณ์วิกฤตต่างๆ อย่างทันท่วงที จำเป็นต้องเป็นเตรียมความพร้อมทั้งระดับบุคคล องค์กรและชุมชน
      - การเตรียมความพร้อมของชุมชนเพื่อรับมือกับสถานการณ์วิกฤต เช่น การให้ความรู้เรื่องภัยพิบัติ
    - - ระยะวิกฤต (ภายใน 72 ชั่วโมงแรกหลังเกิดเหตุ)
        
        ผู้คนจำนวนมากเข้ามาให้การช่วยเหลืออย่างไม่มีระบบ/ระเบียบ การช่วยเหลือจะมุ่งให้ความช่วยเหลือเฉพาะหน้า เน้นการช่วยเหลือตามสภาพความเป็นจริงทั้งด้านร่างกาย ความต้องการพื้นฐาน
        
        ผู้ประสบภาวะวิกฤตจะมีการตื่นตัวทาง สรีระและพฤติกรรม มีพลังอย่างมากเพื่อให้รอดชีวิต เกิดความเครียด หวาดผวา หวาดกลัว ช็อก วิตกกังวล สับสน ผู้ประสบภาวะวิกฤตจะช่วยเหลือซึ่งกันและกัน
      - ระยะฉุกเฉิน (72 ชั่วโมง - 2 สัปดาห์)
        
        ประเมินคัดกรองภาวะสุขภาพจิตเพื่อค้นหากลุ่มเสี่ยงในแต่ละวัย และนำมาวางแผนในการช่วยเหลือ ที่ถูกต้องเหมาะสม
        
        การจัดลำดับความต้องการของกลุ่มเสี่ยงที่ต้องได้รับการช่วยเหลืออย่างเร่งด่วนและ ต่อเนื่อง
        
        สามารถสำรวจหาข้อมูลของสถานการณ์และความต้องการของ ผู้ประสบภาวะวิกฤตได้ชัดเจนมากขึ้น เพื่อวางแผนในการให้ความช่วยเหลือได้ตรงกับความต้องการของผู้ประสบภาวะวิกฤต
        
        การดูแลช่วยเหลือกลุ่มเป้าหมายจะพิจารณาตามความรุนแรง
        
        กลุ่มผู้ได้รับผลกระทบหลังประสบภาวะวิกฤต
        
        ผู้สูงอายุและเด็ก
        
        ประวัติการรักษาทางจิตเวชหรือใช้สารเสพติด
        
        ผู้พิการและเจ็บป่วยโรคเรื้อรัง
        
        กลุ่มผู้สูญเสียบุคคลในครอบครัว/ทรัพย์สิน
        
        กลุ่มผู้ที่ต้องการบริการด้านสุขภาพจิต
        
        มีขั้นตอน
        
        คัดกรองและค้นหากลุ่มเสี่ยงต่อปัญหาสุขภาพจิต โดยใช้เวชระเบียนสำหรับผู้ประสบภาวะ วิกฤต/ภัยพิบัติ (ผู้ใหญ่และเด็ก) และให้การปฐมพยาบาลด้านจิตใจ
        
        สำรวจความต้องการช่วยเหลือทั้งด้านร่างกายและจิตใจ และการให้การช่วยเหลือเยียวยาจิตใจ โดยใช้วิธีให้การปฐมพยาบาลด้านจิตใจ (PFA) สร้างสัมพันธภาพกับผู้ประสบภาวะวิกฤต สำรวจความต้องการของผู1ประสบภาวะวิกฤต ด้านปัจจัยสี่
        
        เข้าพื้นที่ให้การช่วยเหลือผู้ประสบภาวะวิกฤตในพื้นที่เสี่ยง โดยลงพื้นที่ร่วมกับทีมให้การช่วยเหลือทางกายและด้านจิตใจ
        
        เน้นให้ผู้ประสบภาวะวิกฤต ระบายความรู้สึกให้มากที่สุด ให้การช่วยเหลือทางด้านสุขภาพจิตผู1ประสบภาวะวิกฤต
        
        ประสบภาวะวิกฤตทั้งผู้สูญเสียหรือผู้รอดชีวิตจะ มองโลกในแง่ดี การช่วยเหลือหลั่งไหลเข้ามา ผู้ประสบภาวะวิกฤตเกิดกำลังใจว่าครอบครัวและชุมชนจะสามารถฟื้นตัวได้
- - - - ภาวะโกรธ
        
        การดูแลทางกาย โดยให้อยู่ในสถานที่ปลอดภัย ให้มีการดูแลอย่างใกล้ชิด ไม่รุกเข้าไป จัดระยะห่างที่เหมาะสมระหว่างผู้ประสบภาวะวิกฤต และผู้ให้การช่วยเหลือต้องมีท่าทีสงบนิ่ง ยอมรับพฤตกิรรมที่แสดงออกมาของผู้ประสบภาวะวิกฤต
        
        การดูแลทางใจ โดยให้ระบายความรู้สึกโดยใช้ทักษะการฟังอย่างตั้งใจ (Active Listening Skill) และพูดสะท้อนอารมณ์
      - ภาวะช็อกและปฏิเสธ
        
        การดูแลทางจิตใจ ให้ผู้ประสบภาวะวิกฤตได้ระบายความรู้สึก และใช้เทคนิคการสัมผัสตาม ความเหมาะสม เพื่อให้เกิดความรู้สึกอบอุ่น และความปลอดภัย
        
        การช่วยเหลือทางสังคม สอบถามความต้องการเร่งด่วนของผู้ประสบภาวะวิกฤต ให้ความช่วยเหลือตามความต้องการอย่างรีบเร่ง
        
        การดูแลทางกายโดยให้อยู่ในสถานที่ที่สงบ รู้สึกปลอดภัย เตรียมนํ้า ยาดมให้นั่งหรือนอนราบ
      - ภาวะต่อรอง
        
        สนองความต้องการในสิ่งที่สามารถให้ได้
        
        การให้ข้อมูลที่ถูกต้อง ที่เป็นจริงตามความเหมาะสม
        
        อดทน รับฟัง ไม่แสดงอาการท่าทางเบื่อหน่าย
        
        ทักษะการประเมินอารมณ์ ความรู้สึกผู้ประสบภาวะวิกฤตและทักษะการบอกข่าวร้าย
      - ภาวะเสียใจ
        
        การช่วยเหลือทางกายทำได้โดยหาผ้าเช็ดหน้า ผ้าเย็นในรายที่มีอาการหายใจไม่ออก อาจใช่การฝึกหายใจแบบ Breathing Exercise หรือใช้การสัมผัส (Touching)
      - การประเมินภาวะฆ่าตัวตาย
        
        ตัวชี้วัด
        
        อารมณ์สงบ
        
        ลดเงื่อนไขในการต่อรองลง อาจต่อรองในสิ่งที่มีความเป็นไปได้มากขึ้น ยอมรับความจริงมากขึ้น
        
        ผู้ประสบภาวะวิกฤตรับฟังมากขึ้น ยอมรับข้อมูล
        
        หลังจากผู้ประสบภาวะวิกฤตยอมรับความจริงมีอารมณ์สงบลง อาจมีการหดหู่ท้อแท้ ไม่มีกำลังใจ อาจเข้าสู่อาการภาวะซึมเศร้าได้ ผู้ให้การช่วยเหลือต้องประเมินสภาพการณ์เฉพาะหน้า
    - - ไร้ญาติขาดมิตร ประสานกำนัน หรือผู้ใหญ่บ้าน หรือหน่วยงานที่ให้ความช่วยเหลือ ด้านที่พักอาศัย หรือสถานสงเคราะห์ มูลนิธิหรือวัด เพื่อหาที่พักพิงชั่วคราว
      - ต้องการความช่วยเหลือ ด้านการเงิน ทุนการศึกษา ให้ติดต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
      - ต้องการพบญาติ หรือครอบครัวให้ติดต่อประสานโดยการโทรศัพท์
    - - มีอาการอ่อนเพลีย ควรจัดหานํ้าให้ดื่ม หาอาหารใหรับประทาน
      - เป็นลม ควรจัดหายาดมแอมโมเนีย ผ้าเย็นเช็ดหน้าและแขน
      - ได้รับบาดเจ็บทางด้านร่างกายก็ตอ้งบรรเทาความเจบ็ปวดด้วยการให้ยา
      - กำลังอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ไม่ปลอดภัย เช่น มีเศษแก้วตกอยู่ให้เคลื่อนย้าย
        ผู้ประสบภาวะวิกฤตไปอยู่ในที่ปลอดภัย
  - - - การฟังอย่างใส่ใจ (Active Listening)
      - การสะท้อนความรู้สึก
      - การเงียบ
      - การทวนซ้ำ
    - - การเรียนรู้การเสริมสร้าง Coping skills สามารถช่วยลดความกังวล ปฏิกิริยาที่เป็นทุกข์อื่นๆช่วยแก้ไขสถานการณ์
      - ช่วยผู้ประสบเหตุการณ์วิกฤตให้ผ่านพ้นช่วงเวลาอันเลวร้าย
  - - - ควรเริ่มพูดคุยเบื้องต้นเมื่อผู้ประสบเหตุการณ์วิกฤตมีความพร้อม
        
        เพื่อให้พูดระบายความรู้สึก แต่ไม่ควรซักถามถึงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น นอกจากผู้ประสบเหตุการณ์วิกฤตอยากเล่า
        
        รับรู้ว่ารอบตัวเขา เป็นสถานที่ใด โดยเน้นถึงความรู้สึกขณะนั้น
        
        เริ่มสบตามีท่าทีที่ผ่อนคลายมีสติรู้ตัว รับรู้สิ่งแวดล้อมรอบตัวชัดเจนขึ้น
    - - Nonverbal
        
        สีหน้า แววตา ท่าทาง การเคลื่อนไหวของร่างกาย
        
        ผุดลุกผุดนั่ง ลุกลี้ลุกลน น้ำเสียงกรีดร้อง ตะโกน แผ่วเบาละล่ำละลักจับใจความไม่ได้ ลั่นสะอื้น
      - Verbal
        
        พูดสับสนฟังไม่รู้เรื่อง ด่าทอ ร้องขอความช่วยเหลือ พูดซ้ำไปซ้ำมา พูดวกวน
    - - การแสดงออกของ ผู้ให้การช่วยเหลือควรเหมาะสมกบัเหตุการณ์อารมณ์ความรู้สึกและสภาพสังคม วัฒนธรรม ศาสนาของผู้ประสบเหตุการณ์วิกฤต
      - เริ่มจากการที่ผู้ให้การช่วยเหลือควรมีท่าทีสงบนิ่ง มีการแนะนำตัวเอง มีการมองหน้าสบตา รับฟังด้วยท่าทีที่สงบให้กำลังใจ ด้วยการพยักหน้า การสัมผัส
  - - - ให้ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับอาการที่เกิดขึ้นจากความเครียด และผลกระทบทางจิตใจที่อาจเกิดขึ้น
      - ทั้งบอกวิธีการปฏิบัติตัวเพื่อลดความเครียด แหล่งช่วยเหลือต่างๆ ทั้งของภาครัฐและเอกชน
    - - ร่วมกันวางแผนและหาแนวทางในการรับการช่วยเหลือต่างๆเพิ่มเติม ควรมีการพูดคุยวางแผนร่วมกันระหว่างผู้ให้การช่วยเหลือกับผู้ประสบภาวะวิกฤต
      - ด้านการดูแลติดตามอย่างต่อเนื่องโดย อาจใช้วิธีการติดตามโดยการนัดหมายมาพบที่สถานบริการสาธารณสุข การโทรศัพท์ติดตามผล และการเยี่ยมบ้าน
    - - ไต่ถามถึงข้อมูลและตรวจสอบความต้องการช่วยเหลือที่จำเป็นและ เร่งด่วน การตรวจสอบความต้องการของผู้ประสบภาวะวิกฤตจะใช้วิธีสอบถามเพื่อสำรวจในเรื่อง ความต้องการ การสนับสนุนในด้านเศรษฐกิจ