Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ภาวะมีบุตรยาก (Infertility) - Coggle Diagram
ภาวะมีบุตรยาก (Infertility)
ความหมาย
คู่สมรสที่ไม่สามารถมีการตั้งครรภ์ได้ โดยที่
มีความสัมพันธ์ทางเพศกันสม่ำเสมอและไม่ได้คุมกำเนิดมา 1 ปี
หรือระยะเวลา 6 เดือนในกรณีที่คู่สมรสฝ่าย หญิงที่มีอายุเกิน 35 ปี ขึ้นไป
2 แบบ
ปฐมภูมิ (Primary infertility) ฝ่ายหญิงไม่เคยตั้งครรภ์ หลังพยายามนานกว่า 12 เดือน
ทุติยภูมิ (Secondary infertility) ฝ่ายหญิงเคยตั้งครรภ์ สิ้นสุดด้วยการแท้งหรือคลอด ไม่ตั้งครรภ์อีกนานกว่า 12 เดือน
สาเหตุ
ฝ่ายหญิง (Female infertility)
ท่อนำไข่
Endometriosis
การทำงานรังไข่ผิดปกติ
Immunological
ฝ่ายชาย (Male infertility)
Sperm dysfunction
รูปร่างผิดปกติ
เคลื่อนไหวน้อย
เชื้ออสุจิน้อย
Sexual factors
Electile dysfunction
Premature dysfunction
ด้านจิตใจ
เครียด
วิตกกังวล
ไม่ทราบสาเหตุ (Unexplained infertility) คือ คู่สมรสที่ตรวจหาสาเหตุจนครบตามมาตรฐาน แต่ไม่พบความผิดปกติ
ความสามารถในการมีบุตร
ชายอายุ >55 ปีขึ้นไป อสุจิมีความผิดปกติมากขึ้น
ความถี่ของการมีเพศสัมพันธ์ที่เหมาะสม 2-3 ครั้ง/สัปดาห์
หญิงอายุ 21-25 ปี มีบุตรได้สูง
การวินิจฉัย
ฝ่ายหญิง
ประวัติ
การมีประจำเดือน, การผ่าตัด,การแต่งงานและมีบุตร
เพศสัมพันธ์, คุมกำเนิด
ลักาณะนิสัยบางประการ, นิสัยส่วนตัว, การดำเนินชีวิต
ได้รับยา, รังสี, สารเคมี
อุบัติเหตุและผ่าตัด
การตรวจร่างกาย
ทั่วไป
Secondary sex
โรคทางอายุรกรรม
ต่อมไร้ท่อ
Pituitary
Thyroid
Hypothalamus,
เฉพาะระบบสืบพันธ์ุ
เยื่อพรหมจารีและช่องคลอด
คอมดลูก
ตัวมดลูก
ท่อนำไข่
ห้องปฏิบัติการ
ตรวจเลือดทั่วๆไป, ฮอร์โมน ฯ
ตรวจความผิดปกติของการตกไข่
TURNER SYNDROME คือ ภาวะผิดปกติทางพันธุกรรมที่พบในเพศหญิง จากความผิดปกติของโครโมโซม X โดยมีเพียงตัวเดียวทำให้มีรูปร่างเตี้ย คอมีพังผืด และปลายแขนกางออก ส่งผลให้มีรังไข่ที่ไม่เจริญ ไม่มีประจำเดือน และอาจเกิดภาวะมีบุตรยาก
การวินิจฉัย
รังไข่ ได้แก่ BBT,Cx mucous, Endometrium
biopsy, Serum progesterone
Endoscopy การส่องกล้อง
Laparoscopy ตรวจในอุ้งเชิงกราน
Hysteroscopy ตรวจโพรงมดลูก
เยื่อพังผืดในช่องเชิงกราน ได้แก่ Laparoscope
Hysterosalpingogram(HSG) การฉีดสารทึบรังสีและเอ็กซ์เรย์
ภูมิต้านทานตัวอสุจิ ได้แก่ PCT (postcoital test)
เต้านม
ฝ่ายชาย
ประวัติ
เจ็บป่วยในอดีต
ลักษณะนิสัย (สูบบุหรี่, แอลกอฮอล์), ส่วนตัว,การดำเนินชีวิต, มีเพศสัมพันธ์และความถี่
ได้รับยา, รังสี, สารเคมี
โรคคางทูม, ติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์, เบหวาน
อุบัติเหตุและผ่าตัด, ได้รับการกระทบกระเทือน
การตรวจร่างกาย
ทั่วไปและระบบสืบพันธ์ุ
รูปร่างอัณฑะ, หลอดเลือดขอดในถุงในอัณฑะ (Varicocele)
Hydrocele คือ โรคถุงน้ำลูกอัณฑะ
หนังหุ้มปลายองคชาต, ลักษณะและรูเปิดของท่อปัสสาวะ
ห้องปฏิบัติการ
ตรวจเลือดทั่วๆไป, ฮอร์โมน
การตรวจน้ำอสุจิ
งดการมีเพศสัมพันธ์ก่อนวันตรวจ2-7วัน
นำน้ำอสุจิส่งตรวจภายใน 1 ชม. หลังเก็บได้
ใส่ภาชนะที่เตรียมให้เท่านั้น
ไม่แนะนำให้มีเพศสัมพันธ์ก่อนแล้วหลั่งข้างนอกหรือใช้ถุงยางอนามัย อาจมีสารทำลายอสุจิได้
การรักษา
แบบขั้นต้น (Conventional) ไม่เสียค่าใช้จ่ายมาก
การกำหนดระยะเวลาในการมีเพศสัมพันธ์ (Timing intercourse)
การกระตุ้นไข่ (Ovulation induction)
การผสมเทียม
การฉีดน้ำอสุจิเข้าสู่โพรงมดลูก (IUI) ตัวอสุจิผสมกับไข่ด้วยตัวเอง และแพทย์ใช้ยากระตุ้นให้ไข่ตก >1 ใบ
ไม่เหมาะสมกับ
ท่อนำไข่เสียหาย, เยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่
ผช.ที่มีน้ำอสุจิน้อย, เคลื่อนไหวผิดปกติ
ผญ.ที่ท่อนำไข่ตีบตัน, มีพังผืด
วิทยาการช่วยเหลือการมีบุตร (ART)
กระตุ้นการตกไข่ โดยการให้ GnRH เป็นระยะ กระตุ้นการผลิต FSH และ LH
ใช้เทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธ์ุ
GIFT คือ นำเอาไข่ที่สมบูรณ์ออกมาแล้วใช้เครื่องมือนำอสุจิและไข่ใส่ในท่อนำไข่ เพื่อให้ผสมและตั้งครรภ์แบบธรรมชาติ แต่ฝ่ายหญิงต้องมีท่อรังไข่ปกติ 1 ข้าง และปีกมดลูกไม่มีปัญหา
ZIFT คือ ไข่และเชื้ออสุจิที่ผ่านการเตรียมจะถูกผสมและเพาะเลี้ยงในห้องปฏิบัติการ 1 วัน ถ้าปฏิสนธิจะใส่ตัวอ่อนกลับสู่ฝ่ายหญิงผ่านหน้าท้อง ใส่ท่อนำไข่
IVF คือ ทำคล้าย GIFT โดยเพาะเลี้ยงในห้องปฏิบัติการจนเป็นตัวอ่อนในระยะ 4-8 cell ใช้เวลา 2-5 วัน จากนั้นใส่ในโพรงมดลูก
ข้อบ่งชี้
มีเยื่อพังผืดในอุ้งเชิงกราน, เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
ความผิดปกติของปากมดลูก, การตกไข่
ท่อนำไข่ตีบตัน
สาเหตุจากฝ่ายชาย, ภาวะมีบุตรยากที่ไม่ทราบสาเหตุ
Micromanipulation คือ การรักษาที่มีปัญหาเชื้ออสุจิมีจำนวนน้อยมาก ไม่เคลื่อนไหว โดยใช้เข็มเล็กๆเจาะเปลือกไข่ แล้วให่เชื้ออสุจิวิ่งผ่านรูที่เจาะหรือฉีดเข้าใต้เปลือกไข่ หรือฉีดเข้า Ooplasm โดยตรง ต้องอาศัยเครื่องมือพิเศษ
ICSI (อิ๊กซี่) คือ นำเชื้ออสุจิเพียงหนึ่งตัวเจาะใส่ Ooplasm โดยตรง
ข้อบ่งชี้
ตัวอสุจิเคลื่อนไหวไม่ดี (Asthenozoospermia)
ตัวอสุจิมีรูปร่างผิดปกติ(Teratozoospermia)
ตัวอสุจิน้อยมาก (Oligozoospermia)
คู่สมรสที่ผ่านการผสมภายนอกแล้วตัวอสุจิกับไข่ไม่ผสมกัน
Retrograde ejeculation
Immunological factor
ตั้งครรภ์ได้แม้มีอสุจิ <100 ตัว (ปกติหลั่ง 1 ครั้ง มีประมาณ 100 ล้านตัว)
เหมาะกับผู้ที่มีอสุจิน้อยมาก, โครงสร้างผิดปกติมาก