รกค้าง (retained placenta )

ความหมายของรกค้าง

ภาวะที่รกหรือชิ้นส่วนของรก
ไม่คลอดภายใน 30 นาที
หลังทารกคลอด

กระบวนการพยาบาล

สาเหตุ

ขาดกลไกการลอกตัว

ขาดกลไกลการขับดัน
ให้รกที่ลอกตัวผ่านออกมาภายนอก

สาเหตุส่งเสริม

รกปกติ

มดลูกไม่มีการหดรัดตัว/ลอกตัวไม่ดี

กระเพาะปัสสาวะเต็ม
(Bladder full)
ใช้ระยะเวลาในการคลอดนาน
มารดาอ่อนเพลีย ขาดน้ำอาหาร
กินยาแก้ปวด/ยาสลบมากเกิน

รกผิดปกติ

มดลูกหดรัดตัวปกติ
แต่ไม่สามารถลอกตัวออกมาได้ พบใน

Placenta succenturiate
(รกน้อยแบบมีเส้นเลือดไปเลี้ยง)

Placenta membranecia
(รกกว้างใหญ่หนากว่าปกติ)

Placenta spurium
(รกน้อยแบบไม่มีเส้นเลือดไปเลี้ยง)

Placenta adherent
(ภาวะรกติด)

รกลอกตัวแล้วแต่ไม่สามารถ
ผ่านออกมาจากโพรงมดลูกได้
เนื่องจากการรัดตัวที่ผิดปกติของมดลูก

Contriction ring

Cervical cramp

ทำคลอดรกก่อนรกลอกตัว
เคยมีประวัติรกค้าง
เคยผ่าท้องคลอด,ผ่าก้อนเนื้อออกจากโพรงมดลูก,ขูดมดลูก

รกลอกตัวแล้ว ผ่านโพรงมดลูก
มาอยู่ในช่องคลอดแล้ว แต่ไม่ผ่านออกมาภายนอก

ผู้คลอดไม่เบ่งขับไล่ออกมา
ตามธรรมชาติของการคลอดรก

ผู้คลอดไม่ผลักไล่รกที่ลอกตัว
แล้วให้คลอดออกมาเอง

รกไม่สามารถลอกตัวได้ตามปกติ
จากการฝังตัวของ trophoblast ลึกกว่าปกติ

Placenta incerta

Placenta accerta

Placenta percreta

trophoblast ฝังตัวลึกทะลุกล้ามเนื้อมดลูกจนถึง serosa

trophoblast ฝังตัวลึกผ่านลงไปถึงชั้นกล้ามเนื้อมดลูกแต่ยังไม่ถึงชั้น serosa

trophoblast ฝังตัวลงไปตลอดชั้น spongiosa ของเยื่อบุมดลูกทั้งหมดหรือบางส่วน แต่ไม่ถึงชั้นกล้ามเนื้อ

อาการและอาการแสดง

มดลูกหดรัดตัวไม่ดีหลังคลอด

ไม่มีอาการแสดงของรกลอกตัว
หรือมีเพียงเล็กน้อย ระยะของรกคลอดนาน 15-30 นาที

มารดา shock มีอาการกระสับกระส่าย
เหงื่อออก ตัวเย็น ความดันต่ำ รู้สึกตัวน้อยลง

ผลกระทบ

มีเลือดออกจากช่องคลอดจำนวนมากหลังคลอด

ตรวจพบว่ามีบางส่วนของเนื้อรกหรือ
membranes ขาดหายไป

การรักษา

ต่อมารดา

ตกเลือดหลังคลอด

ติดเชื้อหลังคลอด

ถ้าถูกตัดมดลูกทิ้ง จะหมดโอกาส
ตั้งครรภ์ครั้งต่อไป

มีภาวะเสี่ยงสูงจากการถูกตัดมดลูก

ต่อทารก

ทารกได้รับความอบอุ่นจากมารดาช้า

เสริมสร้างสัมพันธภาพของมารดาต่อทารกช้า

ให้ยาเพื่อให้เกิดการคลายตัวของปากมดลูก
ได้แก่

Adrenaline I:1000 จำนวน 0.3-0.5 cc
ฉีดเข้ากล้ามเนื้อ

20%Megnesium sulphate 20 cc
ฉีดเข้าเส้นโลหิตช้าๆ

ให้ Oxytocin กระตุ้นการหดรัดตัวของมดลูก
เป็นระยะๆทำให้ รกลอกตัวออกมาได้

ถ้าให้ทั้ง 3 แล้วรกไม่ลอกตัวออกมา
ให้ทำการล้วงรก

รกติดแน่นล้วงรกออกมาได้บางส่วน
อาจช่วยเหลือโดย

ขูดมดลูกถ้าส่วนที่เหลือค้างมีน้อย
หรือมีครรภ์แรกที่ยังต้องการมีบุตรอีก
และต้องให้ยาปฏิชีวนะร่วมด้วยอย่างเต็มที่

ตัดมดลูก ในกรณีที่มีบุตรเพียงพอ
อายุมากหรือพยาธิสภาพมีมาก
ไม่อาจทำให้รกลอกตัวออกมาได้
หรือเศษรกค้างอยู่มากในโพรงมดลูก

ข้อวินจฉัยการพยาบาล

เสี่ยงต่อการตกเลือดหลังคลอด/มดลูกปลิ้น
เนื่องจากภาวะรกติดแน่น

มีโอกาสติดเชื้อ เนื่องจากการล้วงรก

มารดาและครอบครัววิตกกังวลเมื่อเกิด
รกค้างหรือรกติดแน่น

วัตถุประสงค์

เพื่อให้เกิดความปลอดภัยภาวะตกเลือด
หลังคลอดภาวะมดลูกปีนการติดเชื้อ

เพื่อให้ผู้คลอดและญาติ
ลดความไม่ตกกังวลและปรับสภาพได้

กิจกรรมการพยาบาล

1.ตรวจการหดรัดตัวของมดลูกถ้าไม่มีการหดรัดตัว
หรือมดลูกไม่แข็งแรงเต็มที่ ควรทำดังนี้

สวนปัสสาวะ

ถ้าสวนปัสสาวะแล้วมดลูกหดรัดตัว
ไม่ดีขึ้นควรใช้มือครึ่งเบาเบาๆที่ยอดมดลูก
ห้ามคลึงแรงเพราะอาจเกิดการหดรัดตัวที่ผิดปกติ

2.ถ้าปฎิบัติดังกล่าวแล้วรกยังไม่ลอกตัวในเวลาสมควร
แสดงว่ารกลอกตัวแล้วแต่ผ่านโพรงมดลูกออกมาไม่ได้
ลอกตัวเองไม่ได้ตามธรรมชาติ

3.ผู้คลอดอาจสอดนิ้วมือเข้าไปในช่องคลอด
เพื่อตรวจสภาพของปากมดลูกกล้ามเนื้อมดลูกส่วนล่าง
ว่ามีการหดรัดตัวจนขัดขวางการเคลื่อนตัวของรก

5.อาจลองทำคลอดรกด้วยวิธีดึงสายสะดือ
แต่ถ้าลองดึงแล้วรกยังติดอยู่ห้ามดึงต่อเพราะสายสะดือ
อาจขาดมดลูกปลิ้นนหรือเศษรกค้างอยู่ในโพรงมดลูก