หนักประมาณ 500 กรัม หรือ 1/5-1/6 ของน้ำหนักตัวทารก

คือ ด้านที่ติดกับผนังมดลูก เห็นเป็นสีเเดงเข็ม คล้ายเปลือกลิ้นจี่ เเบ่งเป็นก้อนๆ แต่ละก้อนเรียกว่า cotyledon ปกติจะมีประมาณ
15-20 ก้อน ร่องที่แยกจากกัน เรียกว่า placental sulcus

ตรวจดูว่าเนื้อรกที่มีการฉีกขาดสามารถประกบกันได้หรือไม่ หากมีการฉีกขาดหายไปอาจติดค้างอยู่ในโพรงมดลูกซึ่งเป็น สาเหตุให้เกิดการตกเลือดหลังคลอด

ตรวจดูการเสื่อมของเนื้อรก โดยตรวจจาก infraction

ตรวจดูการเกาะของ calcium หากพบมากแสดงว่ารกทำงานได้ไม่ดี มีผลต่อทารกขณะอยู่ในครรภ์ที่ทำให้ได้รับสารอาหารไม่เพียงพอ มักพบในรายที่คลอดเกินกำหนด

คือ ด้านที่มีสายสะดือเกาะ สีเทาอ่อน เป็นมันวาว แต่ถ้าทารกถ่ายขี้เทา รกอาจจะเป็นสีเขียวหรือสีเหลืองซึ่งบ่งชี้ถึงทารกขาดออกซิเจนขณะคลอด

เห็นเส้นเลือดแผ่ออกจากบริเวณที่เกาะของสายสะดือเป็นรัศมี โดยเส้นเลือดจะสิ้นสุดที่ประมาณ 1-2 ซม ห่างจากขอบรก

เห็นเส้นเลือดแผ่ออกจากบริเวณที่เกาะของสายสะดือเป็นรัศมี โดยเส้นเลือดจะสิ้นสุดที่ประมาณ 1-2 ซม ห่างจากขอบรก

หากการตรวจรกพบมีเส้นเลือดผ่านไปถึงขอบรกให้ตามไปดูจนถึงจุดสิ้นสุดของ เส้นเลือดเพราะอาจมีรกน้อยชนิดที่มีเส้นเลือดไปเลี้ยง

ขนาดและความหนาของเนื้อรก เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 15-20 cm

รกที่เล็กกว่า ปกติเรียกว่า placenta circumvallata

รกน้อยที่ไม่มีเส้นเลือดเชื่อมโยงระหว่างรกใหญ่และรกน้อยใว้ด้วยกัน Placenta Spurium

รกที่มีขนาดใหญ่และบางกว่าปกติเรียกว่า placenta membranacea

ปกติเนื้อรกจะอยู่ในขอบเขตของ closing ring of winkle waldeyer ซึ่งเป็นวงสีขาวรอบเนื้อรกวงสีขาวนี้เกิดจากการเชื่อมต่อกันของ decidua capsularis และdecidua vera ซึ่งเป็นการจำกัดขอบเขตของเนื้อรกไม่ให้เจริญเติบโตมากกว่าปกติ

Amnion เป็นเยื่อชั้นในที่ห่อหุ้มน้ำคร่ำ สายสะดือ และตัวทารกมีลักษณะเป็นมันวาว สีขาวขุ่น บางใสกว่าชั้น Chorion แต่มีความเหนียวและฉีกขาดยากกว่า

ชั้น Chorion เป็นเยื่อชนิดนอกที่ติดกับผนังมดลูก มีลักษณะหนา ไม่ใส ไม่เรียบ เพราะมีชั้นของ Decisua capsfularis และ Decidua vera ลอกติดมาด้วยเยื่อหุ้มทารกชั้นฉีกขาดง่าย ซึ่งอาจหลุดค้างอยู่ในโพรงมดลูก

ความห่างของรอยแตกของเยื่อหุ้มทารกถึงขอบรก โดยทั่วไปไม่ควรน้อยกว่า 7 cms.

ขนาดของถุงเยื่อหุ้มทารกว่ามีสัดส่วนสมดุลกับขนาดของตัวทารกหรือไม่

เยื่อหุ้มทารกทั้งสองชั้นออกมาครบและสมดุลกันหรือไม่เพราะถ้ามีเยื่อหุ้มทารกค้างอยู่จะทำให้ผู้คลอดเกิดการตกเลือดภายหลังคลอด และเกิดการติดเชื้อในโพรงมดลูกได้ การมี Chorion ขาดหายไปเป็นรูโหว่แสดงว่า อาจมีรกน้อยค้างอยู่ในโพรงมดลูก

สีและลักษณะของสายสะดือ สายสะดือปกติจะมีสีขาวใสเหลือบน้ำเงิน พันเป็นเกลียวเขียวอมเหลืองอาจเนื่องมาจากทารกเกินกำหนดหรือมี ภาวะเครียดในครรภ์ (fetal distress)

ความยาวของสายสะดือ ปกติสายสะดือมีความยาว 35-100 cm

เส้นเลือดที่สายสะดือ เลือดแดง 2 เส้นและเส้นเลือดดำ 1 เส้น

True knot เกิดจากสายสะดือผูกกันเป็นปมแน่นเหมือนผูก

false vascular knot ซึ่งเกิดจากเส้น เลือดดำขมวดลักษณะเป็นปมสีขาวเกิดจาก Wharton jelly ที่หุ้มรอบเส้นเลือด

false jelly knot ปมเป็นวุ้นๆ ใสคล้ายเจล

central insertion คือ สายสะดือติดอยู่ตรงกลางแผ่นรก

lateral insertion คือ สายสะดือเกาะค่อยไปทางด้านข้างของแผ่นรก

membranous insertion คือ สายสะดือติดอยู่บนเยื่อหุ้มเด็ก

เนื้อตายของรก (Infarction) และหินปูน (Calcification)จะมีสีออกเหลืองๆ เทา หรือสีขาว มักพบไม่เกินครึ่งหนึ่งของเนื้อรก ส่วนหินปูนมีลักษณะเป็น จุก (Dot) สีขาวหรือสีเทาๆ กระจายอยู่ทั่วเนื้อรก การสะสมของแคลเซียมเหล่านี้ถือเป็นสิ่งปกติตามธรรมชาติ แต่จะพบได้มากในรายที่คลอดเกินกำหนด มีภาวะความดันโลหิตสูง เป็นเบาหวาน และสูบบุหรี่มากในระหว่างการตั้งครรภ์

รอยบุ๋มบนผิวรก ซึ่งจะพบได้ในรายที่มีรกลอกตัวก่อนกำหนด (Abruptio placenta) และมีเลือดขังอยู่หลังรกมาก รอยบุ๋มบน Cotyledon จะมีมากหรือน้อยขึ้นอยู่บริเวณความกว้างที่รกลอกตัวและจำนวนเลือดที่ค้างอยู่หลังรก

การฉีกขาดระดับที่ 1 First degree tear ผิวหนังบริเวณฝีเย็บและเยื่อบุช่องคลอด แต่ไม่ลึก ถึงชั้นกล้ามเนื้อ

การฉีกขาดระดับที่2 Second degree tear เป็นการฉีกขาดที่ลึกถึงชั้นกล้ามเนื้อของ perineal body แต่ไม่ถึงหูรูดทวารหนัก (annual sphincter)

การฉีกขาดระดับที่ 3 Third degree tear เป็นการฉีกขาดที่ลึกลงไปถึงหูรูดทวารหนัก

การฉีกขาดระดับที่4 เป็นการฉีกขาดที่ลึกลงไปจนถึงผนังหน้าท้องของ rectum เรียกการฉีกขาดแบบนี้ว่า การฉีกขาดแบบสมบูรณ์

1.ฉีดยาชาเฉพาะที่บริเวณที่จะตัด โดยแทงเข็มฉีดยาเป็นรูป
Fan – shaped แห่งละไม่เกิน 3ซีซี ห่างกัน 1 ซม. เพื่อไป Block Perineal nerve และ Inferior hemorrhoidal nerve ยาชาที่ใช้

2.ใช้นิ้วชี้และนิ้วกลางของมือซ้าย (ผู้ที่ถนัดขวา) สอดระหว่างฝีเย็บและส่วนน าของทารกแล้วจึงสอดกรรไกรเข้าไปตัดควรตัดเพียงครั้งเดียวาเป็นการตัดแบบ Medio – lateral ปลายกรรไกรจะต้องชี้ไปทางตรงกันข้ามกับทวารหนักเสมอ (ปลายโค้งชี้ขึ้นด้านบน)

3.ตัดฝีเย็บผ่านผิวหนังและกล้ามเนื้อภายใน superficial perineal compartment ตามชนิดที่ต้องการตัด

ระวังตัดถูกกล้ามเนื้อรอบหูรูดทวารหนัก ( Sphinctor ani)

รวบรวมข้อมูลประวัติการตั้งครรภ์และการคลอดของครรภ์ปัจจุบัน

วัดสัญญาณชีพ ทั้งอุณหภูมิ ชีพจร ความดันโลหิต และการหายใจ

ให้ประเมินสภาพการหดรัดตัวของมดลูก ดู ขนาด ตำแหน่ง และความสูงของมดลูก มดลูกที่หดรัดตัวดีจะมีลักษณะกลมแข็ง ต่ำกว่าระดับสะดือ

ประเมินสภาวะของกระเพาะปัสสาวะว่าเต็มหรือว่าง
เพราะถ้ามีปัสสาวะคั่งค้าง

น้ำคาวปลา (Lochia) ในระยะนี้จะมีลักษณะสีแดงสด (Bleeding) ต้องคาดคะเนปริมาณโลหิตที่ออกจากช่องคลอดว่า เป็น Normal bleeding หรือ Active bleeding

ประเมินความรู้สึกต่อการคลอดหรือสังเกตุปฏิกิริยาที่แสดงออกกับทารกว่าเป็นอย่างไร อย่างไรก็ตามมารดาจะอ่อนเพลียมาก ไม่ควรรบกวนมารดามากเกินไปและดูแลให้พักผ่อนเต็มที

จัดให้มารดานอนหงายราบในท่าที่สบาย ให้นอนหนีบขาเข้าหากัน เพื่อให้แผลที่เย็บไม่ตึงเกินไป

ดูแลร่างกายของมารดาให้สะอาด โดยเปลี่ยนผ้าที่เปียกและเปรอะเปื้อนออกไป เช็ดตัวให้แห้งสะอาด เปลี่ยนเสื้อผ้าใหม่

สังเกตการหดรัดตัวของมดลูกทุก 15 นาที ใน 1 ชั่วโมงแรกหลังคลอด และทุก 30 นาทีในชั่วโมงที่ 2

สังเกตจำนวนและลักษณะของเลือดที่ออกทางช่องคลอด ปกติจะมีการเสียเลือดภายหลังรกคลอดแล้วประมาณ 100 - 200 ซีซี. และในระยะที่สี่ของการคลอดนี้จะมีเลือดออกได้อีก 100 ซีซี

วัดความดันโลหิต ชีพจร การหายใจทุก 15 นาที ในชั่วโมงแรกหลังคลอด แล้ววัดทุก 30 นาทีในชั่วโมงที่สองหลังคลอด

วัดอุณหภูมิ ภายหลังคลอดอุณหภูมิอาจสูงหรือต่ ากว่าปกติเล็กน้อย ถ้าสูงกว่า37.7 oC เรียกว่า Reactionary fever ซึ่งพบได้ใน 24 ชั่วโมงแรกหลังคลอด

จำกัดอาการและน้ำทางปาก ในระยะเจ็บครรภ์และระยะคลอด หลังการคลอดมารดาส่วนใหญ่จึงกระหายน้ำดังนั้นจึงควรให้มารดาดื่มน้ำ

ได้พักผ่อนนอนหลับเต็มที่ และควรอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เงียบ ไม่มีแสง และเสียงรบกวนมากนัก

ควรให้ยาแก้ปวดหรือยานอนหลับในมารดาที่มีแผลที่ฝีเย็บ หรือมีการหดรัดตัวของมดลูกที่รุนแรง

ย้ายมารดาออกจากห้องคลอด โดยทั่วไปหญิงหลังคลอดจะนอนพักเพื่อการดูแลอย่างใกล้ชิดในห้องคลอด 2 ชั่วโมง

การให้ลูกดูดนมแม่ภายใน 1 ชั่วโมงหลังเกิดวางอยู่บนอกของมารดาสูงมีระยะห่างกัน 8 นิ้ว ซึ่งเป็นระยะที่ใกล้พอที่ทารกมองเห็น จะทำให้เกิดการสัมผัสทางตา (Eye-to-eye contact)ในระยะ 40 นาทีหลังคลอด

ให้แม่และลูกได้อยู่ด้วยกันในโรงพยาบาล (Roomingin)ช่วยให้แม่เรียนรู้ความต้องการของลูก และรูปแบบการนอนของลูก

ให้แม่พ่อและลูกอยู่ด้วยกันอย่างส่วนตัวในชั่วโมงแรกหลังคลอดและระหว่างที่อยู่ในโรงพยาบาล ให้การดูแลเพื่อช่วยประคับประคองแม่-พ่อและทารกให้มีการสร้างสายสัมพันธ์ให้แม่มีส่วนร่วมในการดูแลลูกขณะอยู่ในโรงพยาบาลโดยให้ลูกอยู่กับแม่ให้มากที่สุด

ให้มารดาได้โอบกอดสัมผัสทารกแบบเนื้้อแนบเนื้ออ(early skin to skin contact)