Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
สายสะดือย้อย Prolapse of the umbilical cord - Coggle Diagram
สายสะดือย้อย Prolapse of the umbilical cord
ความหมาย
ภาวะที่มีสายสะดือเคลื่อนต่ำหรือย้อยลงในช่องเชิงกราน จนมาอยู่ข้างๆหรือต่ำกว่าส่วนนำหรือโผล่ออกมาภายนอกช่องคลอด
สาเหตุ
ครรภ์ไม่ครบกำหนดหรือทารกตัวเล็ก
ทารกน้ำหนักตัวแรกคลอดน้อยกว่า 2,500 กรัม
ครรภ์แฝดน้ำ การมีปริมาณน้ำคร่ำมากเกินไป จนส่วนนำไม่พอดีกับโพรงมดลูกส่วนล่าง
สายสะดือยาวกว่าปกติ : ยาวกว่า 75 ซม
รกเกาะต่ำบริเวณขอบรก
การทำสูติศาสตร์หัตถการ เช่น การหมุนเปลี่ยนท่าเด็ก
สาเหตุส่งเสริม : ถุงน้ำคร่ำแตกขณะที่ส่วนนำยังไม่เข้าสู่ช่องเชิงกราน,การเจาะถุงน้ำขณะที่มดลูกหดรัดตัว
ลักษณะของสายสะดือย้อย
Occult prolapse cord/Occult form การเคลื่อนต่ำของสายสะดือลงมาข้างๆส่วนนำที่กว้างที่สุด คลำไม่ได้จากการตรวจทางช่องคลอด ถุงน้ำอาจแตกหรือไม่แตกก็ได้
Forelying cord/Funic presentation/Umbilical cord presentation ภาวะที่สายสะดือเคลื่อนต่ำลงมาจนต่ำกว่าระดับของส่วนนำแต่ถุงน้ำคร่ำยังไม่แตก
Prolapse of cord/Overt cord presentation ภาวะที่ถุงน้ำคร่ำแตกแล้วและสายสะดือย้อยลงมาต่ำกว่าระดับของส่วนนำซึ่งอาจจะอยู่ภายในช่องคลอดหรือโผล่ออกมาภายนอกช่องคลอด
การวินิจฉัย
เสียงหัวใจทารกเปลี่ยนไป : Occult หรือ Forelying cord
เสียงหัวใจทารกเปลี่ยนทันทีภายหลังถุงน้ำแตก : Occult หรือ Forelying cord
ถุงน้ำคร่ำยังไม่แตก หรือในราย Forelying insertion of the ubilical cord
ถุงน้ำคร่ำแตกแล้ว : prolapse cord จะคลำได้สายสะดือชัดเจน หรือมองเห็นสายสะดือโผล่ออกมานอกช่องคลอด
ถ้าสายสะดือพลัดต่ำชนิด Occuit prolapse cord และตรวจไม่พบส่วนของสายสะดือโผล่ออกมาหรือคลำไม่พบจากการตรวจทางช่องคลอด แต่จะพบว่าอัตราการเต้นของหัวใจทารกผิดปกติ(variable deceleration) หรือ อัตราการเต้นของหัวใจทารกลดลง Bradycardia โดยอ่านจากเครื่อง monitor ซึ่งแสดงว่าสายสะดือถูกกด
เสียงหัวใจทารกในครรภ์เปลี่ยนทันทีในระหว่างดึงศีรษะเด็กด้วยคีม มักพบในรายที่เป็น Occult prolapse of cord
การป้องกัน
หากส่วนนำยังไม่เข้าสู่ช่องเชิงกรานหรือท่าทารกผิดปกติ เมื่อเข้าสู่ระยะคลอดควรนอนพักบนเตียงและพยายามไม่ให้ถุงน้ำคร่ำแตกแต่หากถุงน้ำแตกควรจำกัดิจรรมผู้คลอด ไม่ควรลุกเดินไปมา
ควรเจาะถุงน้ำคร่ำขณะที่มดลูกคลายตัวเพื่อลดแรงดันภายในถุงน้ำทูนหัวซึ่งดันให้สายสะดือย้อยงมา
ประเมินอัตราการเต้นของหัวใจทารกทันทีหลังมีการเจาะถุงน้ำคร่ำหรือเมื่อถุงน้ำคร่ำแตก
การรักษาแบบฉุกเฉิน
กลุ่มอายุครรภ์น้อย
ทารกมีโอกาสรอดน้อย แนะนำให้ยุติการตั้งครรภ์
สายสะดือย้อยนอกโรงพยาบาล
ไปโรงพยาบาลที่ใกล้ที่สุดและสามารถทำการผ่าคลอดและดูแลทารกแรเกิดได้
จัดท่าผู้คลอดในท่า Knee-cheat-face-own position ขณะรอรถไปส่งโรงพยาบาล
เปลี่ยนเป็นท่านอนตะแคงซ้ายยกสะโพกสูงเล็กน้อยขณะอยู่บนรถ
พยายามจับสายสะดือที่ย้อยให้น้อยที่สุด นุ่มนวล>ใช้ก๊อซชุบ NSS ห่อสายสะดือไว้เพื่อป้องกันการเกิด Vasospasm จากอากาศภายนอกที่เย็น
สายสะดือย้อยในโรงพยาบาล
หากให้ยา Oxyticin ควรหยุดให้ทันที
จัดท่านอนหงายยกก้นสูง Trendelenburg's position
นอนตะแคงยกก้นสูง Elevated sim's position
นอนในท่าโก้งโค้ง Knee chest position
ในกรณีที่ต้องการเคลื่อนย้ายผู้คลอดเพื่อส่งต่อในระยะไกลๆเพื่อรักษาต่อควรให้นอนท่า Elevated sim's position
ลดการกดดัน Decompression โดยการสอดมือเข้าไปในช่องคลอดและดันส่วนนำไว้ไม่ให้เคลื่อต่ำลงมากดสายสะดือ
ห้ามดันหรือผลักสายสะดือเข้าไปในโพรงมดลูกเพราะสายสะดือหดเกร็งทารกได้รับอันตราย
ให้ออกซิเจน และเตรียมการช่วยเหลือการคลอดแบบฉุกเฉิน
ถ้าสายสะดือมีแนวโน้มจะโผล่ออกมา: ห้ามสัมผัสสายสะดือหรือดันสายสะดือกลับเข้าไปในช่องคลอด ควรใช้ก๊อซชุบ NSS คลุมสายสะดือไว้
ทำ Vago โดยใส่น้ำเกลือ 500-700 ml เพื่อช่วยให้กระเพาะปัสาวะเต็มช่วยดันส่วนนำของทารกและลดความรุนแรงของการหดรัดตัวของมดลูก ในรายที่มดลูกหดรัดตัวถี่อาจให้ยา Terbutaline 250 ไมโครกรัม IV
การตัดสินใจช่วยคลอด
ทารกในครรภ์ยังมีชีวิตอยู่ ปากมดลูกเปิดหมดศีรษะเด็กลงมาต่ำ > คลอดด้วยคีม
ศีรษะอยู่สูงหรือเป็นท่าขวางให้หมุนเปลี่ยนท่าเด็กเป็นเท่าก้น > คลอดด้วย Breech extraction
เป็นท่าก้นทำ Breech extraction
กรณีที่ทารกในครรภ์เสียชีวิตแล้ว ให้คลอดทางช่องคลอดยกเว้นในรายที่ไม่สามารถคลอดทางช่องคลอดได้อาจพิจารณา c-s หรือ Embryotomy
คลอดโดย V/E กรณีมารดาครรภ์หลัง ปากมดลูกเปิดเกือบเต็มที่แล้วและท่าศีรษะ ไม่มีภาวะ CPD>ช่วยลดอัตราตายของทารกในกรณีห้องผ่าตัดไม่พร้อม
ในครรภ์หลัง ปากมดลูกเปิด 7-8 ซม. มีภาวะ Forelying cord ท่าปกติมีความมก้าวหน้าของการคลอดเร็ว ทารกไม่มีภาวะขาดออกซิเจน พยายามไม่ให้ถุงน้ำแตกและให้คลอดทางช่องคลอด
