Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
สายสะดือย้อย(Prolapsed of the umbilical cord) - Coggle Diagram
สายสะดือย้อย(Prolapsed of the umbilical cord)
หมายถึง ภาวะที่สายสะดือลงมาอยู่ข้างๆหรือต่ำกว่าส่วนนำของทารกในครรภ์หรือสายสะดือโผล่ออกมาภายนอกช่องคลอด
ชนิด
แบ่งตามลักษณะที่ตรวจพบ
สายสะดือย้อยลงมาต่ำกว่าปกติหรือลงมาอยู่ข้างๆส่วนนำของทารกในครรภ์ สายสะดือส่วนนี้จะถูกกดกับช่องทางคลอดได้เมื่อทารกเคลื่อนต่ำลงหรือเมื่อมดลูกหดรัดตัวถุงน้ำคร่ำอาจจะแตกหรือไม่แตกก็ได้ (Occult prolapsed cord)
สายสะดือย้อยลงมาอยู่ต่ำกว่าส่วนนำของทารกในครรภ์ และถุงน้ำคร่ำยังไม่แตก (Forelying cord/Funic presentation / Cord presentation)
สายสะดือย้อยลงมาอยู่ต่ำกว่าส่วนนำของทารกในครรภ์ มักจะอยู่ในช่องคลอดหรือบางรายจะออกมานอกช่องคลอดและถุงน้ำคร่ำแตกแล้ว (Overt prolapsed cord / Prolapsed of cord presentation)
สาเหตุ
ทารกท่าผิดปกติ เช่นท่าก้นชนิดมีเท้ายื่นเป็นส่วนนำท่าขวาง
ภาวะที่มีการผิดสัดส่วนของส่วนนำทารกกับช่องทางคลอด
การตั้งครรภ์แฝด / ครรภ์แฝดน้ำ
ทารกไม่ครบกำหนด
การตั้งครรภ์หลัง
การเจาะถุงน้ำหรือถุงน้้ำแตกก่อนที่ส่วนนำจะลงสู่ช่องเชิงกราน
สายสะดือยาวกว่าปกติ
รกเกาะต่ำหรือสายสะดือเกาะบริเวณริมขอบรก
อาการและอาการแสดง
คลำพบสายสะดือจากการตรวจภายในอาจจะจับได้ชีพจรบนสายสะดือเต้นเป็นจังหวะ
เห็นสายสะดือโผล่พ้นช่องคลอดออกมา
เสียงหัวใจทารกในครรภ์ผิดปกติ อัตราการเต้นของหัวใจทารกผิดปกติและอาจช้าลง
การตรวจด้วยคลื่นเสียงความถี่สูง (ultrasound) อาจจะช่วยในการวินิจฉัยสายสะดือย้อยชนิด Forelying cord หรือ occult prolapsed cord ได้
ผลกระทบ
มารดา
กระทบทางด้านจิตใจของมารดาถ้าทารกในครรภ์เสียชีวิต
ทารก
ทารกจะเสียชีวิตจากการขาดออกซิเจน
การรักษา
ใช้ระยะเวลาตั้งแต่วินิจฉัยโรคจนถึงทารกคลอด ภายใน30 นาที
1. การช่วยเหลือแบบฉุกเฉิน
1.1 จัดให้ผู้คลอดยนอนในท่านอนหงายยกก้นสูง (Trendelenburg position), นอนตะแคงยกก้นสูง (Elevate Sim’s position), นอนในท่าโก้งโค้ง (Kneechest position)
1.2 สอดมือเข้าไปในช่องคลอด แล้วดันส่วนนำไว้ไม่ให้ส่วนนำเคลื่อนลงมากดสายสะดือ
1.3 ให้ออกซิเจนแก่มารดาเพื่อให้ทารกได้รับออกซิเจนมากขึ้น
1.4 ถ้าสายสะดือมีแนวโน้มจะโผล่อกมานอกช่องคลอด ควรพยายามให้อยู่ในช่องคลอดเพราะอุ่นและไม่แห้งลดการหดเกร็งของหลอดเลือด (vasospasm)
1.5 หากสายสะดือย้อยออกมานอกช่องคลอด ให้ใช้ก๊อซชุบน้ำเกลือ NSS คลุมปิดสายสะดือไว้ป้องกันไม่ให้สายสะดือแห้ง ลดการหดเกร็งของหลอดเลือด (vasospasm)
1.6 ทำให้กระเพาะปัสสาวะโป่งตึงโดยการใส่น้ำเกลือ 500-1,000 ml ทางสายสวนปัสสาวะ เพราะเชื่อว่ากระเพาะปัสสาวะโป่งตัวขึ้นจะช่วยดันมดลูกและส่วนนำของทารก
2. การช่วยเหลือการคลอด
2.1 ถ้าทารกในครรภ์มีชีวิตอยู่ ปากมดลูกเปิดหมด ศีรษะทารกลงมาต่ำให้ช่วยคลอดด้วยคีม
2.2 ผ่าตัดคลอดทางหน้าท้อง เป็นวิธีที่ดีที่สุดยกเว้นกรณีที่ทารกเสียชีวิตหรือมีความผิดปกติแต่กำเนิด
2.3 กรณีที่ทารกในครรภ์เสียชีวิต ให้ดำเนินการคลอดทางช่องคลอด ยกเว้นกรณีที่มีการผิดสัดส่วน ระหว่างทารกกับช่องเชิงกราน อาจจะต้องทำหัตถการทำลายทารกหรือผ่าท้องคลอด
2.4 Breech extraction ในกรณีที่เป็นท่าก้น ปากมดลูกเปิดหมดไม่มีภาวะผิดสัดส่วนของทารกกับช่องเชิงกราน
2.5 ใช้เครื่องดึงสุญญากาศในรายที่เป็นครรภ์หลัง ปากมดลูกเปิดเกือบเต็มที่แล้วและท่าศีรษะที่ไม่มีการผิดสัดส่วนของทารกกับช่องเชิงกรานมารดา
2.6 ในครรภ์หลังที่ปากมดลูกเปิดตั้งแต่ 7-8 เซนติเมตรขึ้นไป มารดาสามารถคลอดเองได้ รอให้คลอดเอง
การพยาบาล
ประเมินสภาพมารดาและทารกในครรภ์ ที่มีภาวะเสี่ยงต่อการเกิดสายสะดือย้อย เช่น ทารกท่าผิดปกติ มีน้ำเดินก่อนการเจ็บครรภ์ เป็นต้น เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดภาวะสายสะดือย้อย
ดูแลให้นอนพักบนเตียงเมื่อถุงน้ำคร่ำแตก
ประเมินอัตราการเต้นของหัวใจทารกในครรภ์เพื่อประเมินสภาพทารกในครรภ์
ตรวจภายในด้วยความนุ่มนวล ระมัดระวังไม่ให้ถุงน้ำแตกเพื่อประเมินการเกิดภาวะสายสะดือย้อย
ถ้าตรวจพบสายสะดือย้อย ใช้นิ้วมือดันส่วนนำไว้ไม่ให้เคลื่อนต่ำลงมา และจัดท่านอนให้ยกก้นสูง เพื่อลดการกดทับสายสะดือ
ดูแลให้มารดาได้รับออกซิเจน เพื่อให้ทารกได้รับออกซิเจนเพิ่มขึ้น
เตรียมการคลอดฉุกเฉินหรือเตรียมผ่าตัดคลอดทางหน้าท้องและรายงานแพทย์
อธิบายให้มารดาเข้าใจเกี่ยวกับการวางแผนการช่วยเหลือเพื่อความร่วมมือและคลายความวิตก กังวล
ประเมินสภาพจิตใจมารดาหลังคลอดในกรณีที่สูญเสียบุตร เพื่อให้การดูแลด้านจิตใจ