Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การพยาบาลมารดาและทารกในระยะหลังคลอด - Coggle Diagram
การพยาบาลมารดาและทารกในระยะหลังคลอด
การเปลี่ยยนแปลงด้านจิตสังคมของมารดาหลังคลอด
โดยปกติหากไม่มีภาวะแทรกซ้อนใดๆ ของมารดาและทารกหลังคลอด มารดาจะรู้สึกดีใจและมีความสุข แต่อาจมีปัจจัยหลายอย่างที่ทำให้อารมณ์และจิตใจของมารดาหลังคลอดแปรปรวนได้ง่าย เช่น ความตื่นเต้น ความกังวลใจในการเลี้ยงดูลูก ความกลัวการเปลี่ยนแปลงต่างๆ ปัจจัยเหล่านี้อาจทำให้เกิดภาวะซึมเศร้าภายหลังคลอดได้ โดยทั่วไปมี 3ระดับดังนี้
Postpartum Blues
อุบัติการณ์ = ร้อยละ 50 – 70
เวลาที่เริ่มเป็น = 2 – 3 วัน
ระยะเวลาที่เป็น = แปรปรวน
อาการ
จิตหลอน, สำคัญตนผิดไม่อญยู่ในโลกของความเป็นจริง,
Postpartum Depression
อุบัติการณ์ = ร้อยละ 50 – 70
เวลาที่เริ่มเป็น = 1-2สัปดาห์
ระยะเวลาที่เป็น = >2 สัปดาห์
อาการ
ซึมเศร้า, ไม่สนใจตัวเอง รู้สึกผิด,สิ้นหวัง,ไม่สามารถเลี้ยงลูกได้
Postpartum Psychosis
อุบัติการณ์ = ร้อยละ 1 – 0.2
เวลาที่เริ่มเป็น = 2 – 4 สัปดาห์
ระยะเวลาที่เป็น = >2 สัปดาห์
อาการ
ซึมเศร้า, ไม่สนใจตัวเอง รู้สึกผิด,สิ้นหวัง,ไม่สามารถเลี้ยงลูกได้,อารมณ์ไม่เหมาะสมกับเหตุการณ์
การปรับตัวต่อบทบาทของมารดา
1.สัมพันธภาพระหว่างสามี
2.การรับรู้ในการมีส่วนร่วมในการดูแลบุตรของสามี
3.ความพึงพอใจของมารดาที่มีต่อประสบการณ์ในระยะเจ็บครรภ์และระยะคลอด
4.ความพึงพอใจของมารดาต่อสภาพชีวิต และฐานะทางครอบครัว
5.ความมั่นใจของมารดาในการทำตามบทบาท
6.ความพึงพอใจในการเลี้ยงดูบุตร
บทบาทการเป็นมารดา
1.การปรับตัวสู่บทบาทใหม่ เรียนรู้การเป็นมารดาที่ต้องกระทำในการเลี้ยงดูบุตร
2.การสร้างสัมพันธภาพระหว่างมารดา-บิดาและบุตร เรียนรู้พฤติกรรมต่างๆของบุตร มีความชื่นชมและคงไว้ซึ่งสัมพันธภาพระหว่างมารดา-บิดา
3.การจัดแบ่งหน้าที่รับผิดชอบของสมาชิกในครอบครัวให้เหมาะสม
4.การวางแผนครอบครัว
การเปลี่ยนแปลงด้านสรีระ
การเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกาย
มดลูก
หลังคลอด : ลดลงทันทีที่ทากรกและรกคลอด มีก้อนแข็งอยู่ระดับสะดือหรือต่ำกว่าสะดือเล็กน้อย
หลัง 24 ชั่วโมง : มดลูกลอยเหนือสะดือเล็กน้อย เอียงไปด้านขวา
วันที่10หลังคลอด : มดลูกอยู่ในระดับหัวเหน่า
มดลูกลงสู่อุ้งเชิงกราน วันละ0.5-1นิ้ว จนปกติ(มดลูกเข้าอู่)
น้ำคาวปลา
Lochia rubra : 1-3วัน สีแดงเข้ม มีขี้เทา ไข และขนอ่อนบุตรปนด้วย
Lochia serosa : 4-9วันสีแดงจางๆหรือสีชมพู จนเป็นสีน้ำตาล มีเม้ดเลือดขาว เม็ดเลือดแดง เศษเยื่อบุมดลูก
Lochia alba : 10-14วัน เริ่มเปลี่ยนเป็นสีขาว เมือก อาจมีเศษเยื่อบุมดลูก
ช่องคลอด
หลังคลอดช่องจะอ่อนนุ่มมากรอยย่นภายในน้อยลง เส้นผ่านศูนย์กลางจะกว้ากว่าระระก่อนคลอด
การออกกำลังกายกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน Kegel's exercise จะช่วยให้กลั้นปัสสาวะได้ดีขึ้น
ปากมดลูก
6สัปดาห์หลังคลอด : เหมือนรอยตะเข็บหรือรอยแตกด้านนอกไม่กลมเหมือนระยะคลอด สามารถบอกให้ทราบว่าสตรีรายใดผ่านการคลอด
หลังคลอด 1 สัปดาห์ : มีลักษณะแข็งกว้างประมาณ 1 เซนติเมตร
หลังคลอดทันที : มีลักษณะนุ่มมาก ไม่เป็นรูปร่างทั้ง internal และ external
การมีประจำเดือน
แม่ให้นมทารก ทารกดูดนมจะกระตุ้นต่อมไฮโปธาลามัสเส้นประสาท/สมองกดไม่ให้หลั่งFSH+LHทำให้ไม่มีการตกไข่และประจำเดือน
เต้านม
หลั่งHormoneProlactin กระตุ้นเซลล์ผลิตน้ำนมสร้างน้ำนมเกิดกลไกลlet down reflex หรือ milk ejection reflex
ต่อมไร้ท่อต่างๆ
ฮอร์โมนในร่างกายลดลง เพื่อปรับสมดุลในร่างกายให้เป็นปกติ
การเปลี่ยนแปลงระบบต่างๆ
ระบบผิวหนัง
มีฝ้าที่ใบหน้า
สีลานนมเข้มขึ้น
ระบบทางเดินอาหาร
อาจมีอาการท้องผูกเนื่องจากกล้ามเนื้อหน้าท้องหย่อน
ระบบหัวใจและหลอดเลือด
เม็ดเลือดขาวสูง มารดาอาจมีไข้ได้หลังคลอดเนื่องจากขาดน้ำและกลไกการติดเชื้อช่วยการหายของแผล
ส่วนประกอบของเลือดลดลงเพื่อปรับสมดุลในร่างกายให้ปกติ
ระบบทางเดินปัสสาวะ
ร่างกายปรับสมดุลโดยการขับสารน้ำและเกลือโซเดียมเพื่อให้ความดันไม่เพิ่มขึ้น
การส่งเสริมสุขภาพมารดาหลังคลอด
1.การรับประทานอาหาร ควรรับประทานอาหารที่มีคุณค่าเพื่อส่งเสริมให้ร่างกายแข็งแรง และผลิตน้ำนมได้เพียงพอ เช่น อาหารพวกเนื้อสัตว์ต่างๆ ถั่ว ไข่ นมสด ผัก และผลไม้ทุกชนิด ดื่มน้ำอย่างน้อย วันละ 6-8 แก้ว อาหารที่ควรงดได้แก่ อาหารรสจัดของหมักดอง น้ำชา กาแฟ เครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอร์เนื่องจากสามารถผ่านทางน้ำนมได้
2.การพักผ่อน ควรพักผ่อนมากๆใน 2 สัปดาห์แรกโดยในตอนกลางวันควรพักผ่อนประมาณ 1-2 ช่วโมงหรือพักผ่อนในช่วงที่ทารกหลับ ส่วนในตอนกลางคืนควรพักผ่อนอย่างน้อย 8-10 ชั่วโมง
3.การทำงาน ในระยะ 2 สัปดาห์แรกหลังคลอดสามารถทำงานบ้านเบาๆ ได้ไม่ควรยกของหนักหรือทำงานที่ต้องออกแรงมาก เพราะกล้ามเนื้อและเอ็นต่างๆยังไม่แข็งแรงซึ่งอาจทำให้มดลูกหย่อนภายหลังได้ หลังคลอด 2 สัปดาห์ไปแล้วค่อยๆทำงานเพิ่มขึ้นทีละน้อยจนครบ 6 สัปดาห์จึงทำงานได้ตามปกติ
4.การรักษาความสะอาดของร่างกาย ควรอาบน้ำวันละ 2 ครั้ง ไม่ควรแช่ในอ่างน้ำ หรือแม่น้ำลำคลองเพราะเชื้อโรคอาจผ่านเข้าไปในดพรงมดลูกทำให้เกิดการติดเชื้อได้ ควรสระผมสัปดาห์ละ 2-3 ครั้ง ตัดเล็บให้สั้นเสื้อผ้าต้องสะอาดอยู่เสมอ เพื่อให้ร่างกายสะอาดสามารถดูแลบุตรในวัยทารกแรกเกิดได้ ไม่ติดเชื้อหรืออันตรายต่างๆจากผู้ที่ให้การเลี้ยงดู
5.การดูแลรักษาเต้านมและหัวนม ควรล้างให้สะอาดขณะอาบน้ำ และเช็ดทุกครั้งหลังให้นมเพราะอาจมีคราบน้ำนมแห้งติดทำให้หัวนมแตกเป็นแผลได้ ควรสวมเสื้อยกทรงพยุงเต้านมไว้ เนื่องจากเต้านมจะมีขนาดโตขึ้นอาจทำให้เต้านมหย่อนได้ภายหลัง
6การทำความสะอาดอวัยวะสืบพันธุ์ภายนอกควรทำควาสะอาดด้วยสบู่และล้างด้วยน้ำสะอาดทุกครั้งที่อาบน้ำและหลังการถ่ายปัสสาวะ หรืออุจาระและซับให้แห้งจากด้านหน้าไปหลัง เพื่อป้องกันการนำเชื้อโรคจากรูทวารหนักมาเข้าสู่ช่องคลอดได้จากนั้นใส่ผ้าอนามัยที่สะอาดเพื่อรองรับน้ำคาวปลาที่ออกมา ป้องกันติดเชื้อควรเปลี่ยนผ้าอนามัยเมื่อชุ่มหรือทุก 3-4 ชั่วโมง.
7.การมีเพศสัมพันธุ์ ควรงดจนกว่าจะได้รับการตรวจหลังคลอดเมื่อครบ 4-6 สัปดาห์แล้วว่าไม่มีภาวะผิดปกติทั้งนี้ เนื่องจากช่วงหลังคลอดใหม่ๆ ยังมีแผลในโพรงมดลูกน้ำคาวปลา และมีแผฝีเย็บยังไม่ติดดีอาจทำให้เกิดการติดเชื้อได้.
อ้างอิง
https://coggle.it/diagram/WuSYyQPHy3uRgDO-/t
https://www.thonburihospital.com.html
http://www.elnurse.ssru.ac.th/petcharat_te/pluginfile.php/58/block_html/content/.pdf