Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
LIPID - Coggle Diagram
LIPID
หน้าที่
เป็นโครงสร้างของเยื่อเซลล์
เช่น phospholipid
สะสมพลังงานในร่างกายและเป็นแหล่งพลังงาน
ให้พลังงาน 8-9 Kcal/g
ป้องกันอวัยวะต่างๆในร่างกาย
เป็นส่วนประกอบของผนังเซลล์แบคทีเรียและพืชชั้นสูง
ขนส่งไขมันในเลือดโดยอยู่รวมกับโปรตีน
เป็นองค์ประกอบของวิตามินและออร์โมน
กรดไขมัน(Fatty acid)
เกิดขึ้นตามธรรมชาติ
กรดไขมันอิ่มตัว
ส่วนมากมีจำนวนคาร์บอนเป็นเลขคู่
lauric acid
palmitic acid
stearic acid
สมบัติ
แข็งตัวง่าย
จุดหลอมเหลวสูง
ไม่เหม็นหืน
รับประทานมากทำให้ไขมันอุดตันเส้นเลือด
ไม่ทำปฏิกิริยากับออกซิเจนในอากาศและความร้อน
ไขมันจากสัตว์มีกรดไขมันอิ่มตัวมาก
กรดไขมันไม่อิ่มตัว
แบ่งได้2กลุ่ม
Monounsaturated fatty acide
มีพันธะคู่ 1 ตำแหน่ง
Polyunsaturated fatty acide
มีพันธะคู่ >1 ตำแหน่ง
ที่พบมากที่สุด
Linoleice acid
Oleic acid
สมบัติ
แข็งตัวยาก
จุดหลอมเหลวต่ำ
เหม็นหืนง่าย
ทำปฏิกิริยากับออกซิเจนในอากาศและความร้อน
พันธะ C-C ต่อกันด้วยพันธะเดี่ยวและมีพันธะคู่1พันธะขึ้นไป
ส่วนใหญ่อยู่ที่ -C9=C10
Oleic acid
Linoleice acid
Isomer
Cis
H อยู่ฝั่งเดียวกัน ในตำแหน่งพันธะคู่
ความหนาแน่นต่ำ
โมเลกุลงอ
ไม่จับตัวเป็นไข
จุดหลอมเหลวต่ำ
Trans
โมเลกุลไม่งอ เป็นเส้นตรง
จับตัวกันเป็นไข
ทำให้เกิดการอุดตันของเส้นเลือด
การเรียกชื่อ
ระบบ Omega
เริ่มนับตำแหน่ง C จากข้างหลัง
ระบบ Delta
เริ่มนับตำแหน่ง C จากข้างหน้า
แบ่งตามความจำเป็น
กรดไขมันจำเป็น
ร่างกายสร้างไม่ได้
จำเป็นต่อการดำรงชีวิต
มี 2ชนิด
linoleic acid
สารตั้งต้นของ arachidonic acid
linolenic acid
สารตั้งต้นของกรดไขมันชนิดโอเมกา
กรดไขมันไม่จำเป็น
ร่างกายสร้างขึ้นเองได้
เช่น
stearic acid
oleic acid
palmitic acid
เป็นองค์ประกอบพื้นฐานของลิปิดเกือบทุกชนิด
ได้จากการนำไตรกลีเซอไรด์มาไฮโดรไลซ์
เป็นโซ่ตรง
จำนวนคาร์บอนเป็นเลขคู่ 12 -24 อะตอม
สมบัติทางกายภาพ
จุดหลอมเหลว
กรดไขมันอิ่มตัว
ที่อุณหภูมิห้องเป็นของเหลว
จุดหลอมเหลวสูง
กรดไขมันไม่อิ่มตัว
แบบ cis ยิ่งมีพันธะคู่มากจุดหลอมเหลวยิ่งต่ำ
เป็นของเหลวที่อุณหภูมิห้อง
การละลายน้ำ
ละลายน้ำได้น้อย
ยิ่งโมเลกุลใหญ่ยิ่งละลายน้ำได้น้อย
ทำปฏิกิริยากับเบสได้เกลือของกรดไขมันเป็นแอมฟิพาทิก อยูในน้ำเป็นไมเซลล์
สฟิงโกลิปิด(Sphingolipids)
เป็นการรวมกันของสฟิงโกซายน์(Sphingosine) กับกรดไขมันและหมู่ฟอสเฟต
เป็นองค์ประกอบในเยื่อหุ้ม
และมีบทบาทในการจดจำระหว่างเซลล์
พบมากในเนื้อเยื่อประสาทและสมอง
หมู่อะมิโนแอลกอฮอล์ + กรดไขมัน = เซราไมด์(ceramide)
แบ่งเป็น 3 กลุ่มตามชนิด หมู่ x
Sphingomyelin
หมู x = ฟอสโฟโคลีน หรือ
ฟอสโฟเอทานอลามีน
พบมากที่ เยื่อหุ้มเซลล์สัตว์
และ แผ่นไมอีลิน
Cerebroside
เป็นไกลโคลิพิดที่มีมอโนแซ็กคาไรด์หรือโอลิโกแซ็กคาไรด์ จับกับปลายไพรมารีไฮดรอกซิล ของเซอราไมด์ด้วยพันธะไกลโคซิดิก
มีสมบัติเป็นกลาง ไม่มีประจุ
Galactocerebroside พบมากที่เยื่อหุ้มเซลล์ประสาท
Glucocerebroside พบมากที่เยื่อหุ้มเซลล์นอกระบบประสาท
Ganglioside
เป็นไกลโคลิพิดที่มีโอลิโกแซ็กคาไรด์จับกับปลายไพรมารีไฮดรอกซิลของเซอราไมด์
ต้องมีมอโนแซ็กคาไรด์อย่าง
น้อย 1 หน่วยที่เป็น N-acetylneuraminic acid หรือกรดไซอะลิค
แกงกลิโอไซด์พบได้ที่เยื่อหุ้มเซลล์ของสัตว์และในเซลล์สมองของสัตว์
เป็น receptor ที่จำเพาะกับสารใดสารหนึ่ง เชน ฮอร์โมน สารพิษสารส่งสัญญาณประสาท
ประเภทของลิปิดแบ่งตามโครงสร้าง
ลิพิดเชิงเดี่ยว (Simple lipid)
ประกอบด้วยกรดไขมันและแอลกอฮอล์ (Esther)
น้ำมัน (oil)
เป็นของเหลวที่อุณหภูมิห้อง
ไขมัน (fat)
เป็นของแข็งที่อุณหภูมิห้อง
ไข (wax)
ประกอบด้วยกรดไขมันโมเลกุลใหญ่กับแอลกอฮอล์
มักไม่ละลายน้ำ
พบตามใบไม้ ผิวหนัง ผลไม้
ลิพิดเชิงซ้อน (Compound lipid)
มีสารอื่นเป็นองค์ประกอบด้วย
phospholipid
+phosphate
glycolipid
+carbohydrate
lipoprotein
+protein
ลิปิดอนุพันธ์ (Derived lipid)
เป็นสารประกอบอินทรีย์
ผลิตภัณฑ์จากการย่อยสลายลิปิดเชิงเดี่ยวหรือเชิงประกอบ
ลิปิดเบ็ดเตล็ด (Miscellaneous lipid )
โครงสร้างแตกต่างจากลิปิดทั่วไป
มีสมบัติคล้ายลิปิด
ละลายในตัวทำละลายอินทรีย์
เช่น สเตียรอยด์ เทอร์พีน
ไตรกลีเซอไรด์(Triglycerides)
ชนิดและการเรียกชื่อ
Simple triacylglycerol
ประกอบด้วยกรดไขมันชนิดเดียวกัน
เรียกตามชนิดของกรดไขมัน ลงท้ายด้วย–in
Mixed triacylglycerol
ประกอบด้วยกรดไขมันมากกว่าหนึ่งชนิด
เรียกชื่อกรดไขมันทุกชนิดพร้อมบอกตำแหน่ง เช่น 1-palmitoleoyl,2-lynoleoyl,3-stearoyl glycerol
การศึกษาสมบัติทางเคมี
เลขไอโอดีน
วัดความไม่อิ่มตัวของลิพิด
จำนวนกรัมของไอโอดีน ที่ต้องใช้ทำปฏิกิริยากับพันธะคู่ของลิพิดน้ำหนัก 100 กรัม
ลิปิดอิ่มตัวจะมีเลขไอโอดีนเป็น0
เลขซาพอนนิฟิเคชัน
จำนวนมิลลิกรัมของโปแตสเซียมไฮดรอกไซด์ ที่ใช้ไฮโดรไลซ์ไขมันหรือน้ำมันหนัก 1 กรัม
ค่ายิ่งสูงยิ่งมีเปอร์เซ็นที่มีโซ่สั้นๆและน้ำหนักโมเลกุลต่ำจำนวนมาก
หมายถึง
น ้ามัน(oil) และไขมัน(fat) ที่ได้จาก
พืชและสัตว์
น ้ำมัน คือไตรเอซิลกลีเซอรอลที่เป็นของเหลวที่อุณหภูมิปกติ
ไขมัน คือไตรเอซิลกลีเซอรอลที่เป็นของแข็งที่อุณหภูมิปกติ
เป็นเอสเทอร์(Esther) ของกรดไขมันกับกลีเซอรอล
ละลายในตัวท าละลายอินทรีย์ไม มีขั้ว
โครงสร้างของไขมันและน้ำมัน
ไฮโดรคาร์บอนของน้ำมันพืชจะมีพันธะคู่มากกว่าไขมันสัตว์
มีคอนฟิกูเรชันของพันธะคู่เป็นแบบ cis
จุดหลอมเหลวของน้ำมันต่ำ
ปฏิกิริยา
Hydrolysis
เอนไซม์ที่อยู่ ในระบบทางเดินอาหาร จะทำหน้าที่เป็นตัวเร่งปฏิกิริยา
Saponification
ไตรเอซิลกลีเซอรอลทำปฏิกิริยากับเบสแก่เช่นโซเดียมไฮดรอกไซด์(NaOH) หรือโปแตสเซียมไฮดรอกไซด์(KOH)
Hydrogenetion
เป็นการเติมไฮโดรเจนในกรดไขมันชนิดไม่อิ่มตัวที่ตำแหน่งพันธะคู่
ได้น้ำมันหรือไขมันที่มีจุดหลอมเหลวสูงขึ้น
เปลี่ยนสถานะจากของเหลวเป็นของกึ่งแข็งหรือของแข็ง
ทนต่อการเกิดออกซิเดชันได้มากขึ้น ทำให้เกิดการเหม็นหืนช้าลง
การเหม็นหืน
ปฏิกิริยาออกซิเดชัน (Oxidation) ของพันธะคู่
แล้วทำให้เกิดแอลดีไฮด์ ซึ่งมีกลิ่นหืน
น้ำมันพืชเกิดปฏิกิริยาออกซิเดชันได้ยากกว่าไขมันสัตว์
เพราะมีสารพวกalpha-tocopherol (Vitamin E)
คุณสมบัติ
เป็นสารชีวโมเลกุล
ไม่ละลายน้ำ
ละลายได้ดีในตัวทำละลายอินทรีย์ที่ไม่มีขั้ว
คลอโรฟอร์ม
อีเธอร์
เบนซีน
ฟอสโฟลิปิด(Phospholipid)
เป็นเอสเทอร์ของกลีเซอรอลกับกรดไขมัน 2 กลุ่ม
ไขมันกลุ่มที่3 เป็นกรดฟอสฟอริก ละลายน้ำอยู่ในรูป micell
ใช้เป็นพาหะนำส่งยา ฮอร์โมนเข้าสู่ เซลล์หรืออวัยวะเป้าหมาย
สเตียรอยด์(Steroids)
สารประกอบอะลิเฟติกที่มีน้ำหนักโมเลกุลสูง
โครงสร้างของ
โมเลกุลจะต้องประกอบด้วย สเตียรอยด์นิวเคลียส
เช่น
Testosterone
Progestogen
Estradiol
ไอโคซานอยด์(Eicosanoid)
เป็นอนุพันธ์ของกรดไขมันไม่อิ่มตัวที่มี C 20 ตัว
เซลล์ทุกชนิด
ยกเว้นเซลล์เม็ดเลือดแดงสร้างโอโคซานอยด์ได้
จำแนกเป็น 3 กลุ่ม ตามลักษณะโครงสร้าง
Prostaglandin
กระตุ้นการอักเสบ
สู้กับการติดเชื้อโดยทำให้เกิดการเจ็บป่วยและมีไข้
ยับยั้งการหลั่งน้ำย่อย
สร้างจากต่อมลูกหมาก
Thromboxane
กระตุ้นการเกาะกันของเกล็ดเลือด
เกี่ยวข้องกับการตีบตัวของหลอดเลือด
สร้างจากเกล็ดเลือดหรือทรอมโบไซด์
Leukotriene
ท าให้เกิดการหดตัวของกล้ามเนื้อเรียบ
พบครั้งแรกในเม็ดเลือดขาวชนิดลิวโคไซด์