มดลูกปลิ้น
(Inversion of the uterus or uterine inversion)
ชนิดของมดลูกปลิ้น
ภาวะที่ยอดมดลูกรั้งลงมาส่วนล่างของโพรงมดลูก ซึ่งอาจพ้นปากมดลูกออกมาหรือโผล่ออกมาถึงปากช่องคลอด
แบ่งตามระดับความรุนแรงของภาวะมดลูกปลิ้น
แบ่งตามระยะเวลาของการเกิด
มดลูกปลิ้นแบบสมบูรณ์
(complete inversion)
มดลูกปลิ้นแบบสมบูรณ์ และเคลื่อนต่ าลงมานอกปากช่องคลอด (prolapsed of complete inverted uterus)
มดลูกปลิ้นแบบไม่สมบูรณ์ (incomplete inversion)
ยอดมดลูกเคลื่อนต่ำลง แต่ยังไม่พ้นปากมดลูก
ยอดมดลูกเคลื่อนพ้นปากมดลูกแต่ยังไม่ถึงปากช่องคลอด
Acute uterine inversion
Subacute uterine inversion
Chronic uterine inversion
เกิดภายใน24ชั่วโมงหลังคลอด
เกิด24ชั่วโมงหลังคลอดจนถึง1เดือนหลังคลอด
เกิดตั้งแต่1เดือนหลังคลอด
พยาธิสภาพ
เมื่อเกิดการปลิ้นของมดลูกภายหลังทารกคลอดหรือภายหลังคลอดรกแล้ว ปากมดลูกและมดลูกส่วนล่างจะมีการหดรัดตัวเป็นวงแหวนล้อมรอบส่วนของมดลูกที่หย่อนตัวลงมา ทำให้บริเวณที่ถูกรัดไว้นั้นขาด เลือดไปเลี้ยงเกิดการบวมและมีเนื้อตาย ในที่สุดเนื้อตายนั้นจะหลุดออกมา
สาเหตุ
- รกเกาะบริเวณส่วนยอดของมดลูก
- การดึงสายสะดือแรงเกินไป
- ทำคลอดรกในขณะที่รกยังไม่ลอกตัว หรือรกเกาะแน่น
- ดันยอดมดลูกที่หน้าท้องมารดามากเกินไป ในการช่วยทำคลอดรก
- มดลูกและปากมดลูกอยู่ในภาวะคลายตัว
6.สาเหตุส่งเสริม
มีพยาธิสภาพที่มดลูก เช่น ผนังมดลูกบางและยืดมาก
ผนังมดลูกหย่อน พบมดลูกปลิ้นภายหลังคลอดที่มีความดันในช่องท้องเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ในขณะที่มดลูกคลายตัว
อาการและอาการแสดง
มีเลือดออกมาทันทีภายยหลังคลอดในกรณีที่รกคลอดแล้ว
มีอาการปวดท้องอย่างรุนแรง ถ้ารกยังไม่ลอกตัว หรือรกติดแน่น
มีอาการช็อคจากการปวด และการเสียเลือดมาก
การตรวจหน้าท้องในรายที่เป็นมดลูกปลิ้นชนิดไม่สมบูรณ์ จะพบว่ายอดมดลูกเป็นแอ่ง หรือคล้าย ปล่องภูเขาไฟ ในรายที่มดลูกปลิ้นสมบูรณ์จะคลำไม่พบยอดมดลูก
การตรวจภายใน จะคลำได้ก้อนเนื้อบริเวณปากมดลูก หรือคลำได้ก้อนในช่องคลอดหรือก้อนโผล่ ออกมานอกช่องคลอด ถ้ารกยังไม่หลุดก็จะเห็นรกติดกับก้อนเนื้อนั้น
ผลกระทบ
ต่อมารดา
ต่อทารก
จะเกิดภาวะแทรกซ้อนจากภาวะมดลูกปลิ้น คือเลือดออกอย่างรุนแรง เจ็บปวดมาก หรือช็อคจากการเสียเลือดและอาจเป็นอันตรายถึงขั้นเสียชีวิตได้
ทำให้ทารกได้รับความอบอุ่นจากมารดาล่าช้า รวมถึงการสร้างเสริมสัมพันธภาพระหว่างมารดาและทารกล่าช้า
การรักษา
หากมดลูกมีการหดเกร็ง(Spasm)
3.รีบแก้ไขภาวะช็อค
1.แจ้งให้ผู้ป่วยทราบว่าเกิดภาวะมดลูกปริ้นต้องดันมดลูกให้เข้าที่
2.ให้ยาสลบ
3.1ให้สารน้ำทางหลอดเลือดดำ
3.2เจาะหาหมู่เลือดและให้เลือดทดแทน
3.3พิจารณาให้มอร์ฟีน2-4mgทางหลอดเลือดดำในกรณีที่ปวดมาก
กรณีที่รกยังไม่คลอด
ให้ทำคลอดรกก่อน
หากรกยังติดอยู่กับส่วนมดลูกที่ปริ้นลงมาไม่ควรทำคลอดรก ให้แก้ไขภาวะช็อคและดมยาสลบก่อน
ให้terbutalineหรือMagnesium sulfate เพื่อให้มดลูกคลายตัวก่อนดันมดลูกกลับเข้าที่
ถ้ารกลอกตัวออกจากมดลูกแล้ว
ไม่ผ่าตัด
ผ่าตัด
Johnson Maneuver : ด้วยการดันมดลูกให้อุ้งมืออยู่บริเวณยอดมดลูก ส่วนนั้วที่เหลือหุบรวบไว้บริเวณรอยต่อระหว่างมดลูกและคอมดลูก ใช้อุ้งมือดันมดลูกเข้าไปตามทิศทางแนวของอุ้งเชิงกรานจนกระทั้งมดลูกเลื่อนขึ้นไปพ้นช่องเชิงกราน
ทำได้ง่าย สำเร็จสูง82%
4.เมื่อดันเข้าที่แล้วให้ oxytocin ทันทีเพื่อช่วยให้มดลูกหดรัดตัวดี
5.ตรวจช่องคลอดและเย็บซ่อมแซม
6.ตรวจสัญญาณชีพและเฝ้าระวังการตกเลือดหลังคลอด
7.ให้ยาป้องกันการติดเชื้อและให้ยาพวกเหล็กรักษาภาวะเลือดจาง
การพยาบาล
เพื่อการป้องกันการเกิดภาวะมดลูกปลิ้น
ห้ามดึงสายสะดือ เพื่อให้รกคลอดก่อนการตรวจสอบว่ารกมีการลอกตัวสมบูรณ์แล้ว
ในการช่วยทำคลอดรกไม่ว่าโดยวิธีใดก็ตาม เมื่อรกคลอดออกมาแต่เยื่อหุ้มรกยังค้างอยู่ ผู้ทำคลอดควรคลำยอดมดลูกว่าหดรัดตัวแข็ง ก่อนที่จะดึงรกเพื่อรั้งให้เยื่อหุ้มรกส่วนที่เหลือลอกออกมา
หลังทำคลอดรก คลึงให้มดลูกหดรัดตัวกลมแข็ง เพื่อป้องกันการตกเลือด
ก่อนทำคลอดรก ต้องตรวจสอบว่ารกมีการลอกตัวสมบูรณ์แล้วทุกครั้ง จากนั้นหากมีอาการแสดงของรกลอกตัว ให้คลึงมดลูกให้มีการหดรัดตัวกลมแข็ง ก่อนทำคลอดรกและ/หรือไล่ก้อนเลือด
ให้สารน้ำทางหลอดเลือดดำและ/หรือให้เลือด เพื่อป้องกันภาวะช็อคจากการเสียเลือด
ดูแลมดลูกที่ปลิ้นมานอกปากช่องคลอดให้ชุ่มชื้นไม่แห้ง โดยใช้ผ้าก๊อซชุบน้ำเกลือคลุมและกด ผนังมดลูกที่ปลิ้นไม่ให้เลือดไหลออกมามาก ในขณะรอแพทย์มาดันมดลูกกลับ
ให้ยาแก้ปวดตามแผนการรักษาของแพทย์
รายงานแพทย์ เพื่อมาดันมดลูกกลับ
สังเกตภาวะช็อค หากมีอาการให้รายงานแพทย์ เพื่อให้การช่วยเหลือต่อไป
ข้อวินิจฉัยทางการพยาบาล
มารดามีโอกาสตกเลือดหรือช็อค เนื่องจากมีภาวะมดลูกปลิ้น
มารดาปวดมดลูกมาก เนื่องจากมดลูกปลิ้น
มารดามีโอกาสเกิดมดลูกปลิ้น เนื่องจากทำคลอดรกไม่ถูกวิธี และ/หรือการฝังตัวของรกแน่น
กว่าปกติ
มารดาและครอบครัวมีความวิตกกังวลและกลัว เนื่องจากภาวะมดลูกปลิ้น