Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ภาวะมีบุตรยาก (infertility) - Coggle Diagram
ภาวะมีบุตรยาก (infertility)
การที่คู่สมรสไม่สามารถตั้งครรภ์ได้ โดยที่มีความสัมพันธ์ทางเพศกันอย่างสม่ำเสมอ ไม่ได้คุมกำเนิดมาเป็นระยะเวลา 1 ปี หรือ 6เดือนในคู่สมรสที่ฝ่ายหญิงอายุมากกว่า 35 ปี
สาเหตุ
ฝ่ายหญิง ( Female infertility )
การทำงานของรังไข่ผิดปกติ 40%
ท่อนำไข่ 30%
Endomerriosis 20 %
Immunological 5%
other 5%
ฝ่ายชาย (Male infertility )
sperm dysfunction 80%
เชื้ออสุจิน้อย
เชื้ออสุจิมีรูปร่างปิดปกติ
เชื้ออสุจิ มีการเคลื่อนไหวน้อย
Sexual factors 10%
Electile dysfunction
Premature dysfunction
Other 10%
ภาวะทางจิตใจ
ความเครียด
ความวิตกกังวล
ระดับของการมีบุตรยาก
ภาวะมีบุตรยากแบบปฐมภูมิ (primary infertility)
การที่ฝ่ายหญิงไม่เคยตั้งครรภ์ หลังจากพยายามเป็นเวลา 12 เดือน
ภาวะมีบุตรยากแบบปฐมภูมิ (primary infertility)
การที่ฝ่ายหญิงเคยตั้งครรภ์มาก่อน อาจจะสิ้นสุดด้วยการแท้ง หรือคลอด และไม่มีการตั้งครรภ์เป็นเวลา 12 เดือน
ความสามารถการมีบุตร
ฝ่ายหญิงอายุ 21-25 ปี ความสามารถมีบุตรได้สูง
ฝ่ายชายอายุ มากกว่า 55 ปี จะมีความผิดปกติของอสุจิมากขึ้น
ความถี่ของการมีเพศสัมพันธ์ 2-3 ครั้งต่อสัปดาห์
การวินิจฉัย
ประวัติการมีประจำเดือน
การผ่าตัด
การแต่งงานและมีบุตร
การมีเพศสัมพันธ์
การคุมกำเนิด
ลักษณะนิสัยบางประการ
รูปแบบการดำเนินชีวิต
ลักษณะนิสัยส่วนตัว
การได้รับยา รังสี สารเคมี
การได้รับอุบัติเหตุ
การตรวจร่างกาย
ฝ่ายหญิง
การตรวจร่างกายทั่วไป
การตรวจต่อมไร้ท่อ
การตรวจเฉพาะระบบสืบพันธุ์สตรี
เยื่อพรหมจารี และช่องคลอด
PV
wet smear
culture
คอมดลูก
PV
ดูลักษณะทางกายวิภาค
ตรวจมูกคอมดลูก
ตัวมดลูก
PV
Hysterosalpingogram
Endometrium biopsy
Hysteroscopy
U/S
ท่อนำไข่
Co2 insufflation
Rubin test
Hysterosalpingogram
Laparoscope
การประเมินท่อนำไข่ มดลูก และอวัยวะในอุ้งเชิงกราน
ภาวะอุดตันของท่อนำไข่
สาเหตุ
การอักเสบติดเชื้อในอุ้งเชิงกรานจากโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์
ไส้ติ่งอักเสบ
การทำแท้ง
ภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
การวินิจฉัย
Hysterosalpingogram (HSG)
Endoscopy(การส่องกล้อง)
Laparoscopy ตรวจในอุ้งเชิงกราน
Hysteroscopy ตรวจในโพรงมดลูก
รังไข่
BBT
Cx
mucous
Endometrium
Biopsy
Serum progesterone
เยื่่อพังผืดในช่องเชิงกราน
Laparoscope
ภูมิต้านทานตัวอสุจิ
PCT (postcoital test)
เต้านม
การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
ตรวจเลือดทั่วๆไป
การตรวจฮอร์โมน
การตรวจความผิดปกติของการตกไข่
วัดระดับฮอร์โมน โปรเจสเตอโรนในกระแสเลือด ที่กึ่งกลางของระยะลูเทียล (midluteal Serum)
ตรวจประมาณ 1 สัปดาห์ก่อนที่ประจำเดือนมา
มากกว่า 5 μ/dl คือ มีการตกไข่
มากกว่า 10 μ/dl คือ มีการตกไข่ คอร์ปัสลูเตียมทำงานปกติ
การตรวจปัจจัยด้านปากมดลูกหรือการทำ postcoital test
เพื่อดูมูกที่ปากมดลูก
ดูความสามารถของอสุจิที่จะว่ายผ่านขึ้นไปสู่โพรงมดลูก
ตรวจในช่วง 1-2 วันก่อนการตกไข่
งดมีเพศสัมพันธ์ก่อนตรวจ 2-3 วันก่อนจะตรวจ
ใช้เวลาตรวจ 9-24 ชั่วโมง
วิธีตรวจ
ใช้ syringe เล็กๆดูดเอามูกบริเวณ posterior fornix มาป้ายลงบนสไลด์ เพื่อดูว่ายังคงมีตัวอสุจิอยู่หรือไม่
และดูดจากช่องคอมดลูก และยืดดู หากเป็นช่วงตกไข่ มูกจะใสและยืดได้ยาวก่อนที่จะขาดออกจากกัน
ยืดได้ยาวมากกว่าหรือเท่ากับ 10 เซนติเมตร และถ้าปล่อยให้แห้งเป็นรูปใบเฟิร์น มีการตกไข่
นำไปส่องกด้วยกล้องจุลทรรศน์ ดูว่ามีอสุจิมีการเคลื่อนไหวหรือไม่
หากพบอสุจิเคลื่อนไหวไปข้างหน้าเกิน 5 ตัว/HPF อสุจิสามารถว่ายผ่านมูกขึ้นไปได้
หากไม่พบตัวอสุจิเคลื่อนไหวเลย แสดงการอักเสบของปากมดลูก หากตรวจว่ามีเม็ดเลือดขาวร่วมด้วย หรือภาวะ มูกปากมดลูกมีภูมิต้านทานต่อตัวอสุจิ
ฝ่ายชาย
ซักประวัติ
ประวัติการเจ็บป่วยในอดีต
โรคคางทูม
โรคิดเชื้อทางเพศสัมพันธ์
โรคเบาหวาน
โรคของต่อมไร้ท่อ
ลักษณะนิสัยส่วนตัว
การสูบบุหรี่
การดื่มแอลกอฮอล์
รูปแบบการใช้ชีวิต ลักษณะนิสัยส่วนตัว
การได้รับยา รังสี สารเคมี
การมีเพศสัมพันธ์ และความถี่ในการมีเพศสัมพันธ์
การได้รับอุบัติเหตุและการผ่าตัด การได้รับการกระทบกระเทือนที่อวัยวะสืบพันธ์
ตรวจร่างกาย
การตรวจร่างกายทั่วไป
การตรวจระบบสืบพันธ์
หนังหุ้มปลายองคชาต
ลักษณะและรูเปิดของท่อปัสสาวะ
ลักษณะรูปร่างอัณฑะ
หลอดเลือดขอดในถุงอัณฑะ (Varicocele)
Hydrocele
การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
การตรวจเลือดทั่วๆไป
การตรวจฮอร์โมน
การตรวจน้ำอสุจิ
ค่าปกติของน้ำอสุจิ
ปริมาณน้ำเชื้อ (Vol) 2 cc หรือมากกว่า
ความเป็นกรดด่าง(PH) 6-8
จำนวนตัวอสุจิ ต่อ ซีซี (Count/cc.) 20 ล้านตัว/ซีซี หรือมากกว่า
การเคลื่อนไหว (Motility) 50% หรือมากกว่า
ลักษณะรูปร่าง (Morphoiogy) 50% ปกติหรือมากกว่า
การมีชีวิต (Viability) 50% มีชีวิตหรือมากกว่า
การตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิ (WHO)
ปริมาตร (volume) มากกว่าเท่ากับ 2 มิลลิลิตร
ความหนาแน่นของตัวอสุจิ มากกว่าเท่ากับ 20ล้านตัวต่อมิลลิลิตร
จำนวนตัวของอสุจิทั้งหมด มากกว่าเท่ากับ 40 ล้านตัว
การเคลื่อนที่ของตัวอสุจิ มากกว่าร้อยละ 50 มีการเคลื่อนที่ไปข้างหน้า
รูปร่าง ลักษณะ มากกว่าร้อยละ 14 มีรูปร่างลักษณะปกติ
จำนวนเม็ดเลือดขาว น้อยกว่า 1 ล้านตัวต่อมิลลิลิตร
ความเป็นกรดด่าง (PH) = 7.2 หรือมากกว่า
การมีชีวิต (Vitality) มากกว่าร้อยละ 75
การตรวจอสุจิ
งดมีเพศสัมพันธ์ก่อนการตรวจ 2-7 วัน
นำน้ำอสุจิส่งตรวจภายใน 1 ชั่วโมงภายหลังที่เก็บได้ใส่ภาชนะที่เตรียมให้เท่านั้น
ไม่ควรมีเพศสัมพันธ์ก่อนแล้วหลังข้างนอกหรือใช้ถุงยางอนามัยเนื่องจากอาจมีสารที่ทำลายอสุจิได้
การรักษา
การรักษาแบบขั้นต้น (Conventional)
การกำหนดระยะเวลาในการมีเพศสัมพันธ์ (Timing intercourse)
การกระตุ้นไข่(Ovulation induction)
การผสมเทียม
ใช้เครื่องมือฉีดเชื้ออสุจิเข้าไปภายในอวัยวะสืบพันธ์ของสตรี ในช่วงที่ไข่ตก เชื้ออสุจิอาจเป็นของสามี หำรือผู่ที่บริจาค วิธีนี้เหมาะกับผู้ชายที่เชื้ออ่อนแอ
การฉีดน้ำอสุจิเข้าสู่โพรงมดลูกโดยตรง Intra-uterine insemination (IUI) Artificial insemination
การนำน้ำอสุจิที่ได้รับการคัดแยกมาแล้วฉีดเข้าไปในโพรงมดลูกขณะที่มีการตกไข่ ตัวอสุจิว่ายจากโพรงมดลูฏไปทางท่อนำไข่และผสมกับไข่ด้วยตัวเองต่อไป แพทย์จะใช้ยากระตุ้นให้มีไข่ตกมากกว่าหนึ่งใบเพื่อเพิ่มโอกาสการตั้งครรภ์ให้มากขึ้น
วิธีนี้ไม่เหมาะสมกับ
ผู้หญิงที่มีปัญหาท่อนำไข่ตีบตันหรือมีผังผืดขวางทางระหว่างไข่กับทางเข้าท่อนำไข่
ท่อนำไข่เสียหาย เยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่ หรือมีปัญหาอื่นๆ ที่ทำให้ไข่ไม่สามารถตกเข้าท่อนำไข่ได้
ผู้ชายที่มีปัญหาเรื่องน้ำอสุจิ
มีจำนวนน้อย
เคลื่อนไหวผิดปกติ
ปัญหาอื่นๆ
วิทยาการการช่วยเหลือการมีบุตร ( assisteddd reproductive technologies : ART )
การกระตุ้นการตกไข่ โดยการให้ GnRH เป็นระยะ ตามการหลั่งของ GnRH เป็นระยะ เพื่อกระตุ้นการผลิต FSH และ LH หรือให้ยาซึ่งเป็นฮอร์โมนสังเคราะห์ไปกีดกัน การทำงานของอีสโทรเจน ไม่ให้ไปยับยั้งการทำงานของ GnRH ทำให้มีการผลิต FSH และ LH ออกมาจำนวนมาก มีผลให้มีการตกไข่มากกว่า 1 ใบ หลังจากนั้นจะนำ ไข่ออกมราเลือกใบที่แข็งแรง และนำมาใช้ตามการปฏิสนธินอกร่างกาย ด้วยวิธีต่างๆ
GIFT (Gamete Intrafallopian Transfer)
การนำไข่และเชื้ออสุจิไปใส่ในท่อนำไข่ หลังจากกระตุ้นไข่เพื่อชักนำให้ไข่สุกหลายใบ และเจาะดูดไข่ออกมาแล้วนำไข่ที่ได้ 3-4 ใบ มารวมกับตัวอสุจิที่ผ่านการคัดแยกแล้ว จากนั้นนำฉีดผ่านไปในท่อนำไข่ทันที เป็นการเลียนแบบธรรมชาติ ฝ่ายหญิงจะต้องมีท่อรังไข่ที่ปกติอย่างน้อย 1 ข้าง
เลือกไข่ที่สมบูรณ์ แล้วนำเครื่องมือที่นำอสุจิและเซลล์ไข่ ใส่เข้าไปในท่อนำไข่ เพือผสมและตั้งครรภ์ แบบธรรมชาติ กรณีนี้ต้องไม่มีปัญหาที่ปีกมดลูก
ZIFT (Zygote Intrafallopian Transfer)
คล้ายการทำเด็กหลอดแก้ว
ไข่และเชื้ออสุจิที่ผ่านการเตรียมแล้วจะถูกนำมาผสมกันและเพาะเลี้ยงในห้องปฏิบัติการ 1 วัน ถ้าเห็นว่าเกิดการปฏิสนธิแล้วจะใส่ตัวอ่อนกลับเข้าสู่ฝ่ายหญิง ผ่านทางหน้าท้อง ใส่ไปในท่อนำไข่
IVF (In vitro fertilization)
การปฏิสนธินอกร่างกายและย้ายตัวอ่อน (เด็กหลอดแก้ว)
คล้าย GIFT แต่ไข่และเชื้ออสุจิที่ผ่านการเตรียมแล้ว จะถูกนำมาผสมกันเพื่อให้เกิดการปฏิสนธินอกร่างกาย โดยเพาะเลี้ยงในห้องปฏิบัติการเพื่อให้มีการแบ่งตัวจนเป็นตัวอ่อนในระยะ 4-8 เซลล์ ใช้เวลาเลี้ยงในห้องปฏิบัติการ ประมาณ 2-5 วัน จากนั้นนำตัวอ่อนที่ได้ใส่เข้าไปในโพรงมดลูก เพื่อให้มีการเจริญเติบโตต่อไป
การเก็บ
ไข่
แทงเข็มผ่านทางช่องคลอดเข้าสู่รังไข่ โดยตรง ซึ่งสามารถเห็นได้ จากอัลตร้าซาวด์ หรือทางหน้าท้องไปที่รังไข่
สเปิร์ม
การหลั่งภายนอก (masturbation)เลือกสเปิร์มที่แข็งแรงเท่านั้น ถ้าต้องเก็บไว้ใช้ภายหลังเก็บไว้ในไนโตรเจนเหลวได้เป็นเวลาหลายปี โดยไม่เสื่อมสภาพ
ข้อบ่งชี้
ท่อนำไข่ตีบตัน
มีเยื่อพงผืดในอุ้งเชิงกานซึ่งขัดขวางการเดินของไชฃข่เข้าสู่โพรงมดลูก
เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
ความผิดปกติของปากมดลูก
ความผิดปกติของการตกไข่
สาเหตุจากฝ่ายชาย
ภาวะมีบุตรยากที่ไม่ทราบสาเหตุ
Micromanipulation
ใช้ในปัญหา เชื้ออสุจิจำนวนน้อย ไม่เคลื่อนไหว
ใช้เข็มเล็กๆเจาะเปลื่อไข่ แล้วให้เชื้ออสุจิวิ่งผ่านรูที่เจาะ หรือฉีดเชื้ออสุจิเข้าใต้เปลือกไข่ หรือการฉีดเชื้ออสุจิเข้า Ooplasm
วิธีนี้ต้องอาศัยเครื่องมือพิเศษ และประสบการณ์ ความชำนาญของผู้ที่ทำ
Intracytoplasmic Sperm Injection (ICSI)
การฉีดอสุจิเข้าไปในเซลล์ไข่โดยตรง ซึ่งทำใต้กล้องขยายกำลังสูง หลังจากเซลล์ไข่ถูกฉีดอสุขิเข้าไปจะเกิดการปฏิสนธิเป็นตัวอ่อนขึ้น เนื่องจากวิธีนี้ทำให้อสุจิไม่ต้องว่ายไปหาไข่ ไม่ต้องเจาะผนังเซลล์ไข่เอง ทำให้อสุจิที่ไม่แข็งแรง ปฏิสนธิได้
การนำเชื้ออสุจิเพียงหนึ่งตัวเจาะใส่เข้า Ooplasm โดยตรง
ข้อบ่งชี้การทำ
ตัวอสุจิน้อยมาก(Oligozoospermia)
ตัวอสุจิเคลื่อนไหวไม่ดี (Asthenozoospermia)
ตัวอสุจิมีรูปร่างผิดปกติ(Teratozoospermia)
คู่สมรสที่ผ่านการปฏิสนธินอกร่างกายแล้ว ตัวอสุจิกับไข่ไม่สามารถปฏิสนธิได้
Retrograde ejeculation
Immunoglogical factor
ในกรณีที่ผู้ชายไม่มีตัวอสุจิในน้ำอสุจิเลย ซึ่งถือว่าเป็นหมัน สามารถเอาอสุจิจากอัณฑะ (Testis) หรือ จากท่อนำน้ำอสุจิส่วนต้น (Mesa,Pesa) แล้วนำมาทำ ICSI