Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การพยาบาลมารดาระยะหลังคลอด, นางสาวนีรา มิตพะมา เลขที่ 11 ห้อง A…

- - - - หลังคลอด : ลดลงทันที่ที่ทารกและรกคลอด มีก้อนแข็งอยู่ระดับสะดือหรือต่ำกว่าสะตือเล็กน้อยหลัง 24 ชม. : มดลูกลอยเหนือสะถือเล็กน้อย เอี้ยงไปทางขวาวันที่ 10 หลังคลอด : มตลกอยู่ระดับหัวเหน่ามดลูกลงสูงเชิงกราน วันละ 0.5-1นิ้ว จนปกติ = "มดลูกเข้าอู่"
      - ขนาดและน้ำหนักของมดลูก
        
        ทันทีหลังรกคลอดมดลูกมีขนาดลดลง = 16 wks. Pregnancy
        
        ภายหลังคลอด หนักประมาณ 1,000 กรัม ยาวประมาณ 15 เซนติเมตร
        กว้างประมาณ 12 เซนติเมตร และหนาประมาณ 8 - 10 เซนติเมตร
        
        1 สัปดาห์ หนัก 500 กรัม
        2 สัปดาห์ หนัก 300 กรัม
        6 สัปดาห์ หนักประมาณ 60 – 80 กรัม
      - การลดระดับของมดลูก
        
        บ่งบอกของการเกิดภาวะ involution of uterus
        
        ทันทีหลังรกคลอด ความสูงของยอดมดลูกจะลดลงอยู่ระดับกึ่งกลางระหว่างสะดือกับ
        กระดูกหัวเหน่าหรือสูงกว่าเล็กน้อย
        
        1 – 2 เซนติเมตร หลังคลอดคล ามดลูกได้ที่ระดับสะดือ ลักษระกลมแข็ง หดรัดตัวดีอาจเอียงไปด้านขวาของหน้าท้องมารดา วัดได้ประมาณ 1 นิ้วมือ (finger-breadth: FB)ต่ำกว่าสะดือ
        
        ภายใน 12 – 24 ชั่วโมง แรกหลังคลอด ยอดมดลูกจะอยู่ที่ระดับสะดือ และจะลดระดับ
        ลงอย่างต่อเนื่อง
        
        เฉลี่ย ประมาณ ** 1 เซนติเมตร หรือ 0.5 ถึง 1 นิ้วฟุต หรือ 1 FB/วัน
      - เยื่อบุโพรงมดลูก
        
        มีการลอกหลุดของเนื้อเยื่อที่ตายแล้ว (exfoliation) บริเวณที่รกเกาะ ทำให้เนื้อเยื่อบริเวณนี้มีขนาดลดลงอย่างรวดเร็วกลายเป็นเนื้อเรียบหายสนิทไม่มีแผลเป็น ถ้าหากมีการตั้งครรภ์ครั้งใหม่ ไข่ที่ผสมแล้วจะสามารถฝังตัวในบริเวณนี้ได
        
        ในระยะ 2 – 3 วันแรกหลังคลอด เยื่อบุโพรงมดลูกจะลดขนาดลงเหลือ ประมาณ
        9 เซนติเมตร หรือ 1 ฝ่ามือ
    - - หลังคลอด : ช่องคลอดจะอ่อนนุ่มมาก รอยย่นภายในลดน้อยลง เส้นผ่าศูนย์กลางจะกว้างกว่าระยะก่อนคลอด
        
        วิธีแก้ไข: Kegel's exercise คือ การออกกำลังกล้ามเนื้อของอุ๋งเชิงกราน ที่เป็นส่วนควบคุมหูรูตของช่อง/ปากทวารเบาและปากช่องคลอดให้แข็งแรงกระชับ ซึ่งจะช่วยให้สามารถกลั้นปัสสาวะได้ดีขึ้น
    - - หลังคลอดทันที่ = มีลักษณะนุ่มมาก ไม่เป็นรูปร่าง ทั้ง (intrenal และ external os
      - หลั่งคลอด 1 สัปดาห์ = มีลักษณะแข็ง กว้างประมาณ 1 cm
      - 6 สัปดาห์หลังคลอต : เหมือนรอยตะเข็บหรือรอยแตก ต้านนอกไม่กลมเหมือนระยะก่อนคลอด สามารถบอกให้ทราบว่าสตรีรายใดผ่านการคลอดมาแล้ว
    - - หลั่ง H.prolactin
        
        กระตุ้น cell ผลิตน้ำนม
        
        สร้างน้ำนม
  - - - Haman placental lactogen (HPL) >> มีระดับลดลงและตรวจไม่พบในระยะหลังคลอด 24 ชั่วโมง
      - Estrogen
        
        ลดลงร้อยละ 10 ภายใน 3 ชั่วโมงหลังคลอด เมื่อเปรียบเทียบกับขณะตั้งครรภ์ และลดลงต่ าสุดในวันที่ 7 หลังคลอด
        
        จะเพิ่มระดับเท่ากับระยะ follicular phase ซึ่งเป็นระยะของการมีประจำเดือน(จะเพิ่มขึ้นช้าในสตรีที่เลี้ยงบุตรด้วยนมมารดา)
      - Progesterone
        
        วันที่ 3 หลังคลอด ใน plasma จะลดลงต่ ากว่าในระยะ luteal phase ซึ่งเป็น ระยะที่corpus luteum พัฒนาเยื่อบุโพรงมดลูกให้รองรับไข่ต่อไป
        
        ประมาณ 1 สัปดาห์ จะตรวจไม่พบ progesterone serum และจะผลิตอีกครั้งเมื่อตกไข่รอบใหม
      - Prolactin
        
        มีระดับสูงขึ้นเรื่อยๆ ตั้งแต่ในขณะตั้งครรภ์จนกระทั่งหลังคลอด
        
        มารดาที่ไม่ได้ BF นั้น Prolactin จะลดลงเท่ากับก่อนตั้งครรภ์ใน 2 สัปดาห์หลังคลอด
        
        มารดาที่ BF จะมีระดับ Prolactin คงอยู่ในระดับสูงนาน 6 – 12 เดือนแต่แตกต่างกันออกไปตามความถี่ของการให้นมบุตรในแต่ละวัน
        
        ระดับ Prolactin ปกติ หากมารดาให้นมบุตร 1- 3 ครั้ง/ วัน และจะคงระดับได้นานกว่า 1 ปี หากให้นมบุตรสม่ าเสมอมากกว่า 6 ครั้ง/ วัน
        
        การตกไข่และการมีประจ าเดือนแรกแตกต่างกันในมารดาหลังคลอดแต่ละราย มารดาหลังคลอดจะไม่มีการตกไข่และการมีประจ าเดือนอยู่ช่วงระยะหนึ่งเนื่องจากระดับ Estrogen และ Progesterone ในเลือดลดลงอย่างรวดเร็ว
      - Luteinizing hormone (LH)
        
        มารดาที่ไม่ได้ BF จะกลับมามีประเดือนอีกครั้ง ภายใน 7-9 สัปดาห์ พบว่าร้อยละ 50 ของประจ าเดือนครั้งแรกจะไม่มีการตกไข่ เนื่องจาก corpus luteum ยังท างานได้ไม่เต็มที่ มีระดับ LH และ Progesterone ในเลือดต่ำ การตกไข่จะเกิดขึ้นเร็วสุดอีกครั้ง ประมาณวันที่ 25 หลังคลอด
    - - ไต
        
        การทำงานของไตลดลง อาจเนื่องจากระดับของ steroid hormone
        
        ท่อไตและกรวยไตที่ขยายในระยะตั้งครรภ์ จะกลับคืนสู่สภาพปกติเหมือนก่อนการตั้งครรภ์ภายใน 4-6 สัปดาห์หลังคลอด
      - ส่วนประกอบของน้ำ
        ปัสสาวะ
        
        การเปลียนแปลง
        
        ระยะแรกหลังคลอดพบ lactosuria
        
        ระดับ blood urea nitrogen สูงในมารดา BF เนื่องจากการเกิด involution of uterus
        
        อาจพบ mild proteinuria (+1) ซึ่งเกิดจากกระบวนการย่อยสลายโมเลกุล (catabolism)
        
        อาจพบ ketonuria ได้ในผู้คลอดที่คลอดยาวนานร่วมกับมีภาวะ dehydration
      - การขับออกทางเหงื่อและปัสสาวะในระยะหลังคลอด
        
        2-3 วันแรกหลังคลอด มารดาจะรู้สึกไม่สุขสบายจากการมีเหงื่อออกมากโดยเฉพาะในเวลากลางคืนและปัสสาวะออกมา ประมาณ 2,000-3,000 ml. เนื่องจากมีการลดลงของกลางคืนและปัสสาวะออกมา ประมาณ 2,000-3,000 ml. เนื่องจากมีการลดลงของestrogen, blood volume, adrenal aldosterone และ venous pressure ที่ขา
    - - การเปลี่ยนแปลงของปริมาณเลือดขึ้นกับองค์ประกอบหลายประการเช่นการสูญเสียเลือดระหว่างคลอดการขับน้้าออกนอกหลอดเลือด (Physiologic edema) หลังคลอดปริมาณเลือดจะลดลงทันทีแล้วค่อยๆลดลงเรื่อยประมาณ 3 – 4 สัปดาห์หลังคลอดปริาณเลือดจึงจะลดลงสู่ระดับปกติเหมือนก่อนตั้งครรภ์
      - ปริมาณเลือดที่เพิ่มขึ้นเนื่องจากการตั้งครรภ์ช่วยให้ผู้คลอดสามารถปรับตัวในการสูญเสียเลือดระหว่างคลอดได้
        ส่วนมากระหว่างคลอดจะเสียเลือดประมาณ 300 – 400 ซีซีในการคลอดทางช่องคลอด
      - ระยะหลังคลอดการปรับตัวหรือการเปลี่ยนแปลงเพื่อกลับสู่สภาพเดิมเป็นไปอย่างรวดเร็วดังนั้นการปรับตัวของหญิงหลังคลอดต่อการเสียเลือดจะแตกต่างจากหญิงที่ไม่ได้ตั้งครรภ์การเปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยาในระยะหลัง คลอดมี3 ประการคือ
        
        การไหลเวียนของเลือดระหว่างมดลูกกับรกสิ้นสุดลงลดขนาดของแวสคิวอะเนด (Vascularbed) ของมารดา10 – 15 เปอร์เซนต์
        
        หน้าที่ในการผลิตฮอร์โมนของรกสิ้นสุดเป็นการตัดตัวกระตุ้นที่ท้าให้หลอดเลือดขยาย
        
        มีการเคลื่อนย้ายของน้้านอกหลอดเลือดที่สะสมระหว่างตั้งครรภ์
      - ความดันเลือดและชีพจร
        
        ในระยะคลอดพบว่าค่าความดันโลหิตจะใกล้เคียงกับตอนไม่ตั้งครรภ์แต่อาจมีค่าความดันโลหิตต่้าได้จากการเสียเลือดมากกว่าปกติจนท้าให้ปริมาณเลือดน้อยเกินไป (Hypovolemia)จากการมีการขยายตัวของหลอดเลือดจากอิทธิพลของฮอร์โมนเอสโตรเจนมีการลดลงของความดันในช่องท้องเป็นเหตุให้เลือดไปรวมตัวบริเวณอวัยวะในช่องท้อง (Splanchnic engorgement) หรือจากการเสียเลือดปกติแต่ต้องใช้เวลานาน 2 – 3 ชั่วโมง เพื่อปรับปริมาณเลือดในร่างกายให้อยู่ในภาวะสมดุลโดยจะแสดงออกในรูปของอาการเวียนศีรษะหน้ามืด
    - - ปกติหลังคลอดมารดามักรู้สึกตัวและกระหายน้้าในระยะ 2 – 3 วันแรกมักมีความอยากอาหารและดื่มน้้ามากเพราะสูญเสียน้้าระหว่างคลอดและหลังคลอดระยะแรกหลังคลอดมารดามีแนวโน้มที่จะท้องผูกจากการที่สูญเสียแรงดันภายในช่องท้องทันทีกล้ามเนื้อหน้าท้องหย่อนตัวประกอบกับมีการเคลื่อนไหวของล้าไส้ช้าตั้งแต่
      - ในระยะตั้งครรภ์และได้รับการสวนอุจจาระในระยะที่ 1 ของการคลอดนอกจากนี้มารดาอาจไม่กล้าเบ่งเพราะกลัวแผลแยกหรือกลัวเจ็บแผลท้าให้เกิดอาการท้องผูกภายหลังคลอดได้และล้าไส้จะท้างานได้ดีประมาณปลายสัปดาห์แรกหลังคลอด
    - - เมื่อการตั้งครรภ์สิ้นสุดลงฝูาบริเวณใบหน้า (Chloasma gravidarum) จะหายไปแต่สีที่เข้มของลานนมเส้นกลางหน้าท้อง (Linea nigra) และรอยแตกของผิวหนังบริเวณผนังหน้าท้อง(Striae gravidarum) จะไม่หายไปแต่สีอาจจางลงอาการผิดปกติของหลอดเลือดเช่นอาการร้อนแดงที่ฝุามือ (Palmar erythuma)และก้อนเนื้องอกที่เหงือกจะลดลงเนื่องจากเอสโตรเจนลดลงอย่างรวดเร็วในระยะหลังคลอดหลังคลอดร่างกายจะขับน้้าออกทางผิวหนังจ้านวนมาก (Diaphoresis) มารดาหลังคลอดจึงมีเหงื่อออกมาการขับเหงื่อของร่างกายอาจเกิดขึ้นในเวลากลางคืนมารดาอาจตื่นขึ้นมามีเหงื่อท่วมตัวจึงควรอาบน้้าจะช่วยให้สบายขึ้น
- - - - ปล่อยทิ้งไว้ให้แห้งแล้วใส่เสื้อยกทรงที่มีขนาด
        พอเหมาะและเน้นเรื่องการล้างหัวนมไม่ควรท้าบ่อยเพราะจะท้าให้หัวนมแห้งและเป็นอันตรายได้ง่าย
    - - วันแรกควรให้ทารกดูดข้างละประมาณ 5 นาทีในวันที่ 2 ข้างละ 10 นาทีและตั้งแต่วันที่ 3 เป็นต้นไปให้ดูดนานประมาณข้างละ 15 นาทีเพื่อกระตุ้นให้มารดาหลั่ง Prolactin ในระดับสูงในกระแสเลือดหลังจากทารกอิ่มนมมารดาควรจับทารกเรอทุกครั้ง
  - - - เมื่อตรวจพบว่ามารดามีไข้สิ่งที่ควรกระท้าคือ
        
        ซักถามอาการเจ็บปุวยและตรวจระบบทางเดินหายใจโดยละเอียด
        
        ตรวจเต้านมว่ามีอาการคัดตึงหรือไม่
        
        ตรวจดูแผลฝีเย็บ
        
        ตรวจดูลักษณะกลิ่นและปริมาณของน้้าคาวปลา
        
        ตรวจดูการหดรัดตัวของมดลูกเพื่อเข้าสู่ช่องเชิงกราน
        
        ถ้าไข้สูงมากหรือมีอาการหนาวสั่นร่วมด้วยควรต้องตรวจเลือดตรวจปัสสาวะปูายสารคัดหลั่งในโพรงมดลูกเพื่อตรวจหาเชื้อค้นหาสาเหตุของไข้
        
        ไม่ควรสอดมือเข้าไปตรวจทางช่องคลอดเพราะการตรวจทางช่องคลอดไม่ให้ความกระจ่างในการวินิจฉัย ความผิดปกติภายในช่องเชิงกรานระยะหลังคลอดหากกลับเป็นการแพร่กระจายเชื้อ
        
        ควรแยกผู้ปุวยไว้ต่างหากเพื่อปูองกันการแพร่กระจายเชื้อ