รกค้าง (retained placenta )
ความหมายของรกค้าง
ภาวะที่รกหรือชิ้นส่วนของรก
ไม่คลอดภายใน 30 นาที
หลังทารกคลอด
กระบวนการพยาบาล
สาเหตุ
ขาดกลไกการลอกตัว
ขาดกลไกลการขับดัน
ให้รกที่ลอกตัวผ่านออกมาภายนอก
สาเหตุส่งเสริม
รกปกติ
มดลูกไม่มีการหดรัดตัว/ลอกตัวไม่ดี
กระเพาะปัสสาวะเต็ม
(Bladder full)
ใช้ระยะเวลาในการคลอดนาน
มารดาอ่อนเพลีย ขาดน้ำอาหาร
กินยาแก้ปวด/ยาสลบมากเกิน
รกผิดปกติ
มดลูกหดรัดตัวปกติ
แต่ไม่สามารถลอกตัวออกมาได้ พบใน
Placenta succenturiate
(รกน้อยแบบมีเส้นเลือดไปเลี้ยง)
Placenta membranecia
(รกกว้างใหญ่หนากว่าปกติ)
Placenta spurium
(รกน้อยแบบไม่มีเส้นเลือดไปเลี้ยง)
Placenta adherent
(ภาวะรกติด)
รกลอกตัวแล้วแต่ไม่สามารถ
ผ่านออกมาจากโพรงมดลูกได้
เนื่องจากการรัดตัวที่ผิดปกติของมดลูก
Contriction ring
Cervical cramp
ทำคลอดรกก่อนรกลอกตัว
เคยมีประวัติรกค้าง
เคยผ่าท้องคลอด,ผ่าก้อนเนื้อออกจากโพรงมดลูก,ขูดมดลูก
รกลอกตัวแล้ว ผ่านโพรงมดลูก
มาอยู่ในช่องคลอดแล้ว แต่ไม่ผ่านออกมาภายนอก
ผู้คลอดไม่เบ่งขับไล่ออกมา
ตามธรรมชาติของการคลอดรก
ผู้คลอดไม่ผลักไล่รกที่ลอกตัว
แล้วให้คลอดออกมาเอง
รกไม่สามารถลอกตัวได้ตามปกติ
จากการฝังตัวของ trophoblast ลึกกว่าปกติ
Placenta incerta
Placenta accerta
Placenta percreta
trophoblast ฝังตัวลึกทะลุกล้ามเนื้อมดลูกจนถึง serosa
trophoblast ฝังตัวลึกผ่านลงไปถึงชั้นกล้ามเนื้อมดลูกแต่ยังไม่ถึงชั้น serosa
trophoblast ฝังตัวลงไปตลอดชั้น spongiosa ของเยื่อบุมดลูกทั้งหมดหรือบางส่วน แต่ไม่ถึงชั้นกล้ามเนื้อ
อาการและอาการแสดง
มดลูกหดรัดตัวไม่ดีหลังคลอด
ไม่มีอาการแสดงของรกลอกตัว
หรือมีเพียงเล็กน้อย ระยะของรกคลอดนาน 15-30 นาที
มารดา shock มีอาการกระสับกระส่าย
เหงื่อออก ตัวเย็น ความดันต่ำ รู้สึกตัวน้อยลง
ผลกระทบ
มีเลือดออกจากช่องคลอดจำนวนมากหลังคลอด
ตรวจพบว่ามีบางส่วนของเนื้อรกหรือ
membranes ขาดหายไป
การรักษา
ต่อมารดา
ตกเลือดหลังคลอด
ติดเชื้อหลังคลอด
ถ้าถูกตัดมดลูกทิ้ง จะหมดโอกาส
ตั้งครรภ์ครั้งต่อไป
มีภาวะเสี่ยงสูงจากการถูกตัดมดลูก
ต่อทารก
ทารกได้รับความอบอุ่นจากมารดาช้า
เสริมสร้างสัมพันธภาพของมารดาต่อทารกช้า
ให้ยาเพื่อให้เกิดการคลายตัวของปากมดลูก
ได้แก่
Adrenaline I:1000 จำนวน 0.3-0.5 cc
ฉีดเข้ากล้ามเนื้อ
20%Megnesium sulphate 20 cc
ฉีดเข้าเส้นโลหิตช้าๆ
ให้ Oxytocin กระตุ้นการหดรัดตัวของมดลูก
เป็นระยะๆทำให้ รกลอกตัวออกมาได้
ถ้าให้ทั้ง 3 แล้วรกไม่ลอกตัวออกมา
ให้ทำการล้วงรก
รกติดแน่นล้วงรกออกมาได้บางส่วน
อาจช่วยเหลือโดย
ขูดมดลูกถ้าส่วนที่เหลือค้างมีน้อย
หรือมีครรภ์แรกที่ยังต้องการมีบุตรอีก
และต้องให้ยาปฏิชีวนะร่วมด้วยอย่างเต็มที่
ตัดมดลูก ในกรณีที่มีบุตรเพียงพอ
อายุมากหรือพยาธิสภาพมีมาก
ไม่อาจทำให้รกลอกตัวออกมาได้
หรือเศษรกค้างอยู่มากในโพรงมดลูก
ข้อวินจฉัยการพยาบาล
เสี่ยงต่อการตกเลือดหลังคลอด/มดลูกปลิ้น
เนื่องจากภาวะรกติดแน่น
มีโอกาสติดเชื้อ เนื่องจากการล้วงรก
มารดาและครอบครัววิตกกังวลเมื่อเกิด
รกค้างหรือรกติดแน่น
วัตถุประสงค์
เพื่อให้เกิดความปลอดภัยภาวะตกเลือด
หลังคลอดภาวะมดลูกปีนการติดเชื้อ
เพื่อให้ผู้คลอดและญาติ
ลดความไม่ตกกังวลและปรับสภาพได้
กิจกรรมการพยาบาล
1.ตรวจการหดรัดตัวของมดลูกถ้าไม่มีการหดรัดตัว
หรือมดลูกไม่แข็งแรงเต็มที่ ควรทำดังนี้
สวนปัสสาวะ
ถ้าสวนปัสสาวะแล้วมดลูกหดรัดตัว
ไม่ดีขึ้นควรใช้มือครึ่งเบาเบาๆที่ยอดมดลูก
ห้ามคลึงแรงเพราะอาจเกิดการหดรัดตัวที่ผิดปกติ
2.ถ้าปฎิบัติดังกล่าวแล้วรกยังไม่ลอกตัวในเวลาสมควร
แสดงว่ารกลอกตัวแล้วแต่ผ่านโพรงมดลูกออกมาไม่ได้
ลอกตัวเองไม่ได้ตามธรรมชาติ
3.ผู้คลอดอาจสอดนิ้วมือเข้าไปในช่องคลอด
เพื่อตรวจสภาพของปากมดลูกกล้ามเนื้อมดลูกส่วนล่าง
ว่ามีการหดรัดตัวจนขัดขวางการเคลื่อนตัวของรก
5.อาจลองทำคลอดรกด้วยวิธีดึงสายสะดือ
แต่ถ้าลองดึงแล้วรกยังติดอยู่ห้ามดึงต่อเพราะสายสะดือ
อาจขาดมดลูกปลิ้นนหรือเศษรกค้างอยู่ในโพรงมดลูก