Chủ nghĩa Khắc kỷ (Stoicism - CNKK)
A. Lịch sử hình thành
- Lịch sử hình thành
1a. Các nhà Khắc kỷ (KK) đầu tiên
Hình thành từ cơ sở của
Chủ nghĩa Yếm thế
(Cynicism - CNYT)
CNKK do
Zeno xứ Citium sáng lập
CNYT do Antisthenes sáng lập
và là học trò của Socrates
Ông là đồng môn với Plato
Zeno là học trò của
Crates - 1 người theo CNYT
Nội dung của CNYT vs CNKK
CNYT: đạo đức = sống khổ hạnh
CNKK: logic + vật lý + đạo đức
"Logic là hàng rào bao quanh,
đạo đức là cây trồng,
vật lý là đất"
1b. CNKK La Mã
Panaetius - hậu duệ những đời sau của Zeno -
đến La Mã và sáng lập CNKK La Mã
Loại bỏ logic và vật lý,
Chỉ giữ lại đạo đức
Đạo đức = đức hạnh + bình thản
Bình thản = ko cảm xúc tiêu cực, chỉ có cảm xúc tích cực
B. Các kỹ thuật tâm lý của CNKK
- Tưởng tượng tiêu cực
1a. Hiệu ứng thích nghi với khoái lạc
Định nghĩa:
Ta mong muốn 1 thứ. Sau khi có được nó, ta chán nó và muốn 1 thứ khác tốt hơn
Vd1:
phấn đấu để vào làm 1 công ty mơ ước,
sau 1 thời gian ta thấy công việc không như mong đợi
Vd2:
Ta thấy bạn đời tuyệt vời trước khi cưới,
sau vài năm chung sống ta thấy chán nản với hôn nhân
1b. Tưởng tượng tiêu cực
Định nghĩa:
Tưởng tượng bản thân SẼ mất đi những thứ mình đang có
Mục đích
Trân trọng những gì ta đang có
Xóa bỏ hiệu ứng thích nghi với khoái lạc
Hiểu sai => hành động sai
Ủ rũ, lo âu khi thường suy nghĩ điều tiêu cực sẽ xảy ra
Lạc thú, vui chơi quá đà
2.Lưỡng phân quyền kiểm soát
Thứ ta toàn quyền kiểm soát
Thứ ta hoàn toàn không thể kiểm soát
Thứ ta kiểm soát được 1 phần
=> Ta nên quan tâm
Mục tiêu, giá trị bản thân
Vd: mặt trời có mọc vào ngày mai
=> Ta không nên quan tâm
Vd: thắng trong 1 cuộc thi
=> Ta nên quan tâm và nội tại hóa mục tiêu của mình
NỘI TẠI HÓA MỤC TIÊU
chuyển đổi thứ ta kiểm soát 1 phần thành thứ ta kiểm soát hoàn toàn
Vd:
Mục tiêu thắng 1 cuộc thi là thứ ta kiểm soát được 1 phần,
nhưng mục tiêu thi đấu hết sức mình là thứ ta hoàn hoàn kiểm soát
Xuất phát từ
triết học Hy Lạp cổ
- Thuyết vận mệnh
Vận mệnh quá khứ:
ta không thay đổi được quá khứ
Vận mệnh hiện tại và tương lai:
Ta có thể kiểm soát hiện tại và tương lai
Vd:
Ta không thể quyết định mình sẽ sinh ra trong 1 gia đình khó khăn,
nhưng ta có khả năng cố gắng để làm cuộc sống tương lai sung túc hơn
- Tự tiết chế bản thân
- Suy ngẫm
Tự nguyện chịu khổ định kỳ
Tự chống lại lạc thú
Nhằm trân trọng những thứ mình đang có
Là vaccine trước những khổ đau có thể xảy ra
Thường xuyên suy ngẫm
Những thứ ta làm có hợp lý ?
Những tiến bộ của bản thân
Không bị thứ khác chi phối
Làm theo lý trí
C. Lời khuyên của các nhà Khắc kỷ
- Bổn phận
- Quan hệ xã hội
- Sự xúc phạm
- Sự đau buồn
- Cơn giận
- Giá trị cá nhân
- Tuổi già
- Chết
Bổn phận của con người
Mỗi vật có 1 bổn phận khác nhau
Bổn phận với bản thân:
sống có lý trí
Bổn phận với xã hội:
sống vì cộng đồng
Mâu thuẫn từ
việc kết giao với người khác
Cần phải
Kết giao = nguy cơ phá vỡ sự bình thản của mình
Ko kết giao = ko thực hiện bổn phận xã hội
Kết bạn có lựa chọn
Thận trọng trong giao tiếp
Đau buồn là 1 phản xạ tự nhiên
Cần hạn chế đau buồn bằng
Tưởng tượng tiêu cực về tương lai
Tưởng tượng tiêu cực hồi cứu (quá khứ)
Tận hưởng thời gian trước khi đau buồn đến
Hạn chế shock khi sự đau buồn xảy đến
hình dung ta chưa từng có thứ ta đã mất
mang lại cảm giác biết ơn vì ta từng có thứ đó
Sự xúc phạm vô ý vs có chủ đích
Phản ứng đáp trả
không phản ứng gì cả
phản ứng cứng rắn
dùng sự hài hước
Tránh giận dữ càng nhiều càng tốt
Phản ứng
khoan dung: khuyên răn
nghiêm khắc: biện pháp cứng rắn
Xin lỗi khi phản ứng dữ dội vì 1 cơn giận
Các giá trị lầm lạc ta theo đuổi
Nên theo đuổi
tiền bạc đủ để trang trải cuộc sống
lòng tự trọng, sự đáng tin cậy và tâm hồn cao thượng
danh vọng, quyền lực, công nhận của xã hội
sự giàu có, xa hoa
Là độ tuổi lạc thú tuổi trẻ không còn mãnh liệt
Trân trọng những ngày còn được sống
Cần sống đời ý nghĩa để tuổi già không hối tiếc
Sống như hôm nay là ngày cuối cùng được sống
Sống để đến cuối đời không hối tiếc
D. Chủ nghĩa khắc kỷ trong cuộc sống hiện đại
- Sự suy tàn của CNKK
- Xét lại CNKK
- Thực hành CNKK