Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ข้อเข่าเสื่อม - Coggle Diagram
ข้อเข่าเสื่อม
กลไกการเกิดข้อเข่าเสื่อม
-กระดูกอ่อนของข้อมีการเสื่อมสภาพทำให้ กระดูกอ่อนไม่สามารถเป็นเบาะรองรับน้ำหนัก และมีการสูญเสียคุณสมบัติของน้ำหล่อเลี้ยงเข่า เมื่อมีการเคลื่อนไหวของเข่าก็จะเกิดการเสียดสีและเกิดการสึกหรอของกระดูกอ่อน
-ผิวของกระดูกอ่อนจะแข็งผิวไม่เรียบ เมื่อเคลื่อนไหวข้อเข่าก็จะเกิดเสียงดังในข้อเกิดอาการเจ็บปวด หากข้อเข่าที่เสื่อมมีการอักเสบก็จะมีการสร้างน้ำข้อเข่าเพิ่มทำให้เกิดอาการบวมตึงและปวดของข้อเข่า
-เมื่อมีการเสื่อมของข้อเข่ามากขึ้น ข้อเข่าก็จะมีอาการโก่งงอทำให้เกิดอาการปวดเข่าทุกครั้งที่มีการเคลื่อนไหวและขนาดของข้อเข่าก็จะมีขนาดใหญ่ขึ้น
-เมื่อเกิดเข่าเสื่อมมากขึ้นกระดูกอ่อน( cartilage ) จะมีขนาดบางลง ผิวจะขรุขระ จะมีการงอกของกระดูกขึ้นมาที่เรียกว่า osteophytes เมื่อมีการอักเสบเยื่อหุ้มข้อก็จะสร้างน้ำหล่อเลี้ยงข้อเพิ่มขึ้นทำให้ข้อเข่ามีขนาดใหญ่ เอ็นรอบข้อจะมีขนาดใหญ่ขึ้น กล้ามเนื้อจะลีบลง
-การเปลี่ยนแปลงของข้อจะเป็นไปอย่างช้าๆ โดยที่ผู้ป่วยไม่ทราบ ในรายที่เป็นรุนแรงกระดูกอ่อนจะบางมาก ปลายกระดูกจะมาชนกันเวลาขยับข้อจะเกิดเสียงเสียดสีในข้อ
-ในที่สุดผู้ป่วยต้องใช้ไม้เท้าช่วยเดินหรือบางคนจะเดินน้อยลงทำ ให้กล้ามเนื้อต้นขาลีบลงข้อจะติดเหมือนมีสนิมเกาะเหยียดขาได้ไม่สุด
- โรคข้อเข่าเสื่อมชนิดปฐมภูมิ (primary หรือ idiopathic osteoarthritis of knee) เป็นโรคข้อเข่าเสื่อม ที่ไม่สามารถอธิบายสาเหตุการเกิดโรคที่ชัดเจน ข้อเกิดการชำรุดหรือสึกหรอ (wear and tear) ตามอายุที่เพิ่มขึ้น หรือการใช้งานของข้อ ไม่มีประวัติความเจ็บป่วยที่เกิดกับข้อเข่าโดยตรงซึ่งผู้สูงอายุในครอบครัวหรือชุมชน
- โรคข้อเข่าเสื่อมชนิดทุติยภูมิ (secondary osteoarthritis of knee) เป็นโรคข้อเข่าเสื่อมที่ทราบสาเหตุจากความผิดปกติที่สามารถระบุได้ เช่น เคย ประสบอุบัติเหตุและมีการบาดเจ็บที่ข้อเข่า มีการบาด เจ็บเรื้อรังที่บริเวณข้อเข่าจากการทำงานหรือการเล่น กีฬา โรคข้ออักเสบติดเชื้อ โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ โรคเกาต์ และความผิดปกติของข้อแต่กำเนิด
-
กิจกรรมการพยาบาล
- การให้ความรู้เกี่ยวกับปัจจัยเสี่ยงของการเกิดโรค การดำเนินของโรคข้อเข่าเสื่อมการชะลอความเสื่อมและความรุนแรงของข้อเข่า การให้ความรู้ การเสริมแรงจูงใจให้กับผู้สูงอายุโรคข้อเข่าเสื่อมสามารถปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการ ดูแลตนเองช่วยทำให้อาการปวดเข่าและความรุนแรงของโรคลดลง
- ประเมินอาการปวดข้อเข่าและลดอาการปวดข้อเข่า ในกรณีที่ผู้สูงอายุปวดเข่าอย่างรุนแรงหรือข้อเข่าอักเสบ ควรให้พักข้อประคบความเย็นเพื่อลดการอักเสบของข้อเข่า ส่วนการประคบความร้อนจะทำได้ เมื่อมีอาการปวดเข่าและการอักเสบของข้อลดลง อาจประคบความร้อนด้วยสมุนไพร จะช่วยกระตุ้นระบบไหลเวียนของเลือดภายในข้อเข่า ช่วยคลายกล้ามเนื้อและลดความปวด
- แก้ไขปัจจัยหรือสาเหตุของโรคข้อเข่าเสื่อม ได้แก่
3.2 การปรับเปลี่ยนท่าทางหรืออิริยาบถในชีวิตประจำวัน ลักษณะงานที่ทำเพื่อลดการบาดเจ็บและแรงเค้นซํ้าๆ ต่อข้อเข่า หลีกเลี่ยงการนั่งคุกเข่า การขัดสมาธิ การนั่งพับเพียบ เพราะการนั่งในท่าที่งอเข่ามากๆ จะทำให้เพิ่มแรงดันภายในข้อเข่า และกระดูกที่งอกจากโรคข้อเข่าเสื่อมจะกดทับเนื้อเยื่อรอบๆ ข้อเข่าจะทำให้มีอาการปวดมากขึ้น ควรนั่งบนเก้าอี้แทนนั่งขัดสมาธิ ปรับท่าทางการทำงานไม่ควรนั่งนาน หลีกเลี่ยงการยกของหนัก และควรมีการเปลี่ยนอิริยาบถเพื่อลดแรงกดต่อข้อเข่า
3.3 หลีกเลี่ยงการเดินขึ้น - ลง บันได เนื่องจากการขึ้น - ลงบันได ทำให้เกิดแรงกดต่อข้อเข่า หากจำเป็นควรเดินเกาะราวบันได
3.1 ภาวะโภชนาการเกินหรืออ้วน ผู้สูงอายุที่มีภาวะโภชนาการเกินหรืออ้วนควรลดนํ้าหนักตัวเพื่อลดแรงกดบนข้อเข่าการลดนํ้าหนัก ภาวะอ้วนในผู้สูงอายุเกิดจากมีการเผาผลาญอาหารลดลงร่วมกับมีกิจกรรมทางกายน้อยลง ทำ ให้ความต้องการพลังงานจากอาหารของร่างกายลดลง ผู้สูงอายุจึงควรเฝ้าระวังและควบคุมนํ้าหนักที่ตัวหรือค่าดัชนีมวลกายเกิน 25 กิโลกรัม/ ตารางเมตร นํ้าหนักตัวเพิ่มขึ้นก็จะยิ่งมีแรงที่กระทำต่อข้อเข่ามากขึ้น โดยนํ้าหนักตัวจะเพิ่มแรงกดที่ผ่านข้อเข่าซํ้าๆ ทุกวัน การลดนํ้าหนักโดยลดปริมาณการรับประทาน อาหารประเภทแป้ง ข้าว นํ้าตาล ไขมันลดลง ควรปรุง อาหารด้วยการนึ่ง ต้ม อบ แทนการทอดโดยใช้นํ้ามัน หากผู้สูงอายุรับประทานอาหารปริมาณเท่าเดิมจะมีนํ้าหนักตัวเกิน จึงควรควบคุมทั้งชนิด ปริมาณอาหาร และเวลาในการรับประทานอาหาร หลีกเลี่ยงการรับประทาน อาหารอย่างน้อย 3 ชั่วโมง อีกทั้งดื่มนํ้าอย่างน้อยวันละ 8 -10 แก้ว
- การออกกำลังกายและออกกำลังกล้ามเนื้อรอบๆ ข้อเข่า เพื่อเพิ่มความยืดหยุ่นของกล้ามเนื้อรอบๆ ข้อเข่าเพิ่มความแข็งแรงของข้อ (strength) ความคงทน (endurance) และความยืดหยุ่น (flexibility) ได้แก่ โยคะ ไทชิ (Tai Chi) การเดิน ขี่จักรยาน ซึ่งเป็นการออกกำลังกายที่ลดแรงกระแทกบริเวณข้อเข่า การออกกำลังกายควรมีรูปแบบที่เหมาะสมและสอดคล้องกับบริบทของผู้สูงอายุและเกิดความพึงพอใจ การออกกำลังกล้ามเนื้อรอบๆ ข้อเข่าเพื่อเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อรอบเข่า ซึ่งจะช่วยส่งเสริมความแข็งแรงของกล้ามเนื้อหน้าขา กล้ามเนื้อเหยียด
- การสวมอุปกรณ์พยุงเข่าหรือสนับเข่า (knee support) เพื่อช่วยพยุงกล้ามเนื้อรอบเข่าและลดอาการปวดขณะเดินเคลื่อนไหว ควรใช้สนับเข่าร่วมกับการออกกำลังกาย
- การใช้เครื่องช่วยพยุง (assistive device) เพื่อลดแรงกระทำต่อข้อเข่า เช่น เครื่องช่วยพยุงเดิน (walker) ไม้เท้า (cane) หรือร่มเพื่อช่วยแบ่งเบาแรงกระทำต่อข้อเข่า กรณีใช้ไม้เท้าหรือร่มให้ถือด้านตรงข้ามกับด้านที่ปวดหรือด้านเดียวกับเข่าที่ดี ในกรณีที่ปวดเข่าทั้งสองข้างให้ถือไม้เท้าหรือร่มในมือข้างที่ปวดน้อยกว่า
อาการที่สำคัญ
• อาการปวดเข่าเป็นอาการที่สำคัญเริ่มแรกจะปวดเมื่อยตึงทั้งด้านหน้าและด้านหลังของเข่าหรือบริเวณน่อง เมื่อเป็นมากขึ้นจะปวดบริเวณเข่าเมื่อมีการเคลื่อนไหวลุกนั่ง หรือเดินขึ้นบันไดไม่คล่องเหมือนเดิม
-
-
-
-
-
-
-