การเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชน

ความหมายของชุมชน

ความหมายที่ 1

ประชาชนกลุ่มหนึ่งที่อาศัยอยู่ร่วมกันในพื้นที่ใด พื้นที่หนึ่ง

มีปฏิสัมพันธ์ซึ่งกันและกันหรือกลุ่มคนที่มีความสนใจหรือมีเป้าหมายหรือมีลักษณะบางประการร่วมกัน

มีแบบแผนการดำเนินชีวิต มีวัฒนธรรมประเพณีการติดต่อสื่อสารและการตัดสินใจร่วมกันเพื่อให้บรรลุเป้าหมายและความต้องการของชีวิต

ความหมายที่ 2

ประชาชนที่อยู่ในหมู่บ้าน ตำบล อำเภอเดียวกันหรือกลุ่มคนที่ทำงานอยู่ในที่เดียวกัน เช่นในโรงงาน โรงเรียน หรือหน่วยงานต่างๆ

มองได้หลายมิติ

พื้นที่ทางภูมิศาสตร์ ( Community as Geographic Area)

การปฏิสัมพันธ์ทางสังคม (Community as Social Interaction)

ความรับผิดชอบทางการเมืองและสังคม (Community as Political and Social Responsibility)

องค์ประกอบของชุมชน

คนหรือกลุ่มคน

เป้าหมายและความต้องการของชุมชน

สิ่งแวดล้อมของชุมชน

ระบบบริการในชุมชน

ขอบเขตของชุมชน

สุขภาพชุมชน

คือ

สภาวะสุขภาพที่สมบูรณ์ ทั้งในมิติด้านร่างกาย จิตใจ สังคม และจิตวิญญาณของชุมชนทั้งชุมชนโดยรวม

องค์ประกอบของสุขภาพชุมชน

สถานะทางสุขภาพของชุมชน (Health Status)

โครงสร้างของชุมชน (Structure)

กระบวนการที่เกิดขึ้นในชุมชน (Process)

กลุ่มเป้าหมายของการดูแลสุขภาพชุมชน

กลุ่มคนที่มีศักยภาพในการแก้ไขปัญหาระดับชุมชน (ผู้นำที่เป็นทางการและผู้นำ ทางธรรมชาติ)

กลุ่มคนจำแนกตามอายุและพัฒนาการ

กลุ่มคนจำแนกตามปัญหาสุขภาพและภาวะเสี่ยงด้านสุขภาพ

กลุ่มผู้ป่วย

กลุ่มคนพิการ

กลุ่มผู้ด้อยโอกาส

ชุมชนเข้มแข็ง

ความหมาย 1

ชุมชนที่มีขีดความสามารถในการจัดการปัญหาของตนเองได้ระดับหนึ่ง

ด้วยการมีผู้นำที่มีความสามารถ มีการเรียนรู้ร่วมกันอย่างต่อเนื่อง

บนพื้นฐานวัฒนธรรมความเชื่อ คุณค่าศาสนาและเศรษฐกิจชุมชนที่พึ่งพา เอื้อเฟื้อกันและกัน

โดยใช้ศักยภาพของชุมชนจัดการแก้ไขปัญหาได้ด้วยตนเอง

ภายใต้ความร่วมมือสนับสนุนจากองค์กรภายนอก

ความหมาย 2

การที่ประชาชนในชุมชนมีการรวมตัวกัน เป็นองค์กร

โดยมีการเรียนรู้การจัดการและการแก้ไขปัญหาของชุมชน

ซึ่งทำให้ชุมชนมีการเปลี่ยนแปลงหรือเกิดการพัฒนาด้าน เศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรมและสิ่งแวดล้อมภายในชุมชน

ตลอดจนมีผลกระทบสู่ภายนอกชุมชน

การสร้างเสริมชุมชนเข้มแข็ง

สร้างความเข้มแข็งให้แก่ปฏิบัติการชุมชนตามกฏบัตรออตตาวา (Strength community action )

หัวใจของกระบวนการนี้คือ

การเพิ่มอำนาจให้ชุมชน ให้มีความเป็นเจ้าของและควบคุมกิจกรรม และโชคชะตาของชุมชนเอง

หลักการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชน

การพัฒนาศักยภาพคนในชุมชนให้สามารถรวมกลุ่มร่วมกันคิด ร่วมกันทำ ร่วมกันรับผิดชอบ

การส่งเสริมกระบวนการพัฒนาในชุมชนในลักษณะ ร่วมคิด ร่วมทำ และร่วมเรียนรู้

ส่งเสริมการรวมกลุ่มองค์กรทำงานร่วมกัน

ส่งเสริมให้มีการเรียนรู้ผ่านกิจกรรมการแก้ไขปัญหาร่วมกันอย่างต่อเนื่อง

องค์ประกอบของการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชน

องค์กรหลักในพื้นที่

การพัฒนาโครงสร้างที่เอื้อให้กับการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชน

เครื่องมือและกระบวนการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชน

รูปแบบกลยุทธ์การเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชน

การพัฒนาชุมชนที่เน้นชุมชนเป็นพลังขับเคลื่อน

การเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชน โดยใช้ภูมปัญญาท้องถิ่นเป็นฐาน

การเสริมสร้างสมรรถนะของชุมชนโดยการสร้างเสริมพลังทุนทางสังคมของชุมชนสู่ความเข้มแข็งพึ่งตนเอง

การเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนด้วยการเสริมสร้างพลังอำนาจชุมชน

การเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนด้วยการเสริมสร้างพลังอำนาจชุมชน

การมีส่วนร่วมของชุมชนและการเป็นหุ้นส่วนของชุมชน

การให้โอกาสประชนชนเป็นผู้ตัดสินใจและกำหนดความต้องการของตนเองอย่างแท้จริงเป็นการเสริมพลังให้แก่ประชาชน

ลักษณะที่ไม่สามารถแยกออกกันได้ของการมีส่วนร่วมของชุมชน

การเข้าไปเกี่ยวข้อง ( Involvement )

ริเริ่ม

วางแผน

ดำเนินงาน

รับผลประโยชน์

ประเมินผล

การเป็นหุ้นส่วน ( Partnership )

คิดพัฒนาให้ดีขึ้น

บุคคล กลุ่มบุคคล องค์กร หน่วยงาน

สนใจร่วมกันยินดี

ทำงานร่วมกันภายใต้บรรยากาศของการทำงานที่ความเท่าเทียมกัน

เคารพซึ่งกันและกัน

ร่วมตัดสินใจ

รับผิดชอบดำเนินการให้บรรลุเป้าหมายเพื่อชุมชนหรือสังคม

ระดับของการมีส่วนร่วม

ระดับที่ 1

การรับรู้ข่าวสาร (Inform)

ระดับที่ 2

ระดับที่ 3

ระดับที่ 4

ระดับที่ 5

การปรึกษาหารือ ( Consult )

การเข้าไปเกี่ยวข้อง ( Involve )

การให้ความร่วมมือ ( Collaborate )

การสร้างเสริมพลังอำนาจประชาชน ( Collaborate)

หลักของการเสริมสร้างพลังอำนาจในชุมชน

พัฒนาความคิดความเข้าใจของตนในด้านบวกเพิ่มขึ้น

พัฒนาความเข้าใจเชิงวิเคราะห์ต่อสิ่งแวดล้อมทางสังคมและทางการเมือง

พัฒนาความเชี่ยวชาญและแหล่งทรัพยากรที่จะใช้ปฏิบัติการในกิจกรรมทางสังคมและการเมือง

จุดมุ่งหมาย

เพื่อที่จะให้ชุมชนและบุคคลมีความสามารถในการควบคุมปัจจัยต่างๆที่มีผลต่อตนเอง

เพื่อเพิ่มศักยภาพให้กับบุคคลและผู้ที่เกี่ยวข้องกับปัญหานั้นๆ สามารถแก้ไขหรือป้องกันปัญหาต่างๆที่เกิดขึ้นหรือเกิดขึ้นแล้วได้เป็นอย่างดี

กระบวนการการเสริมสร้างพลังอำนาจในชุมชน

ขั้นตอนที่ 1

กำหนดเป้าหมายให้ชัดเจน

ขั้นตอนที่ 2

กำหนดแผนปฏิบัติการ

ขั้นตอนที่ 3

แสวงหาหรือสร้างสรรค์ผู้นำกลุ่มที่เหมาะสมในชุมชน

ขั้นตอนที่ 4

เสาะแสวงหาบุคคลที่เป็นแกนนำ

ขั้นตอนที่ 5

จดบันทึกการปฏิบัติงานและการรับรู้ผลงาน

ขั้นตอนที่ 6

ขอความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทาง

ขั้นตอนที่ 7

ขยายผลของความสำเร็จในงาน

ประโยชน์ที่เกิดขึ้น

ช่วยส่งเสริมการพัฒนาคุณภาพของบุคคล

ความสามารถแห่งตน ( Self Efficacy)

ความพร้อม ( Hardiness)

ความตระหนักต่อตนเอง ( Self Esteem )

กระบวนการสร้างเสริมความเข้มแข็งชุมชน

ขั้นตอนที่ 1 การค้นหาทรัพยากรบุคคล

ขั้นตอนที่ 2 การเตรียมคน

ขั้นตอนที่ 3 การประเมินความเข้มแข็ง การสื่อสาร สภาพปัญหาและความต้องการของชุมชน

ขั้นตอนที่ 4 การพัฒนาทางเลือกในการแก้ปัญหา

ขั้นตอนที่ 5 การปฏิบัติกิจกรรมตามโครงการและประเมินผล ( ร่วมมือเป็นเครือข่าย)

Community Ownership

คือ

การที่ชุมชนเป็นเจ้าของของคนในชุมชน

มีความสำคัญอย่างไร

ประชาชนมีสิทธิ์ในการออกเสียงและร่วมคิดร่วมทำในกระบวนการการพัฒนา

ประชาชนมีสิทธิ์ในกระบวนการตัดสินใจและยอมรับผลที่เกิดขึ้นจากกระบวนการนั้น

บทบาทของพยาบาล

เห็นคุณค่าความเป็นคนและตนเองและเพื่อนมนุษย์

มีศักยภาพในการเป็นพี่เลี้ยงที่มีคุณภาพ

มองทุกอย่างแบบบูรณาการ

ประสานงานได้รอบด้าน

ปัจจัยที่สนับสนุน

ปัจจัยภายใน

ปัจจัยภายนอก

ความเชื่อหรืออุดมการณ์ร่วมของชุมชน

ทุนทางสังคม

อิทธิพลของผู้นำ

ระบบข้อมูลข่าวสารในชุมชน

ความร่วมมือในชุมชน

มีกิจกรรมร่วมกันอย่างต่อเนื่อง

แหล่งสนับสนุนความเข้มแข็งของชุมชน

เครือข่ายความร่วมมือและการแข่งขันระหว่างชุมชน

งานวิจัยที่เกี่ยวข้อง

โดยงานวิจัยนี้มีเนื้อหาเกี่ยวกับการนำรูปแบบการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนโดยใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นเป็นฐานในจังหวัดเชียงราย โดยนำ 5 ขั้นตอนในกระบวนการสร้างความเข้มแข็งชุมชนมาใช้ ในการทำกิจกรรมร่วมกันในชุมชน เพื่อให้เกิดปฏิสัมพันธ์กันในชุมชน เพื่อเสริมสร้างความเข้มแข็งในชุมชน โดยที่ชุมชนเลือกกินกรรมที่เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นมาทำร่วมกัน