ภาวะฉุกเฉินทางสูติศาสตร์

ภาวะรกค้าง ( Retained placenta ) คือ ภาวะรกไม่คลอดภายใน 30 นาที

สายสะดือย้อย ( prolapsed of the umbilical cord ) คือ ที่สายสะดือของทารกในครรภ์ย้อนต่ำลงไปข้างๆส่วนนำ หรือต่ำกว่าส่วนนำของทารก ทำให้สายสะดือถูกกดเบียดเวลามดลูกหดรัดตัว

ภาวะมดลูกแตก ( Uterine rupture ) คือภาวะที่มีการฉีกขาดของผนังมดลูกในขณะตั้งครรภ์ หลังจากทารกโตพอที่จะมีชีวิตอยู่ได้

ภาวะน้ำคร่ำอุดกั้นหลอดเลือดในปอด (Amniotic fluid embolism ) : AFE คือ ภาวะที่มีน้ำคร่ำพลัดเข้าไปในกระแสเลือดของมาดา มีลักษณะเฉพาะสามประการ

ภาวะมดลูกปลิ้น ( Uterine inversion ) คือภาวะที่ยอดมดลูกกริ้งลงมาส่วนล่างของโพรงมดลูก

Maternal distress คือ เป็นปฏิกิริยาที่เกิดขึ้นได้ตั้งแต่ช่วงเวลาที่เริ่มเจ็บครรภ์

สาเหตุ

การประเมินสภาพ

ทารกท่าผิดปกติ

รกเกาะต่ำ

มีภาวะ CPD

สายสะดือยาวกว่าปกติ

ครรภ์แฝด

การตั้งครรภ์หลัง

ทารกไม่ครบกำหนด

การเจาะถุงน้ำ

PV จับได้ชีพจร

FHS ผิดปกติ

เห็นสายสะดือโผล่

U/S ในกรณี occult prolapsed cord

ชนิดของสายสะดือย้อย

Occult prolapsed cord เป็นสายสะดือย้อยต่ำกว่าปกติ หรือข้างๆส่วนนำถุงน้ำคร่ำอาจแตกหรือไม่แตกก็ได้

Cord presentation สายสะดือย้อยลงมาต่ำกว่าส่วนนำของทารก ถุงน้ำคร่ำยังไม่แตก

Overt prolapsed cord สายสะดือย้อยลงมาต่ำกว่าส่วนนำ มักอยู่ในช่องคลอด ถุงน้ำคร่ำแตกแล้ว

ผลกระทบ

ผลต่อมารดา เกิดผลเสียทางด้านจิตใจ ถ้ามารดาเสียชีวิต

ผลต่อทารก อาจเสียชีวิตจากการขาดออกซิเจน

การรักษา

การช่วยเหลือแบบฉุกเฉิน

จัดท่ามารดาก้นสูง

สอดมือ เข้าไปดันส่วนนำ

ให้ออกซิเจนแก่มารดา

ให้สายสะดือย้อยอยู่ในช่องคลอด

ทำให้กระเพาะปัสสาวะโป่งตึง

การช่วยเหลือการคลอด

ถ้าทารกมีชีวิต Cx เปิดหมด ศีรษะทารกลงมาต่ำให้ F/E

C/S

ทารกเสียชีวิตให้คลอดทางช่องคลอด

Breech extraction

V/E ในรายที่เป็นครรภ์หลัง Cx เปิดเกือบเต็มที่

การพยาบาล

ประเมินสภาพมารดาและทารกในครรภ์

นอนพัก เมื่อถุงน้ำคร่ำแตก ,ฟัง FHS สม่ำเสมอ,PV อย่างนุ่มนวล

ถ้าตรวจพบสายสะดือย้อย ใช้นิ้วมือดันส่วนนำ และยกก้นมารดาให้สูง

ประเมิน FHS

ดูแลให้ได้รับออกซิเจน

เตรียมการคลอดฉุกเฉิน

ประเมินสภาพจิตใจมารดาหลังคลอดในกรณีบุตรเสียชีวิต

สาเหตุ

การประเมินสภาพ

ชนิดของรกติด

ผลกระทบ

การรักษา

ขาดกลไกการรอกตัว

การขาดกลไกการขับคัน

รกปกติ แต่มดลูกไม่มีการหดรัดตัว

รกผิดปกติ

มารดามีอาการช็อกจากการเสียจากการเสียเลือด

ไม่มีอาการแสดงของรกลอกตัว

มดลูกหดรัดตัวไม่ดีหลังคลอด

มีเลือดออกทางช่องคลอด

Placenta accreta ชนิดที่ trophoblast ฝังตัวถึงชั้น Spongiosa

Placenta increta ชนิดที่ trophoblast ฝังตัวถึงชั้นกล้ามเนื้อมดลูก

Placenta percreta ชนิดที่ trophoblast ฝังตัวถึง serosa

ผลต่อมารดา

ผลต่อทารก

ตกเลือดหลังคลอด,ติดเชื้อหลังคลอด,เสี่ยงต่อการถูกตัดมดลูกทิ้ง,หมดโอกาสตั้งครรภ์

ทารกได้รับความอบอุ่นล่าช้าจากมารดา รวมถึงการสร้างเสริมสัมพันธภาพล่าช้า

ให้ยาช่วยกระตุ้นการหดรัดตัวของมดลูก

ให้ยาเพื่อให้เกิดการคลายตัวของปากมดลูก

ช่วยเหลือด้วยการล้วงรก ในกรณีที่ใช้ยาแล้วไม่ช่วย

การพยาบาล

ซักประวัติเกี่ยวกับสาเหตุส่งเสริม

ช่วยเหลือการคลอดรก

ตรวจการหดรัดตัวของมดลูก

สอดนิ้วมือเข้าไปในช่องคลอด เพื่อตรวจสภาพของปากมดลูก

ลองทำคลอดรกโดย control cord traction

รายงานแพทย์ เพื่อพิจารณาการล้วงรถ

พยาธิสภาพ

สาเหตุ

ผลกระทบ

การพยาบาล

รกเกาะบริเวณยอดมดลูก

ทำคลอดรกในขณะที่รกไม่ลอกตัว

การตรวจหน้าท้องในรายที่เป็น incomplete

ดันยอดมดลูกมากเกินไป

ชนิดของมดลูกปลิ้น

มดลูกและปากมดลูกคลายตัว

การประเมินสภาพ

เมื่อมีการปลิ้นของมดลูก ปากมดลูก และมดลูกส่วนล่างจะมี การหดรัดตัวเป็นวงแหวนล้อมรอบส่วนของมดลูกที่หย่อนตัว ทำให้บริเวณที่ถูกรัดไว้นั้นขาดเลือดไปเลี้ยงเกิดการบวมและมีเนื้อตาย

Incomplete invertion ยอดมดลุกเคลื่อนต่ำลง แต่ยังไม่พ้นปากมดลูก

Complete invertion ยอดมดลูกเคลื่อนพ้นปากมดลูก

Plolapsed of complete inverted มดลูกปริ้นแบบสมบูรณ์และเคลื่อนต่ำลงมานอกปากช่องคลอด

PV พบก้อนเนื้อบริเวณปากมดลูก

มีอาการเลือดออก ปวดท้อง ช็อก

การตรวจหน้าท้องในรายที่เป็น incomplete

จะพบยอดมดลูกเป็นแอ่งในราย complete

จะคลำไม่พบยอดมดลูก

ต่อมารดา

ต่อทารก

จะเกิดภาวะแทรกซ้อน คือ เลือดออก เจ็บปวดมาก ช็อก อาจถึงตายได้

ทารกได้รับความอบอุ่นล่าช้าจากมารดา รวมถึงการสร้างเสริมความสัมพันธภาพล่าช้า

ห้ามดึงสายสะดือ ทำคลอดรกอย่างถูกวิธี

ประเมินสภาพมดลูก

ให้สารน้ำและเลือด

ให้ยาแก้ปวด

ใช้ผ้าชุบ NSS และกดผนังมดลูกที่ปลิ้นไม่ให้เลือดไหลออกมา

รายงานแพทย์

ดูแลมารดาอย่างใกล้ชิด

สาเหตุ

ลักษณะของมดลูกแตก

ชนิดของมดลูกแตก

การประเมินสภาพ

ผลกระทบ

การรักษา

การพยาบาล

รอยแผลผ่าตัดเดิม

การทำสูติศาสตร์หัตถการอย่างยาก

การบาดเจ็บช่องท้อง

เคยตั้งครรภ์/คลอดบุตรจำนวนมาก

การใช้ยากระตุ้นการหดรัดตัวของมดลูก

รกฝังตัวลึก

การทำคลอดติดขัด

Complete rupture รอยแตกทะลุ peritoneum

Incomplete rupture รอยแตกไม่ทะลุ peritoneum

Dehiscence มดลูกปริ อาจไม่พบอาการ

การแตกของแผลที่เป็นตัวมดลูก มดลูกแตกจากแผลผ่าตัด,แผลผ่าตัดทำคลอด

การแตกของมดลูกที่เป็นปกติ เนื่องจากได้รับการกระทบกระเทือน

การแตกของมดลูกเอง ค่อนข้างรุนแรง

อาการเตือนว่ามดลูกจะแตก : มดลูกหดรัดตัวตลอดเวลา ปวดท้อง ช็อก

อาการของมดลูกแตก : ปวดท้องน้อยทุเลาลง FHS เปลี่ยนแปลง ช็อก

ต่อมารดา

ต่อทารก

ขาดออกซิเจน

เสียเลือดทั้งก่อนและหลังคลอด และเกิดการติดเชื้อ

แก้ไขสาเหตุของมดลูกแตกคุกคาม

แก้ไขภาวะช็อก

การผ่าตัดเปิดช่องท้อง

รายงานกุมารแพทย์

การเย็บซ่อมแซมหรือตัดมดลูก

ให้เลือด

ถ้าเลือดออกอีกอาจจะต้องผ่าตัดผูก hypogastric arteries ทั้งสองข้าง

ฝากครรภ์สม่ำเสมอ และแนะนำให้มาคลอดที่รพ.

มารดาที่เคย C/S แนะนำคุมกำเนิด และเว้นระยะการตั้งครรภ์ไป 2 ปี

ตรวจการหดรัดตัวของมดลูก/ดูแลจิตใจ/เตรียมมารดาเพื่อการผ่าตัด

อาการและอาการแสดง

การพยาบาล

อ่อนเพลีย

ชีพจรเต้นเร็ว 90 ครั้ง/นาที

อุณหภูมิสูงขึ้น

อาเจียนเป็นสีเขียวปนดำ

ในระยะแรกของการเจ็บครรภ์ควรให้รับประทานอาหาร
อ่อนย่อยง่ายครั้งละน้อยควรเป็นอาหารประเภทCarbohydrate

Hypotension

Hypoxia

Consumptive coagulopathy

พยาธิสภาพ

ระยะแรก น้ำคร่ำ เข้าสู่กระแสเลือด
บริเวณปอด pulmonary vessels spasm
และ pulmonary hypertension ร่วมกับ
hypoxsia

ระยะหลัง เกิด hemodynamics compromice โดยเกิด
Left ventricle failure ทำให้ pulmonary edema
capillary wedge pressure

การประเมินสภาพ

อาการและอาการแสดง ได้แก่ respiratory distress,cyanosis,cardiovascular collapse,bleeding ,ไม่รู้สติ

การตรวจแลป

Lanugo hair

Autopsy

Sputum

Chest x-ray

EKG

Lung scan

Sialy 1 TH antigen

ผลกระทบ

ต่อมารดา เกิดการอุดตันของหลอดเลือดดำเล็กๆ ในปอด,anaphylactic reaction ,pulmonary hypertention

ต่อทารก

โอกาสรอดของทารกมีน้อย

การรักษา

ให้ออกซิเจน

พิจารณา C/S

ให้สารน้ำ

แก้ไขความดันโลหิตต่ำ

เตรียมเลือดและเกล็ดเลือด

รักษาภาวะ DIC

ARDS

การทำผ่าตัด bypass

การพยาบาล

เฝ้าระวังอย่างใกล้ชิด ถ้ามีอาการและอาการแสดง คือชักเกร็ง,เริ่มเขียวให้จัดท่า Fowler’s position,ให้สารน้ำเลือดและออกซิเจน ตามแผนการรักษา

เตรียมช่วยคลอด F/Eหรือ C/S เตรียมช่วย resuscitation และให้กำลังใจ