ภาวะฉุกเฉินทางสูติศาสตร์
ภาวะรกค้าง ( Retained placenta ) คือ ภาวะรกไม่คลอดภายใน 30 นาที
สายสะดือย้อย ( prolapsed of the umbilical cord ) คือ ที่สายสะดือของทารกในครรภ์ย้อนต่ำลงไปข้างๆส่วนนำ หรือต่ำกว่าส่วนนำของทารก ทำให้สายสะดือถูกกดเบียดเวลามดลูกหดรัดตัว
ภาวะมดลูกแตก ( Uterine rupture ) คือภาวะที่มีการฉีกขาดของผนังมดลูกในขณะตั้งครรภ์ หลังจากทารกโตพอที่จะมีชีวิตอยู่ได้
ภาวะน้ำคร่ำอุดกั้นหลอดเลือดในปอด (Amniotic fluid embolism ) : AFE คือ ภาวะที่มีน้ำคร่ำพลัดเข้าไปในกระแสเลือดของมาดา มีลักษณะเฉพาะสามประการ
ภาวะมดลูกปลิ้น ( Uterine inversion ) คือภาวะที่ยอดมดลูกกริ้งลงมาส่วนล่างของโพรงมดลูก
Maternal distress คือ เป็นปฏิกิริยาที่เกิดขึ้นได้ตั้งแต่ช่วงเวลาที่เริ่มเจ็บครรภ์
สาเหตุ
การประเมินสภาพ
ทารกท่าผิดปกติ
รกเกาะต่ำ
มีภาวะ CPD
สายสะดือยาวกว่าปกติ
ครรภ์แฝด
การตั้งครรภ์หลัง
ทารกไม่ครบกำหนด
การเจาะถุงน้ำ
PV จับได้ชีพจร
FHS ผิดปกติ
เห็นสายสะดือโผล่
U/S ในกรณี occult prolapsed cord
ชนิดของสายสะดือย้อย
Occult prolapsed cord เป็นสายสะดือย้อยต่ำกว่าปกติ หรือข้างๆส่วนนำถุงน้ำคร่ำอาจแตกหรือไม่แตกก็ได้
Cord presentation สายสะดือย้อยลงมาต่ำกว่าส่วนนำของทารก ถุงน้ำคร่ำยังไม่แตก
Overt prolapsed cord สายสะดือย้อยลงมาต่ำกว่าส่วนนำ มักอยู่ในช่องคลอด ถุงน้ำคร่ำแตกแล้ว
ผลกระทบ
ผลต่อมารดา เกิดผลเสียทางด้านจิตใจ ถ้ามารดาเสียชีวิต
ผลต่อทารก อาจเสียชีวิตจากการขาดออกซิเจน
การรักษา
การช่วยเหลือแบบฉุกเฉิน
จัดท่ามารดาก้นสูง
สอดมือ เข้าไปดันส่วนนำ
ให้ออกซิเจนแก่มารดา
ให้สายสะดือย้อยอยู่ในช่องคลอด
ทำให้กระเพาะปัสสาวะโป่งตึง
การช่วยเหลือการคลอด
ถ้าทารกมีชีวิต Cx เปิดหมด ศีรษะทารกลงมาต่ำให้ F/E
C/S
ทารกเสียชีวิตให้คลอดทางช่องคลอด
Breech extraction
V/E ในรายที่เป็นครรภ์หลัง Cx เปิดเกือบเต็มที่
การพยาบาล
ประเมินสภาพมารดาและทารกในครรภ์
นอนพัก เมื่อถุงน้ำคร่ำแตก ,ฟัง FHS สม่ำเสมอ,PV อย่างนุ่มนวล
ถ้าตรวจพบสายสะดือย้อย ใช้นิ้วมือดันส่วนนำ และยกก้นมารดาให้สูง
ประเมิน FHS
ดูแลให้ได้รับออกซิเจน
เตรียมการคลอดฉุกเฉิน
ประเมินสภาพจิตใจมารดาหลังคลอดในกรณีบุตรเสียชีวิต
สาเหตุ
การประเมินสภาพ
ชนิดของรกติด
ผลกระทบ
การรักษา
ขาดกลไกการรอกตัว
การขาดกลไกการขับคัน
รกปกติ แต่มดลูกไม่มีการหดรัดตัว
รกผิดปกติ
มารดามีอาการช็อกจากการเสียจากการเสียเลือด
ไม่มีอาการแสดงของรกลอกตัว
มดลูกหดรัดตัวไม่ดีหลังคลอด
มีเลือดออกทางช่องคลอด
Placenta accreta ชนิดที่ trophoblast ฝังตัวถึงชั้น Spongiosa
Placenta increta ชนิดที่ trophoblast ฝังตัวถึงชั้นกล้ามเนื้อมดลูก
Placenta percreta ชนิดที่ trophoblast ฝังตัวถึง serosa
ผลต่อมารดา
ผลต่อทารก
ตกเลือดหลังคลอด,ติดเชื้อหลังคลอด,เสี่ยงต่อการถูกตัดมดลูกทิ้ง,หมดโอกาสตั้งครรภ์
ทารกได้รับความอบอุ่นล่าช้าจากมารดา รวมถึงการสร้างเสริมสัมพันธภาพล่าช้า
ให้ยาช่วยกระตุ้นการหดรัดตัวของมดลูก
ให้ยาเพื่อให้เกิดการคลายตัวของปากมดลูก
ช่วยเหลือด้วยการล้วงรก ในกรณีที่ใช้ยาแล้วไม่ช่วย
การพยาบาล
ซักประวัติเกี่ยวกับสาเหตุส่งเสริม
ช่วยเหลือการคลอดรก
ตรวจการหดรัดตัวของมดลูก
สอดนิ้วมือเข้าไปในช่องคลอด เพื่อตรวจสภาพของปากมดลูก
ลองทำคลอดรกโดย control cord traction
รายงานแพทย์ เพื่อพิจารณาการล้วงรถ
พยาธิสภาพ
สาเหตุ
ผลกระทบ
การพยาบาล
รกเกาะบริเวณยอดมดลูก
ทำคลอดรกในขณะที่รกไม่ลอกตัว
การตรวจหน้าท้องในรายที่เป็น incomplete
ดันยอดมดลูกมากเกินไป
ชนิดของมดลูกปลิ้น
มดลูกและปากมดลูกคลายตัว
การประเมินสภาพ
เมื่อมีการปลิ้นของมดลูก ปากมดลูก และมดลูกส่วนล่างจะมี การหดรัดตัวเป็นวงแหวนล้อมรอบส่วนของมดลูกที่หย่อนตัว ทำให้บริเวณที่ถูกรัดไว้นั้นขาดเลือดไปเลี้ยงเกิดการบวมและมีเนื้อตาย
Incomplete invertion ยอดมดลุกเคลื่อนต่ำลง แต่ยังไม่พ้นปากมดลูก
Complete invertion ยอดมดลูกเคลื่อนพ้นปากมดลูก
Plolapsed of complete inverted มดลูกปริ้นแบบสมบูรณ์และเคลื่อนต่ำลงมานอกปากช่องคลอด
PV พบก้อนเนื้อบริเวณปากมดลูก
มีอาการเลือดออก ปวดท้อง ช็อก
การตรวจหน้าท้องในรายที่เป็น incomplete
จะพบยอดมดลูกเป็นแอ่งในราย complete
จะคลำไม่พบยอดมดลูก
ต่อมารดา
ต่อทารก
จะเกิดภาวะแทรกซ้อน คือ เลือดออก เจ็บปวดมาก ช็อก อาจถึงตายได้
ทารกได้รับความอบอุ่นล่าช้าจากมารดา รวมถึงการสร้างเสริมความสัมพันธภาพล่าช้า
ห้ามดึงสายสะดือ ทำคลอดรกอย่างถูกวิธี
ประเมินสภาพมดลูก
ให้สารน้ำและเลือด
ให้ยาแก้ปวด
ใช้ผ้าชุบ NSS และกดผนังมดลูกที่ปลิ้นไม่ให้เลือดไหลออกมา
รายงานแพทย์
ดูแลมารดาอย่างใกล้ชิด
สาเหตุ
ลักษณะของมดลูกแตก
ชนิดของมดลูกแตก
การประเมินสภาพ
ผลกระทบ
การรักษา
การพยาบาล
รอยแผลผ่าตัดเดิม
การทำสูติศาสตร์หัตถการอย่างยาก
การบาดเจ็บช่องท้อง
เคยตั้งครรภ์/คลอดบุตรจำนวนมาก
การใช้ยากระตุ้นการหดรัดตัวของมดลูก
รกฝังตัวลึก
การทำคลอดติดขัด
Complete rupture รอยแตกทะลุ peritoneum
Incomplete rupture รอยแตกไม่ทะลุ peritoneum
Dehiscence มดลูกปริ อาจไม่พบอาการ
การแตกของแผลที่เป็นตัวมดลูก มดลูกแตกจากแผลผ่าตัด,แผลผ่าตัดทำคลอด
การแตกของมดลูกที่เป็นปกติ เนื่องจากได้รับการกระทบกระเทือน
การแตกของมดลูกเอง ค่อนข้างรุนแรง
อาการเตือนว่ามดลูกจะแตก : มดลูกหดรัดตัวตลอดเวลา ปวดท้อง ช็อก
อาการของมดลูกแตก : ปวดท้องน้อยทุเลาลง FHS เปลี่ยนแปลง ช็อก
ต่อมารดา
ต่อทารก
ขาดออกซิเจน
เสียเลือดทั้งก่อนและหลังคลอด และเกิดการติดเชื้อ
แก้ไขสาเหตุของมดลูกแตกคุกคาม
แก้ไขภาวะช็อก
การผ่าตัดเปิดช่องท้อง
รายงานกุมารแพทย์
การเย็บซ่อมแซมหรือตัดมดลูก
ให้เลือด
ถ้าเลือดออกอีกอาจจะต้องผ่าตัดผูก hypogastric arteries ทั้งสองข้าง
ฝากครรภ์สม่ำเสมอ และแนะนำให้มาคลอดที่รพ.
มารดาที่เคย C/S แนะนำคุมกำเนิด และเว้นระยะการตั้งครรภ์ไป 2 ปี
ตรวจการหดรัดตัวของมดลูก/ดูแลจิตใจ/เตรียมมารดาเพื่อการผ่าตัด
อาการและอาการแสดง
การพยาบาล
อ่อนเพลีย
ชีพจรเต้นเร็ว 90 ครั้ง/นาที
อุณหภูมิสูงขึ้น
อาเจียนเป็นสีเขียวปนดำ
ในระยะแรกของการเจ็บครรภ์ควรให้รับประทานอาหาร
อ่อนย่อยง่ายครั้งละน้อยควรเป็นอาหารประเภทCarbohydrate
Hypotension
Hypoxia
Consumptive coagulopathy
พยาธิสภาพ
ระยะแรก น้ำคร่ำ เข้าสู่กระแสเลือด
บริเวณปอด pulmonary vessels spasm
และ pulmonary hypertension ร่วมกับ
hypoxsia
ระยะหลัง เกิด hemodynamics compromice โดยเกิด
Left ventricle failure ทำให้ pulmonary edema
capillary wedge pressure
การประเมินสภาพ
อาการและอาการแสดง ได้แก่ respiratory distress,cyanosis,cardiovascular collapse,bleeding ,ไม่รู้สติ
การตรวจแลป
Lanugo hair
Autopsy
Sputum
Chest x-ray
EKG
Lung scan
Sialy 1 TH antigen
ผลกระทบ
ต่อมารดา เกิดการอุดตันของหลอดเลือดดำเล็กๆ ในปอด,anaphylactic reaction ,pulmonary hypertention
ต่อทารก
โอกาสรอดของทารกมีน้อย
การรักษา
ให้ออกซิเจน
พิจารณา C/S
ให้สารน้ำ
แก้ไขความดันโลหิตต่ำ
เตรียมเลือดและเกล็ดเลือด
รักษาภาวะ DIC
ARDS
การทำผ่าตัด bypass
การพยาบาล
เฝ้าระวังอย่างใกล้ชิด ถ้ามีอาการและอาการแสดง คือชักเกร็ง,เริ่มเขียวให้จัดท่า Fowler’s position,ให้สารน้ำเลือดและออกซิเจน ตามแผนการรักษา
เตรียมช่วยคลอด F/Eหรือ C/S เตรียมช่วย resuscitation และให้กำลังใจ