Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ภาวะมีบุตรยาก (Infertility) - Coggle Diagram
ภาวะมีบุตรยาก (Infertility)
การที่คู่สมรสไม่สามารถมีการตั้งครรภ์ได้ โดยที่มีความสัมพันธ์ทางเพศกันอย่างสม่ำเสมอและไม่ได้คุมกำเนิดมาเป็นระยะเวลา 1 ปี หรือระยะเวลา 6 เดือนในกรณีที่คู่สมรสฝ่ายหญิงที่มีอายุเกิน 35 ปี ขึ้นไป
ภาวะมีบุตรยากแบบปฐมภูมิ (primary infertilyty) หมายถึง การที่ฝ่ายหญิงไม่เคยตั้งครรภ์หลังจากที่ได้พยายามแล้วเป็นระยะเวลานาน 12 เดือน
ภาวะมีบุตรยากแบบทุติยภูมิ (secondary infertility) หมายถึง การมีบุตรยากที่ฝ่ายหญิงเคยตั้งครรภ์มาก่อนอาจสิ้นสุดลงด้วยการแท้งหรือการคลอด หลังจากนั้นไม่มีการตั้งครรภ์อีกเลย เป็นระยะเวลา 12 เดือน
สาเหตุ
จากฝ่ายหญิง (female infertility)
การทำงานของรังไข่ผิดปกติพบร้อยละ 40
ท่อนำไข่ พบร้อยละ 30
Endometriosis พบร้อยละ 20
Immunological พบร้อยละ 5
Other พบร้อยละ 5
จากฝ่ายชาย (male infertility)
Sperm dysfunction พบร้อยละ 80
Sexual factors พบร้อยละ 10
Other พบร้อยละ 10
ภาวะทางด้านจิตใจ เช่น ความเครียด วิตกกังวล
ความสามารถในการมีบุตร
อายุฝ่ายหญิง 21-25 ปี ความสามารถมีบุตรได้สูง
อายุฝ่ายชาย อายุ > 55 ปี ขึ้นไป จะมีความผิดปกติของอสุจิมากขึ้น
ความถี่ของการมีเพศสัมพันธ์ที่เหมาะสมคือ 2-3 ครั้ง/สัปดาห์
การวินิจฉัยภาวะมีบุตรยาก
ฝ่ายหญิง
การซักประวัติ
ประวัติการมีประจำเดือน การผ่าตัด การแต่งงานและมีบุตร การมีเพศสัมพันธ์ การคุมกำเนิด รูปแบบการดำเนินชีวิต การได้รับยา รังสี สารเคมี การได้รับอุบัติเหตุและการผ่าตัด เป็นต้น
การตรวจร่างกาย
การตรวจร่างกายทั่วไป เช่น secondary sex โรคทางอายุรกรรม เป็นต้น
การตรวจต่อมไร้ท่อ (Hypothalamus, pituitary,thyroid)
การตรวจเฉพาะระบบสืบพันธุ์สตรี ได้แก่ เยื่อพรหมจารีและช่องคลอด, คอมดลูก, ตัวมดลูก, ท่อนำไข่
การประเมินท่อนำไข่ มดลูก และอวัยวะในอุ้งเชิงกราน
การวินิจฉัย
Hysterosalpingogram(HSG) การฉีดสารทึบรังสีและเอ็กซ์เรย์
Endoscopy การส่องกล้อง Laparoscopy ตรวจในอุ้งเชิงกราน
Hysteroscopy ตรวจโพรงมดลูก
รังไข่ ได้แก่ BBT, Cx mucous, Endometrium biopsy
เยื่อพังผืดในช่องเชิงกราน ได้แก่ Laparoscope
ภูมิต้านทานตัวอสุจิ ได้แก่ PCT
เต้านม
การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
การตรวจเลือดทั่วไป การตรวจฮอร์โมน
การตรวจความผิดปกติของการตกไข่
การทำ post coital test
ฝ่ายชาย
การซักประวัติ
ประวัติการเจ็บป่วยในอดีต เช่น โรคคางทูม โรคติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์ โรคเบาหวาน ลักษณะนิสัยบางประการ (การสูบบุหรี่ การดื่มแอลกอฮอล์) เป็นต้น รูปแบบการดำเนินชีวิต การได้รับยา รังสี สารเคมี ความถี่ในการมีเพศสัมพันธ์ การได้รับอุบัติและการผ่าตัด
การตรวจร่างกาย
การตรวจร่างกายทั่วไป และการตรวจระบบ
สืบพันธ์ เช่น หนังหุ้มปลายองคชาต ลักษณะและรูเปิดของท่อปัสสาวะ
การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
การตรวจเลือดทั่วไป การตรวจฮอร์โมน การตรวจน้ำอสุจิ
ภาวะมีบุตรยากที่ไม่ทราบสาเหตุ
คือคู่สมรสมีบุตรยากที่ได้รับการตรวจหาสาเหตุของการมีบุตรยากจนครบมาตรฐานแล้ว แต่ไม่พบความผิดปกติโดยจะพบได้ร้อยละ 10-15 ของคู่สมรสทั้งหมด
การรักษาการมีบุตรยาก
การรักษาแบบขั้นต้น
การกำหนดระยะเวลาในการมีเพศสัมพันธ์
การกระตุ้นไข่
การผสมเทียม
การฉีดน้ำอสุจิเข้าสู่โพรงมดลูกโดยตรง (Intra-uterine insemination: IUI)
การนำน้ำอสุจิที่ได้รับการคัดแยกมาแล้วฉีดเข้าไปในโพรงมดลูกขณะที่มีการตกไข่ ตัวอสุจิว่ายจากโพรงมดลูกไปทางท่อนำไข่และผสมกับไข่ด้วยตัวเอง แพทย์ใช้ยากระตุ้นให้ไข่ตกมากกว่าหนึ่งใบเพื่อเพิ่มโอกาสการตั้งครรภ์
3D animation of how IUI works
วิธีการนี้ไม่เหมาะกับ
ผู้หญิงที่มีปัญหาท่อนำไข่ตีบตัน
ท่อนำไข่เสียหาย เยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่
ผู้ชายที่มีปัญหาเรื่องน้ำอสุจิ
วิทยาการการช่วยเหลือการมีบุตร (assisted reproductive technologies: ART)
GIFT ( Gamete Intrafallopian Transfer )
คือ การนำไข่และเชื้ออสุจิไปใส่ในท่อนำไข่ หลังจากกระตุ้นไข่เพื่อชักนำให้ไข่สุกหลายใบ และเจาะดูดไข่ออกมาแล้วนำไข่ที่ได้ 3-4 ใบมารวมกับตัวอสุจิที่ผ่านการคัดแยกแล้ว จากนั้นนำฉีดผ่านเข้าไปในท่อนำไข่ทันที ฝ่ายหญิงต้องมีท่อรังไข่ที่ปกติอย่างน้อย 1 ข้าง
ZIFT ( Zygote Intrafallopian Transfer )
คล้ายกับการทำเด็กหลอดแก้ว แต่ไข่และเชื้ออสุจิที่ผ่านการเตรียมแล้วจะถูกนำมาผสมกันและเพาะเลี้ยงในห้องปฏิบัติการ 1 วัน ถ้าเห็นว่าเกิดการปฏิสนธิแล้วจะใส่ตัวอ่อนกลับเข้าสู่ฝ่ายหญิงผ่านทางหน้าท้องใส่ไปในท่อนำไข่
IVF ( In Vitro Fertilization)
คือ การปฏิสนธินอกร่างกายและการย้ายตัวอ่อน หรือทั่วๆไปเรียกกันว่า เด็กหลอดแก้ว ไข่และเชื้ออสุจิที่ผ่านการเตรียมแล้ว จะถูกนำมาผสมกันเพื่อให้เกิดการปฏิสนธินอกร่างกาย โดยเพาะเลี้ยงในห้องปฎิบัติการ เพื่อให้มีการแบ่งตัวจนเป็นตัวอ่อนในระยะ 4-8 เซลล์ จากนั้นนำตัวอ่อนที่ได้ใส่เข้าไปในโพรงมดลูกเพื่อให้มีการเจริญเติบโตต่อไป
การเก็บไข่ แทงเข็มผ่านทางช่องคลอดเข้าสู่รังไข่โดยตรงสามารถเห็นได้จากอัลตราซาวด์ หรือผ่านทางหน้าท้องไปรังไข่
การเก็บสเปิร์ม เลือกสเปิร์มที่แข็งแรงเท่านั้น เก็บไว้ใช้ภายหลังสามารถเก็บได้ในไนโตรเจนเหลวเป็นเวลาหลายปีไม่เสื่อมสภาพ
Micromanipulation
คือ วิธีการรักษาคู่สมรสที่มีบุตรยาก ซึ่งมักจะมีปัญหาทางด้านเชื้ออสุจิจำนวนน้อยมาก ไม่เคลื่อนไหว เป็นต้น โดยการใช้เข็มเล็กๆเจาะเปลือกไข่ แล้วให้เชื้ออสุจิวิ่งผ่านรูที่เจาะ ปัจจุบันวิธีที่นิยมทำคือ
อิ๊กซี่ ( Intracytoplasmic Sperm Injection; ICSI)
เป็นการนำเชื้ออสุจิเพียงหนึ่งตัวเจาะใส่เข้า Ooplasm โดยตรง
ข้อบ่งชี้ของการทำ ICSI คือ
ตัวอสุจิน้อยมาก
ตัวอสุจิเคลื่อนไหวไม่ดี
ตัวอสุจิมีรูปร่างผิดปกติ
คู่สมรสที่ผ่านการทำการปฏิสนธินอกร่างกายแล้ว ตัวอสุจิกับไข่ไม่สามารถปฏิสนธิกันได้
Retrograde ejeculation
Immunological factor