Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ภาวะมีบุตรยาก (Infertility) - Coggle Diagram
ภาวะมีบุตรยาก (Infertility)
คือ การที่คู่สมรสไม่สามารถตั้งครรภ์ได้ โดยที่มีความสัมพันธ์ทางเพศสม่ำเสมอ ไม่ได้คุมกำเนิดเป็นเวลา 1 ปี หรือใน 6 เดือนกรณีที่ฝ่ายหญิงอายุเกิน 35 ปีขึ้นไป
แบบปฐมภูมิ (Primary infertility)
คือ ฝ่ายหญิงไม่เคยตั้งครรภ์ หลังจากที่พยายามแล้วนานกว่า 12 เดือน
แบบทุติยภูมิ (Secondary infertility)
คือ ฝ่ายหญิงเคยตั้งครรภ์มาก่อนอาจสิ้นสุดด้วยการแท้ง หรือการคลอด หลังจากนั้นไม่มีการตั้งครรภ์อีกเลยนานกว่า 12 เดือน
สาเหตุ
:woman::skin-tone-2: ฝ่ายหญิง
:arrow_forward: Endometriosis ร้อยละ 20
:arrow_forward: Immunological ร้อยละ 5
:arrow_forward: ท่อนำไข่ ร้อยละ 30
:arrow_forward: สาเหตุอื่นๆ ร้อยละ 5
:arrow_forward: การทำงานของรังไข่ผิดปกติ ร้อยละ 40
:man::skin-tone-2: ฝ่ายชาย
:arrow_forward: Sexual factors เช่น Electile dysfuction, Premature dysfuction ร้อยละ 10
:arrow_forward: สาเหตุอื่นๆ ร้อยละ 10
:arrow_forward: Sperm dysfunction เช่น เชื้ออสุจิ น้อย รูปร่างผิดปกติ การเคลื่อนไหวน้อย ร้อยละ 80
:silhouette: ภาวะทางด้านจิตใจ เช่น ความเครียด ความวิตกกังวล
:baby::skin-tone-2:
ความสามารถในการมีบุตร
:bow_and_arrow: ผู้หญิงอายุ 21-25 ปี สามารถมีบุตรได้สูง
:bow_and_arrow: ผู้ชายอายุมากกว่า 55 ปีขื้นไปจะมีความผิดปกติของอสุจิมากขึ้น
:bow_and_arrow: ความถี่ของการมีเพศสัมพันธ์ที่เหมาะสม คือ 2-3 ครั้ง/สัปดาห์ อสุจิที่สร้างขึ้นใหม่จะมีคุณภาพดีและแข็งแรงกว่าอสุจิที่สร้างมานาน
การวินิจฉัย
:woman::skin-tone-2:
ฝ่ายหญิง
ประวัติ
การมีประจำเดือน การผ่าตัด การแต่งงานและการมีบุตร การมีเพศสัมพันธ์ การคุมกำเนิด
รูปแบบการดำเนินชีวิต การได้รับยา รังสี สารเคมี การได้รับอุบัติเหตุและการผ่าตัด
:male-doctor::skin-tone-2:
การตรวจร่างกาย
การตรวจร่างกายทั่วไป
เช่น Secondary sex (ควาบกพร่องทางเพศ) โรคทางอายุรกรรมที่เป็นสาเหตุให้มีบุตรยาก เป็นต้น
การตรวจต่อมไร้ท่อ (Hypothalamus, Pituitary, Thyroid )
การประเมินท่อนำไข่ มดลูก และอวัยวะในอุ้งเชิงกราน
การตรวจเฉพาะระบบสืบพันธุ์สตรี
เยื่อพรหมจารีและช่องคลอด ; PV, Wet smear, Culture
คอมดลูก ; PV ดูลักษณะกายวิภาค ตรวจมูกคอมดลูก
ตัวมดลูก ; PV, Hysterosalpingogram, Endometrium biopsy, Hysteroscopy, U/S
ท่อนำไข่ ; CO2 insufflation หรือ Rubin teste, Hysterosalpingogram, Laparoscope
ซึ่งส่วนใหญ่ภาวะอุดตันท่อนำไข่มักเกิดหลังการติดเชื้อในอุ้งเชิงกรานจากโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ไส้ติ่งอักเสบ การทำแท้ง ภาวะเยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่
ตรวจภูมิต้านทานตัวอสุจิ ; PCT (Postcoital test)
ตรวจเต้านม
การตรวจความผิดปกติของการตกไข่
ระดับฮอร์โมนฯโปรเจสเตอโรนในเลือดที่กึ่งกลางระยะลูเทียล (Midluteal serum progesterone level) เจาะช่วง 1 สัปดาห์ก่อนมีประจำเดือน
ผลตรวจมากกว่า 5 u/dl คือ มีการตกไข่
ผลตรวจมากกว่า 10 u/dl คือ มีการตกไข่และคอร์ปัสลูเตียมทำงานปกติ
ตรวจปากมดลูก หรือ การทำ Poscoital test
ควรตรวจ 1-2 วันก่อนการตกไข่ โดยให้คู่สมรสมีเพศสัมพันธ์หลังที่งดมา 2-3 วัน แล้วให้มาตรวจ 9-24 ชั่วโมงหลังจากนั้น
ใช้ Syringe เล็กๆ ดูดมูกบริเวณ Posterior fornix มาป้ายบนแผ่นสไลด์ เพื่อดูว่ายังมีตัวอสุจิหรือไม่
ดูดจากช่องคลอดและยืดดูถ้าเป็นช่วงตกไข่จะยืดได้ยาว นำไปส่องกล้องเพื่อดูว่ามีตัวอสุจิที่มีการเคลื่อนไหวดีหรือไม่
หากพบการเคลื่อนไหวไปข้างหน้าเกิน 5 ตัว/HPE แสดงว่าอสุจิสามารถผ่านมูกไปได้และมูกเก็บกักอสุจิ
หากไม่เคลื่อนไหว แสดงถึงการอักเสบของปากมดลูก
การดูมูกที่ปากมดลูกและความสามารถของอสุจิที่ว่ายไปโพรงมดลูก
การตรวจวัด Basal temperature หรือ BBT chart
การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
ตรวจเลือด
ตรวจฮอร์โมนฯ
:man::skin-tone-2:
ฝ่ายชาย
ประวัติ
โรคคางทูม โรคติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์ เบาหวาน โรคของต่อมไร้ท่อ การสูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์ รูปแบบการดำเนินชีวิต การได้รับยา รังสี สารเคมี ความถี่ในการมีเพศสัมพันธ์ การได้รับอุบัติเหตุและการผ่าตัด การได้รับบาดเจ็บที่อวัยวะเพศ
:male-doctor::skin-tone-2:
การตรวจร่างกาย
ตรวจระบบสืบพันธุ์
หนังหุ้มปลาย ลักษณะและรูเปิดของท่อปัสสาวะ
ลักษณะรูปร่างอัณฑะ หลอดเลือดขอดในถุงอัณฑะ
การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
ตรวจเลือด
ตรวจฮอร์โมนฯ
ตรวจน้ำอสุจิ
ส่งตรวจน้ำอสุจิใน 1 ชม.หลังเก็บได้
ใส่ภาชนะที่ทางเจ้าหน้าที่เตรียมให้เท่านั้น
งดมีเพศสัมพันธุ์ก่อนตรวจ 2-7 วัน
ไม่แนะนำให้มี sex แล้วหลั่งข้างนอก หรือใช้ถุงยาง เพราะอาจมีสารที่ทำลายอสุจิ
ไม่ทราบสาเหตุ
(Unexplained infertility)
คือ คู่สมรสตรวจครบตามมาตรฐานแล้ว แต่ไม่พบความผิดปก พบได้ร้อยละ 10-15 ของคู่สมรสทั้งหมด
การรักษา
การฉีดน้ำอสุจิเข้าโพรงมดลูก (Intra-uterine insemination : IUI)
วิธีนี้ไม่เหมาะกับ
:red_cross: ท่อนำไข่เสียหาย เยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่
:red_cross: ผู้ชายที่มีน้ำอสุจิน้อย เคลื่อนไหวผิดปกติ
:red_cross: ท่อนำไข่ตีบตัน มีพังผืด
การนำน้ำอสุจิที่คัดแยกแล้วฉีดเข้าโพรงมดลูก แพทย์จะใช้ยากระตุ้นให้มีการตกไข่มากกว่าหนึ่งใบ เพิ่มโอกาสตั้งครรภ์
แบบขั้นต้น (Conventional)
ไม่เสียค่าใช้จ่ายมาก
การกระตุ้นไข่ (Ovulationinduction)
การผสมเทียม (เหมาะกับผู้ที่เชื้ออสุจิอ่อนแอ)
ฉีดอสุจิเข้าไปอวัยวะสืบพันธุ์ผู้หญิง โดยอาจเป็นเชื้อของสามีหรือผู้บริจาค
กำหนดระยะเวลาในการมีเพศสัมพันธุ์
Micromanipulation
มีปัญหาทางด้านเชื้ออสุจิ
Intracytoplasmic Sperm Injection : ICS (อิ๊กซี่)
การฉีดอสุจิเข้าไปปฏิสนธิกับเซลล์ไข่โดยตรง ทำภายใต้กล้องขยายกำลังสูง
อสุจิที่ไม่แข็งแรงสามารถปฏิสนธิกับไข่ได้
วิธีนี้เหมาะกับ
:check: ผู้ที่มีสเปิร์มน้อยมากๆ (Oligozoospermia)
:check: ตัวอสุจิเคลื่อนไหวได้ไม่ดี (Asthenozoospermia)
:check: ตัวอสุจิมีรูปร่างผิดปกติ
:check: เมื่อทำการปฏิสนธินอกร่างกายแล้ว ก็ยังไม่สามารถปฏิสนธิได้
:check: Retrograde ejaculation การหลั่งน้ำอสุจิย้อนกลับเข้าไปในกระเพาะปัสสาวะ
:check: Immunological factor
การใช้เทคโนโลยีกระตุ้นการตกไข่ (Assisted reproductive technologies : ART)
การให้ GnRH กระตุ้นการผลิต FSH และ LH หรือยาสังเคราะห์ ไปกีดกันอีสโทรเจน ไม่ให้ยับยั้งการทำงานของ GnRH
มีการผลิต FSH และ LH มาก ทำให้มีการตกไข่มากกว่าหนึ่งใบ
เลือกไข่ใบที่แข็งแรงนำมาใช้
:<3: GIFT (Gamete Intrafallopian Transfer) การฉีดไข่และเชื้ออสุจิที่คัดเลือกแล้ว ใส่ในท่อนำไข่
:<3: ZIFT (Zygote Intrafallopian Tranfer) การนำไข่และเชื้ออสุจิมาผสมกันเพาะเลี้ยงในห้องปฏิบัติการ 1 วัน เกิดการปฏิสนธิจึงนำตัวอ่อนกลับสู่ฝ่ายหญิงโดยใส่ท่อนำไข่ ผ่านทางหน้าท้อง
:<3: IVF (In Vitro Fertilization) การปฏิสนธินอกร่างกาย หรือเรียกว่า เด็กหลอดแก้ว เพาะเลี้ยงจนเป็นตัวอ่อนระยะ 4-8 cell ในห้องปฏิบัติการ 2-5 วันจึงนำตัวอ่อนใส่โพรงมดลูก