หน่วยที่1
แนวคิดและบทบาทพยาบาลชุมชน
วิวัฒนาการของการสาธารณสุขไทย 5 ยุค
วิวัฒนาการพยาบาลชุมชนในประเทศไทย
ยุคก่อนเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2424-2475
ยุคก่อนตั้งกระทรวงสาธารณสุข 2475-2485
พ.ศ.2429 สร้างโรงพยบาทลถาวร พระราชทานนามว่า “ศิริราชพยาบาล”
พ.ศ.2448 รัชกาลที่5 จัดการสุขาภิบาลทดลองครั้งแรกที่ตำบลท่าฉลอม
พ.ศ.2547 จัดตั้ง”โอสถศาลา” แล้วเปลี่ยนเป็น “สุขศาลา”
วางรากฐานงานสาธารณสุข
ประกาศพระราชบัญญัติการสาธารสุขในปี พ.ศ.2477
สร้างโรงพยาบาลประจำจังหวัด
ยุคตั้งกระทรวงสาธารณสุข 2458-2495
จัดตั้งและขยายกระทรวงการสาธารณสุข
ยุคตั้งกระทรวงสาธารณสุข 2495-2514
พ.ศ.2495 เปลี่ยนชื่อเป็นกระทรวงสาธารณสุข
พ.ศ.2502 เร่งสร้างโรงพยาบาลครบทุกจังหวัด เน้นการรักษา กรมอนามัยให้บริการด้านป้องกันและส่งเสริมสุขภาพ
พ.ศ.2504-2509 เริ่มมีแผนพัฒนาสาธารณสุขฉบับที่ 1
พ.ศ.2510-2514 เริ่มมีแผนพัฒนาสาธารณสุขฉบับที่2
ยุคปัจจุบัน 2515-ปัจจุบัน
การปรับปรุงเปลี่ยนแปลงแผนพัฒนาการสาธารณสุขจนถึงปัจจุบัน
หลังสงครามโลกครั้งที่ 1 ประชุมสันนิบาตกาชาด เริ่มงานอนามัย
พ.ศ.2467 สภากาชาดไทยตั้งโรงเรียนนางสุขาภิบาล
พ.ศ.2491 พระราชกฤษฎีตั้งคณะสาธารณสุข อบรมแพทย์และพยาบาล เพื่อดำเนินงานด้านอนามัยชุมชนโดยตรง
พ.ศ.2509 เปิดการศึกษาระดับปริญญาตรี
พ.ศ.2520 เปิดการสอนระดับปริญญาโท (แผนพัฒนาฉบับที่4) ส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันโรค รักษาพยาบาลและฟื้นฟูสุขภาพ
พ.ศ.2528 เปิดสอนระดับปริญญาเอก เปลี่ยนชื่อการพยาบาลสาธารณสุขเป็นการพยาบาลอนามัยชุมชน เน้นความสำคัญของชุมชนและการรักษาโรค
สุขภาพ
คือ ความสมบูรณ์ของบุคลที่ปราศจากอาการและอาการแสดงของโรค
ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อสุขภาพแบ่งได้ 3 องค์ประกอบดังนี้
1.ด้านปัจจักบุคคล ได้แก่ กรรมพันธุ์ พฤติกรรม ความเชื่อ
2.ด้านสภาพแวดล้อมทางกายภาพชีวภาพ เศรษฐกิจสังคม การเมือง วัฒนธรรม ศาสนา ประชากร การศึกษา การคมนาคม ความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีองค์ความรู้ต่างๆ
3.ด้านระบบบริการสุขภาพ
การสาธารณสุข
การสาธารณสุข คือ. การป้องกันและรักษาโรค ทำนุบำรุงให้ประชาชนมีสุขภาพที่ดี มีความสมบูรณ์ทั้งร่างกายและจิตใจ เจริญก้าวหน้าได้
หลักการสาธารณสุข
1.ให้การดูแลประชาชนทุกภาวะสุขภาพคือภาวะปกติภาวะเสี่ยงและภาวะเจ็บป่วย
2.ให้การดูแลประชาชนทุกสถานที่
3.ให้การดูแลประชาชนในลักษณัองค์รวมของกายจิตอารมณ์สังคมและจิตวิญญาณ
4.ให้การดูแลประชาชนโดนไม่เลือกชนชั้นวรรณะ
5.ให้ประชาชนมีความรู้สามารถดูแลสุขภาพตนเองได้
6.ประสานความร่วมมือทางด้านสังคมเพื่อพัฒนาสุขภาพของประชาชน
จัดบริการสาธารณสุขของไทย
1.การดูแลสุขภาพด้วยตนเองในระดับครอบครัว (Self Care Level)
2.การบริการสาธารณสุขมูลฐาน (Primary Health Care Level)
3.การจัดบริการสาธารณสุขระดับต้น (Primary Care Level)
4.การจัดการสาธารณสุขในระดับกลาง (Secondary Care Level)
5.การจัดบริการสาธารณสุขระดับสูง (Tertiary Care Level)
ชุมชน
ชุมชนหมายถึง กลุ่มคนที่มีความผูกพันกันทางใดทางหนึ่ง มีปฏิสัมพันธ์ต่อกัน มีหน้าที่อันจะนำไปสู่เป้าหมายหรือมีผลประโยชน์ร่วมกัน
แนวคิดสุขภาพชุมชนประกอบด้วย 3 มิติ
[มิติของสถานะ มิติด้านโครงสร้าง มิติด้านกระบวนการ]
การประเมินสุขภาพชุมชน 5 ด้าน มีดังนี้
-สิ่งแวดล้อมทางกายภาพ
สถานที่ตั้ง พื้นที่ของชุมชน ลักษณะบ้านเรือน
การคมนาคมขนส่ง สาธารณูปโภค
-ด้านลักษณะทางประชากรของชุมชน
ลักษณะด้านอายุ เพศ วัยเด็ก วัยทำงาน
วัยสูงอายุ อัตราส่วนผู้เป็นภาระพึ่งพิง
เชื้อชาติ ศาสนา ภาษา
-ด้านสังคมและวัฒนธรรม
ความผูกพันของสมาชิกในชุมชน
ความเชื่อ ค่านิยมและทัศนคติ ข้อห้ามเกี่ยวกับสุขภาพอนามัย
-ข้อมูลชี้วัดสถานะทางสุขภาพของชุมชน
ข้อมูลเกี่ยวกับสุขภาพอนามัย โรคหรือการเจ็บป่วยที่พบบ่อยในชุมชน อัตราการเจ็บป่วย ความชุกของความพิการ การรับวัคซีนของเด็ก
-ข้อมูลเกี่ยวกับบริการทางสุขภาพของชุมชน
พฤติกรรมสุขภาพ การส่งเสริม ป้องกันโรค แหล่งบริการสุขภาพ
การใช้บริการทางสุขภาพ การเข้าถึงและความพึงพอใจต่อบริการ
ความหมายและแนวคิดเกี่ยวกับพยาบาลชุมชน
การพยาบาลสาธารณสุข (Public Healy nursing)
ปฏิบัติการด้านการส่งเสริมสุขภาพ การป้องกันสุขภาพของประชาชน ใช้ความรู้ด้านการพยาบาล สังคมและสาธารณสุข มีเป้าหมายเพื่อปรับปรุงสุขภาพของชุมชนให้ดีขึ้น การปฏิบัติงานของพยาบาลสาธารณสุขมุ่งที่การรวบรวมข้อมูลเพื่อการประเมิน ระบุกลุ่มคนที่มีความเสี่ยงต่อการเจ็บป่วยและตายก่อนวัยอันควร กลุ่มที่มีปัญหาในการฟื้นฟูสภาพ รวมทั้งกลุ่มผู้พิการเพื่อให้การพยาบาล
click to edit
การพยาบาลชุมชน (Community health nursing)
การสังเคราะห์การปฏิบัติการพยาบาลและการสาธารณสุขเข้าถึงด้วยกัน เพื่อประยุกต์ใช้ในการสร้างเสริมและคงไว้ซึ่งสุขภาพที่ดีของประชาชน เป็นงานที่มีขอบเขตกว้างขวาง ผสมผสาน มุ่งบริการ รับผิดชอบต่อกลุ่มประชากรทั้งหมด ทั้งในระดับบุคคล ครอบครัว และชุมชน
ความแตกต่างของพยาบาลชุมชน
กับพยาบาลทั่วไป
มีอิสระในการตัดสินใจ
ผู้รับบริการที่แตกต่าง
ระยะเวลาในการให้บริการ
การประสานงานที่ขอบเขตกว้างขวาง
เป้าหมายในการดูแลสุขภาพ
ลักษณะงานของพยาบาลชุมชน
เน้นการส่งเสริมสุขภาพมากกว่าการรักษา
เน้นความร่วมมือประสานงานกับเจ้าหน้าที่สาขาต่างๆ
ใช้กระบวนการพยาบาลในการแก้ปัญหา
เน้นการตัดสินใจโดยอิสระ
ครอบคลุมการบริการสาธารณสุขทุกด้าน
เน้นการมีส่วนร่วมของชุมชน
บทบาทหน้าที่พยาบาลอนามัยชุมชน
ผู้ให้ความรู้ด้านสุขภาพ
ผู้ให้บริการด้านสุขภาพ
ผู้พิทักษ์สิทธิ
ผู้จัดการดูแล
ผู้นำ
ผู้ประสานงาน
ผู้นำการเปลี่ยนแปลง
นักวิจัย
ผู้ให้คำปรึกษา
ผู้ร่วมงาน
สาระสำคัญ
ของพยาบาลชุมชน
พยาบาลสาธารณสุขและพยาบาลชุมชน
เป็นคำที่มีความหมายใกล้เคียงกันมาก
สังเคราะห์ทฤษฎีการพยาบาล ทฤษฎีสาธารณสุข
เพื่อสนับสนุนและรักษาไว้ซึ่งสุขภาพที่ดีของประชา
มีการสังเคราะห์ประยุกต์หรือบรูณาการ
องค์ความรู้มาจากหลากหลายสาขาวิชา
เป้าหมายคือการดูแลประชาชนโดยรวมทั้งชุมชน
การปฎิบัติงานเกี่ยวข้องกับองค์ประกอบ4ประการ
ขอบเขตของการปฏิบัติงานชุมชนมีความกว้างขวาง
มุ่งความเป็นองค์ความรวม มีความต่อเนื่อง
มีการทำงานใช้กระบวนการพยาบาล
มุ่งเน้นที่การส่งเสริมสุขภาพ
การป้องกันโรคและการฟื้นฟูสุขภาพ
วิวัฒนาการของสาธารณสุข
-สมัยพุทธกาล
เชื่อว่าโรคเกิดขึ้นจากปรากฏการณ์ธรรมชาติหรือเกิดจากการกระทำที่อยู่ธรรมชาติ
-สมัยสุโขทัย
ใช้สมุนไพรยาพื้นบ้านในการรักษาโรค
-สมัยกรุงศรีอยุทธยา
ลักษณะการผสมผสาน “อายุรเวท” ของอินเดีย จีน ความเชื่อทางไสยศาสตร์และโหราศาสตร์ ความสมดุลของธาตุ 4
-สมัยเชียงแสน
รับความเชื่อศาสนาพุทธ เรียกว่า “อโรคยาศาลา”
-สมัยรัตนโกสินทร์
รัชกาลที่1-3 แพทย์แผนไทย ความรู้ผสมผสานจากหลายแหล่ง
ตำรา “ครรภ์รักษา” ตั้งโรงพยาบาลชั่วคราว “โรงพยาบาลเอกเทศ”
วิวัฒนาการพยาบาลชุมชน
ส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันโรค รักษาพยาบาลและฟื้นฟูสภาพ เน้นการมีส่วนร่วมของชุมชน
การป้องกันโรคระบาดที่ทำให้เกิดการเสียชีวิตของผู้คน
โรคที่เกี่ยวกับสุขาภิบาลสิ่งแวดล้อมและสุขอนามัยส่วนบุคคล
หาวิธีในการรักษาและการป้องกันโรค
พบวิธีการติดต่อและการคิดค้นการป้องกันโรค
ปัญหาสุขภาพอนามัยเปลี่ยนแปลงไปด้วยโรคจากอาชีพ
ปัญหาสุขภาพ ความยากจน สิ่งแวดล้อม
การพัฒนาสุขภาพแบบผสมผสาน