Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรค - Coggle Diagram
การสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรค
การสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรค
หมายถึง
การทำให้ร่างกายมีภูมิคุ้มกัน เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดโรค หรือทำให้โรคมีความรุนแรงน้อยลง
มี 2 วิธี
1. ทางตรง
เป็นการกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันขึ้นเองโดยการให้แอนติเจน หรือการให้วัคซีนเข้าไปในร่างกาย เพื่อให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันโรค (antibody) antibody) ขึ้นภายหลัง
ซึ่งสามารถป้องกันโรคได้เป็นปีๆหรือตลอดไป
2. ทางอ้อม
เป็นสารที่มีภูมิคุ้มกันโรคอยู่แล้ว (antibody) มีผลป้องกันได้ทันทีที่เข้าไปในร่างกายจะอยู่ในระยะสั้นๆ 3-4 สัปดาห์จะใช้ในกรณีฉุกเฉินและเร่งด่วน เช่น ผู้ที่ถูกตะปูตำ จะให้ tetanus antitoxin เนื่องจากให้ทางตรง ภูมิต้านทานเกิดขึ้นช้า อาจทำให้เกิดโรคก่อน
เพื่อป้องกันการเกิดโรค เมื่อสัมผัสกับเชื้้อโรคนั้นๆ
ถ้าเกิดเป็นโรคนั้นจะทำให้ความรุนแรงน้อยลง
เป็นการควบคุมโรคที่สามารถป้องกันได้โดยวัคซีน เช่น ไข้ทรพิษหมดจากโรค เมื่อปี พ.ศ. 2522
ลดค่าใช้จ่ายในการรักษาพยาบาล
วัคซีน
แอนติเจนที่ผลิตมาจากเชื้อโรคหรือพิษของเชื้อโรคที่ถูกทำให้ ไม่สามารถก่อโรคในคนได้ เพื่อกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันต่อโรค
แบ่งออกเป็น 3ประเภท
วัคซีนเชื้อตาย
(Inactivated vaccine) vaccine) vaccine) vaccine)
ใช้เชื้อโรคทั้งตัวที่ตายแล้ว ทำให้อ่อนฤทธิ์ลงจนไม่สามารถทำให้เกิดโรค แต่ยังกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ มักเกิดปฏิกิริยาบริเวณที่ฉีด หลังฉีดประมาณ 3-4ชม.อาจมีไข้ร่วมด้วย เช่น ไอกรน IPV ไข้สมองอักเสบJE
โรคพิษสุนัขบ้า ตับอักเสบเอ ตับอักเสบบี ไข้หวัดใหญ่ ฮิบ
ท็อกซอยด์(Toxoid)
นำพิษของแบคทีเรียมาทำให้หมดฤทธิ์แต่ยังกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้ โดยทั่วไปจะมีไข้หรือปฏิกิริยาเฉพาะที่เล็กน้อย บริเวณที่ฉีดอาจบวม แดง และมีไข้ได้ เช่น คอตีบ บาดทะยัก
วัคซีนเชื้อเป็น(Live attenuate vaccine)
เป็นวัคซีนที่ทำจากเชื้อที่มีชีวิตอยู่ ถูกทำให้อ่อนฤทธิ์ลง แต่ยังสามารถกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันโรคได้ เช่น OPV หัด คางทูม หัดเยอรมัน วัณโรค อีสุกอีใส
โรคที่ป้องกันได้้โดยวัคซีน
วัณโรค (Tuberculosis)
สาเหตุจาก : แบคทีเรีย
Mycobacterium tuberculosis
อาการและอาการแสดง: ไอเรื้อรังนานเกิน 3 สัปดาห์ ไอมีเสมหะและอาจมีเลือดปนเบื่ออาหาร น้ำหนักลด มีไข้ต่ำๆตอนบ่าย เหงื่อออกกลางคืน
การติดต่อ : การหายใจรับเชื้อ ละอองฝอยขนาดเล็ก ที่ผู้ป่วย ไอ จาม หรือพูด เข้าร่างกาย
วัคซีนป้องกันวัณโรค คือ วัคซีนบีซีจี(BCG): แบคทีเรีย
เชื้อเป็นอ่อนฤทธิ์
ฉีดเข้าบริเวณต้นแขนส่วนบน ต่ำกว่าหัวไหล่ ฉีดในเด็กแรกเกิด รวมทั้งทารกที่เกิดจากมารดาติดเชื้อ HIV หลังฉีด 2-3 สัปดาห์ เป็นฝีในชั้นใต้ผิวหนังและหลุดลอก กลายเป็นแผลเป็น
ห้ามฉีด
BCG ใน
ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง รวมถึงผู้ที่ได้รับยากดภูมิคุ้มกัน เช่น สเตียรอยด์
หญิงตั้งครรภ์
ผู้ที่เจ็บป่วยเฉียบพลัน
มีแผลติดเชื้อ หรือแผลไฟไหม้บริเวณที่จะฉีด
การเก็บวัคซีน
1.วัคซีนที่ยังไม่ผสม ควรเก็บไว้ที่อุณหภูมิ +2ถึง+8 C
2.ไม่ควรให้ถูกแสง เพราะจะทำให้เสื่อม สภาพเร็ว
3.BCG ของ QSMI ผสมแล้วควรใช้ให้หมด ภายใน 2ชั่วโมง
ตับอักเสบบี (Hepatitis B)
สาเหตุจาก : แบคทีเรีย
Mycobacterium tuberculosis
อาการและอาการแสดง: ไอเรื้อรังนานเกิน 3 สัปดาห์ ไอมีเสมหะและอาจมีเลือดปนเบื่ออาหาร น้ำหนักลด มีไข้ต่ำๆตอนบ่าย เหงื่อออกกลางคืน
การติดต่อ : การหายใจรับเชื้อ ละอองฝอยขนาดเล็ก ที่ผู้ป่วย ไอ จาม หรือพูด เข้าร่างกาย
วัคซีนป้องกันวัณโรค คือ วัคซีนบีซีจี(BCG): แบคทีเรีย
เชื้อเป็นอ่อนฤทธิ์
ฉีดเข้าบริเวณต้นแขนส่วนบน ต่ำกว่าหัวไหล่ ฉีดในเด็กแรกเกิด รวมทั้งทารกที่เกิดจากมารดาติดเชื้อ HIV หลังฉีด 2-3 สัปดาห์ เป็นฝีในชั้นใต้ผิวหนังและหลุดลอก กลายเป็นแผลเป็น
ห้ามฉีด
BCG ใน
ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง รวมถึงผู้ที่ได้รับยากดภูมิคุ้มกัน เช่น สเตียรอยด์
หญิงตั้งครรภ์
ผู้ที่เจ็บป่วยเฉียบพลัน
มีแผลติดเชื้อ หรือแผลไฟไหม้บริเวณที่จะฉีด
การเก็บวัคซีน
1.วัคซีนที่ยังไม่ผสม ควรเก็บไว้ที่อุณหภูมิ +2ถึง+8 C
2.ไม่ควรให้ถูกแสง เพราะจะทำให้เสื่อม สภาพเร็ว
3.BCG ของ QSMI ผสมแล้วควรใช้ให้หมด ภายใน 2ชั่วโมง
คอตีบ (Diphtheria)
ไอกรน (Pertussis)
บาดทะยัก (Tetanus)
เยื่อหุ้มสมองอักเสบฮิบ(Hib)
โปลิโอ (Polio)
โรต้า (Rotavirus)
หัด (Measles)
คางทูม (Mumps)
หัดเยอรมัน (Rubella)
ไข้สมองอักเสบ เจอี (Japanese encephalitis)
มะเร็งปากมดลูกจากเชื้อเอชพีวี(HPV)
วัคซีนตามแผนงานสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรค ของกระทรวงสาธารณสุข ปี 2563
การเตรียมการ การให้บริการวัคซีน และการให้คำแนะนำในการปฏิบัติภายหลังการรับวัคซีน