Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การส่งเสริมสัมพัธภาพมารดาและทารกหลังคลอด - Coggle Diagram
การส่งเสริมสัมพัธภาพมารดาและทารกหลังคลอด
Ten steps to successful breast feeding
แสดงให้แม่รู้วิธีเลี้ยงลูกด้วยนมแม่และวิธีให้น้านมยังคงมีปริมาณพดเพียงแม้ว่าแม่และลูกต้ดงแยกกัน
อย่าให้น้าหรือดาหารดื่นแก่เด็กแรกเกิดจากนมแม่
ช่วยแม่เริ่มให้ลูกดูดนมภายในครึ่งชั่วโมงแรกหลังคลดด
ให้แม่และลูกดยู่ในห้ดงเดียวกันตลดด 24ชั่วโมง
ชี้แจงสตรีตั้งครรภ์ทุกคนทราบถึงประโยชน์และวิธีการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
สนับสนุนให้ลูกได้ดูดนมแม่ทุกครั้งที่ลูกต้ดงการ
ฝึกอบรมบุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุขทุกคน
อย่าให้ลูกดูดหัวนมยางและหัวนมหลอก
มีนโยบายการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่เป็นลายลักษณ์ดักษร
ส่งเสริมให้มีการจัดตั้งกลุ่มสนับสนุนการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
นม
หัวนม
ยื่นดดกมาจากเต้านม มีสีตั้งแต่ชมพูจนถึงสีน้าตาลเข้ม เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 1.6ซม. และ ยาวเฉลี่ย 0.7-1ซม.
ลานนม
วงรดบหัวนม มีสีตั้งแต่ชมพูน้าตาลจนถึงสีดา ขณะตั้งครรภ์จะสีเข้มขึ้น บริเวณรดบๆจะมีต่ดมไขมันทาหน้าที่สร้างไขมันเคลืดบหัวนมและลานนมไม่ให้แตก
ก้อนเนื้อนม
เต้านมจะมีต่ดมน้านมที่สร้างและหลั่งน้านม 15–20 กลีบ
สรีระวิทยาของการสร้างและการหลั่งน้านม
สร้างและการหลั่งน้านม
การเจริญขดงเต้านม
การสร้างน้านม
การควบคุมการสร้างและการขับน้านม
การเจริญของเต้านม
ก่อนตั้งครรภ์ น้าหนักเต้านมประมาณ 200กรัม
• ขณะตั้งครรภ์ เพิ่มขึ้นเป็น 400-600กรัม
การสร้างน้านม
การควบคุมการสร้างและการขับน้านม
กลไกการดูดนมมารดา
ดังนั้นจึงแนะนาให้ดูดนมจนเกลี้ยงเต้าเพื่ดให้ได้รับน้านมส่วนหลังซึ่งมีไขมันสูง
ช่วยเพิ่มน้าหนักขดงทารกได้ดี
ส่วนประกอบและการเปลี่ยนแปลงของนมแม่
(น้านมเหลือง)
น้านมแรกหรืดหัวน้านมพบ 1-3วันหลังคลดด
(น้านมจริง)
น้านมสีขาว พบหลังจาก 2สัปดาห์หลังคลดด
น้านมปรับเปลี่ยน)
พบระยะ 7-10วัน หลังคลดดจนถึง 2สัปดาห์หลังคลดด
ประโยชน์ของการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
ผลดีต่อสุขภาพของมารดา
เสริมสร้างภูมิคุ้มกันโรค
ลดโอกาสเป็นโรคภูมิแพ้
ลดโอกาสการเกิดโรคเรื้อรัง
เสริมสร้างสมองให้ว่องไวในการเรียนรู้
ส่งเสริมสัมพันธาภาพระหว่างมารดาและทารก
ผลดีต่อสุขภาพของทารก
ป้องกันภาวะตกเลือดหลังคลอด
การคุมกาเนิด
น้าหนักคงค้างหลังคลอด
ลดความเสี่ยงต่อโรคเบาหวานชนิดที่2
ลดความเสี่ยงต่อโรคมะเร็งรังไข่
ลดความเสี่ยงต่อภาวะกระดูกพรุน
ผลดีต่อครอบครัว
ลดค่าใช้จ่ายในการดูแลสุขภาพและค่ารักษาพยาบาล
ประหยัดค่าใช้จ่ายในครอบครัว
หลักการส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
ระยะตั้งครรภ์
สร้างทัศนคติให้เห็นประโยชน์ขดงนมแม่
ให้ความรู้/เตรียมทักษะการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
แนะนาโภชนาการที่มีประโยชน์ต่ดแม่ในระหว่างตั้งครรภ์
ให้ความรู้กับบุคคลในครดบครัวในการส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
ตรวจหาความผิดปกติขดงเต้านม หัวนม และลานนม และให้ความช่วยเหลืด
ระยะหลังคลอด
จัดให้มารดาและทารกดยู่ร่วมกันตลดด 24 ชั่วโมง ( Rooming in)
ประเมินประสิทธิภาพการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
แนะนามารดาในการให้นมบุตรดย่างถูกต้ดง
ระยะคลอด
ดูแลการคลอดให้เป็นไปตามปกติ
กระตุ้นให้ดูดนมทันทีหรือภายใน ครึ่งชั่วโมงหลังคลอด
ระยะกลับบ้าน
ติดตามประเมินปัญหาการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
ให้คาแนะนาการเตรียมตัวเมื่ดกลับไปทางาน
การประเมินประสิทธิภาพการให้นมบุตร
แนะนามารดาในการให้นมบุตรดย่างถูกต้ดง หลัก 4ดูด
ด.1
ดูดเร็ว
ดูดทันที หลังคลดด หรืดภายใน 30 นาที – 1ชั่วโมงหลังคลดด
ด.2
ดูดบ่อย
ดูดทุก 2-3 ชั่วโมงหรือเมื่อทารกต้องการ
ด.3 ดูดถูกวิธี
-คางขดงทารกแนบชิดหรืดสัมผัสบริเวณลานนม
-ปากขดงทารกเปิดกว้าง
-ริมฝีปากล่างบานดดกด้านนดก
-มดงเห็นลานนมด้านบนได้มากกว่าด้านล่าง
ด.4
ดูดเกลี้ยงเต้า
•หลังให้ลูกดูดนมเสร็จแล้ว เต้านมนิ่มลงทั้งเต้า
•ดาการเจ็บตึงที่เต้านมหรืดที่เรียกว่าเต้านมคัดหายไป
•ถ้ายังไม่แน่ใจให้ลดงบีบเต้านมน้านมจะไม่พุ่งแต่ดดกมาเพียง 1-2 หยดเท่านั้น
การส่งเสริมการเลี้ยงบุตรด้วยนมมารดาในมารดาที่ทางานนอกบ้าน
ติดตามประเมินปัญหาการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
ให้คาแนะนาในการบีบเก็บน้านม
ให้คาแนะนาในการเก็บน้านม
การเก็บน้านม
มีฝาปิดมิดชิด บันทึกวันที่ เวลาที่เก็บ
การละลายนมแช่แข็ง
นานมแช่แข็ง มาใส่ช่ดงธรรมดา 1คืน >> เพื่ดให้ละลายเป็นน้า
นำน้านมที่ได้ มาตั้งในดุณหภูมิห้ดงก่ดนป้ดน หรืด แช่น้าดุ่น
การใช้ยาในสตรีให้นมบุตร
1.หลีกเลี่ยงการใช้ยาในสตรีให้นมบุตรหากเป็นไปได้
2.หากมีความจาเป็นต้ดงใช้ยา ควรเลืดกใช้ยาที่มีความปลดดภัยสูงสุดมีดาการข้างเคียงน้ดย ผ่านสู่น้านมน้ดย
3.ใช้ยาในขนาดต่าที่สุดและใช้ในระยะเวลาสั้นที่สุด
4.เลืดกวิถีทางให้ยาที่ปลดดภัย(ยาผ่านสู่น้านมได้น้ดยที่สุด)
5.ควรให้ทารกดูดนมในช่วงที่ระดับยาในเลืดดมารดาต่าที่สุด
(ก่ดนที่มารดาจะรับประทานยาในครั้งต่ดไป)
6.หากจาเป็นต้ดงใช้ยาซึ่งเป็นยาที่มีข้ดห้ามใช้ในสตรีให้นม
ต้ดงหยุดให้นมในช่วงที่รับประทานยา
ควรสังเกตทารกดย่างใกล้ชิดว่ามีดาการผิดปกติเกิดขึ้นหรืดไม่
วิธีการแก้ไขเต้านมคัดตึง
วิธาีที่ 1. ใช้น้าดุ่นประคบประมาณ 5-10นาที เพื่ดให้เลืดดไหลเวียนดี และประคบสลับกับน้าเย็น เพื่ดบรรเทาดาการเจ็บปวดและกระตุ้นให้ทารกดูดบ่อยๆ
วิธีที่ 2. นำใบกะหล่าปลีขนาดเท่าเต้านม มาล้างและนามาแช่เย็นประมาณ 20 นาที จากนั้นนาใบกะหล่าปลีมาขยาเพื่ดให้สารไฟโตเดสโตรเจน (Phytoestroge ) ในใบกะหล่าปลี (มีฤทธิ์ลดดาการบวมและดักเสบขดงเนื้ดเยื่ดสามารถดดกฤทธิ์ได้ดี) จากนั้นนามาประคบเต้านมและสวมเสื้ดชั้นใน เป็นเวลา 20นาที
ท่อน้านมอุดตัน
ประคบเต้านมด้วยผ้าชุบน้าดุ่นจัด 3–5นาทีก่ดนให้ลูกดูดนม
ให้ลูกดูดนมข้างที่มีท่ดน้านมดุดตันก่ดน แรงดูดขดงลูกจะทาให้ น้านมที่ข้นหลุดดดกจากท่ดน้านม
ระหว่างที่ลูกดูดนมให้นวดเต้านมบริเวณที่เป็นก้ดนแข็ง โดยนวดไปตาม ท่ดน้านมที่ทดดเข้าสู่หัวนม
เน้นย้าให้ลูกดูดนมให้ถูกวิธี สม่าเสมด และดูดให้เกลี้ยงเต้า
เต้านมอักเสบ
ประคบเต้านมด้วยผ้าชุบน้าดุ่นจัด 3 – 5นาทีก่ดนให้ลูกดูดนม
ให้ลูกดูดนมข้างที่มีการดักเสบก่อน เพื่ดไม่ให้น้านมคั่งมากเกินไป
หากยังมีน้านมค้างดยู่ให้บีบทิ้งหรืดบีบเก็บไว้ในช่ดงแช่แข็งจนเกลี้ยงเต้า
หากมีดาการปวดมาก ให้รับประทานยาแก้ปวด
ให้ยาปฏิชีวนะ
ทารกลิ้นติด
เป็นความผิดปกติแต่กาเนิดที่มีเนื้ดเยื่ดยึดใต้ลิ้นทารก ทาให้ทารกไม่สามารถใช้ลิ้นยื่นไปรดงรับใต้หัวนม ลานนมให้หัวนมยืด (TeatTeat ) ดดกได้ ส่งผลให้ดูดนมไม่ดี มารดาเจ็บหัวนมจนกระทั่งหัวนมแตก ทารกได้นมไม่เพียงพด หงุดหงิด และปฏิเสธการดูดนม
พฤติกรรมปฏิสัมพันธา์ระหว่างมารดาและทารก ในระยะแรกเกิด
การสัมผัส
การประสานสายตา
การใช้เสียง
การเคลื่อนไหวเป็นจังหวะตามเสียงพูด
จังหวะชีวภาพ
การรับกลิ่น
การให้ความอบอุ่น
การให้ภูมิคุ้มกันทางน้านม)
การให้ภูมิคุ้มกันทางเดินหายใจ
เจ็บแผลฝีเย็บ
เกิดจากการตัดฝีเย็บเพื่ดช่วยให้ช่ดงทางคลดดกว้างขึ้น หรืดเกิดจากการฉีดขาดขดงฝีเย็บ ส่งผลให้เนื้ดเยื่ดบาดเจ็บ (tissue injury tissue injurytissue injurytissue injury tissue injury tissue injury tissue injury) และมีการเย็บซ่ดมแซม แผลฝีเย็บ จึงทาให้เกิดความเจ็บปวดแผลฝีเย็บและก่ดให้เกิดความไม่สุขสบาย ในการเคลื่ดนไหวร่างกายภายหลังคลดด เช่น การนั่ง การยืน การเดิน การขับถ่ายดุจจาระ เป็นต้น ความเจ็บปวดแผลฝีเย็บในมารดาแต่ละคนมีระยะเวลา และระดับความเจ็บปวดที่แตกต่างกันไป
การประเมินแผลฝีเย็บ
Redness (แดง):
Edema/swelling (บวม):
Ecchymosis/bruising (เลือดคั่ง):
Drainage / Discharge (สิ่งคัดหลั่ง):
Approximation (ขอบแผล)
การพยาบาล
การวางถุงน้าแข็ง (ice packice pack ice pack ice pack )
• ใน 24 ชั่วโมงแรกหลังคลดด
การนั่งแช่ก้น (SitzSitz Sitzbathbath ) ใช้บรรเทาดาการ
ปวดแผลฝีเย็บและบรรเทาดาการปวดริดสีดวงทวาร
การใช้ยาแก้ปวด มารดาหลังคลดดที่มีดาการปวดแผลฝีเย็บมาก ดาจให้ยาแก้ปวดเพื่ดลดดาการปวดตามแผนการรักษา
การอบแผลฝีเย็บ ด้วย i red light ช่วยลดดาการบวมขดงแผลฝีเย็บ กระตุ้นการไหลเวียนขดงโลหิต ช่วยให้แผลแห้งและหายเร็ว ส่งผลให้สุขสบายมากขึ้น
การลดแรงกดที่แผลฝีเย็บ ท่านดนตะแคงจะช่วยป้ดงกันแรงกดที่แผลฝีเย็บ
การบริหารกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน จุดประสงค์สาคัญคืด การทาให้กล้ามเนื้ดดุ้ง เชิงกรานมีความแข็งแรง
การใช้สมุนไพร ปัจจุบันมีการนาสมุนไพรมาใช้บาบัดดาการปวดแผลฝีเย็บ โดยนามาใช้ในรูปขดงครีม น้ามัน หรืดในรูปขดงสมุนไพรประคบ
ท้องผูก
พบได้บ่ดย 2-3วันแรกหลังคลดด
สาเหตุเกิดจากดิทธิพลขดง Progesterone ที่ยังคงดยู่ไปจนถึงระยะ 1 สัปดาห์
การขับถ่ายดุจจาระจะทาหน้าที่ได้เหมือนก่อนตั้งครรภ์ ใช้เวลาประมาณ 8-14วันหลังคลดด
การพยาบาล
กระตุ้นให้มีการ Early ambulation Early ambulation Early ambulation Early ambulation และบริหารร่างกายดย่างสม่าเสมด
แนะนาให้รับประทานผัก ผลไม้ เพิ่มกากใย ส่งผลให้ขับถ่ายสะดวกขึ้น
แนะนาให้ดื่มน้าดย่างน้ดย 8-10 แก้วต่ดวัน หรืดมากกว่า 2,500ซีซีต่ดวัน
แนะนาวิธีการบรรเทาดาการไม่สุขสบายจากปวดแผลฝีเย็บและดาการ ปวดจากริดสีดวงทวารดักเสบ เพื่ดให้มารดากล้าเบ่งถ่ายดุจจาระได้มากขึ้น
กรณีมีดาการท้ดงผูกหลายวัน เช่น 3-4 วันขึ้นไป รู้สึกแน่นดึดดัดมาก รายงานแพทย์พิจารณาให้ยาระบายด่ดนๆ ให้ยาเหน็บทางทวารหนัก หรืด
