Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาเม็ดคุมกำเนิด - Coggle Diagram
ยาเม็ดคุมกำเนิด
1.ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม (combined oral contraceptives หรือ combined pills)
รูปแบบ
ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวมแผงละ 21 เม็ด ทุกเม็ดจะมีตัวยาทั้งหมด (ไม่มีเม็ดแป้ง)รับประทานยาในเวลาเดียวกันทุกวัน วันละ 1 เม็ด จนหมดแผงแล้วหยุด 7 วันก่อนเริ่มแผงใหม่ หลังหยุดยาประมาณ 1-3 วันจะเริ่มมีประจำเดือน
ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวมแผงละ 28 เม็ด โดยทั่วไปมีตัวยาฮอร์โมนจำนวน 21 เม็ดและไม่มีตัวยาหรือเรียกว่า “เม็ดแป้ง” อีก 7 เม็ด ซึ่งเม็ดแป้งจะมีสีและ/หรือขนาดเม็ดที่แตกต่างจากเม็ดที่มีตัวยาอย่างชัดเจน รับประทานยาในเวลาเดียวกันทุกวัน วันละ 1 เม็ด จนหมดแผงแล้วขึ้นแผงใหม่ต่อเนื่องกันไป ช่วงที่รับประทานเม็ดแป้งไปประมาณ 1-3 เม็ดจะเริ่มมีประจำเดือนมา
กลไกการออกฤทธิ์
ออกฤทธิ์ยับยั้งการตกไข่ซึ่งเป็นกลไกที่สำคัญและมีประสิทธิภาพสูงในการป้องกันการตั้งครรภ์ แม้ว่าอาจมีการออกฤทธิ์อย่างอื่นได้บ้าง เช่น ลดการสร้างเมือกและเพิ่มความหนืดของเมือกปากมดลูกซึ่งทำให้ตัวอสุจิไม่อาจเดินทางไปปฏิสนธิกับไข่ เพิ่มการบีบตัวของท่อนำไข่ เพิ่มการบีบตัวของมดลูกซึ่งทำให้ไข่ที่ปฏิสนธิแล้วมาถึงโพรงมดลูกในเวลาที่ไม่เหมาะสมในการฝังตัว ตลอดจนทำให้เยื่อบุมดลูกไม่พร้อมที่จะรับการฝังตัวของตัวอ่อน
ข้อบ่งใช้
ใช้กินเพื่อป้องกันการตั้งครรภ์แบบชั่วคราว
ขนาดและวิธีใช้
การเริ่มรับประทานในครั้งแรก โดยทั่วไปผู้ที่มีประจำเดือนมาปกติและสม่ำเสมอ เมื่อเริ่มรับประทานยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวมเป็นครั้งแรก แนะนำให้เริ่มในวันแรกที่มีประจำเดือนหรือไม่เกินวันที่ 5นับตั้งแต่วันแรกที่มีประจำเดือนโดยไม่จำเป็นต้องใช้วิธีการคุมกำเนิดอย่างอื่นร่วมด้วยเมื่อมีเพศสัมพันธ์ แนะนำให้หลีกเลี่ยงการมีเพศสัมพันธ์เป็นเวลา 7 วัน
การรับประทานในครั้งถัดไป ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวมแผงละ 21 เม็ด รับประทานยาในเวลาเดียวกันทุกวัน วันละ 1 เม็ด จนหมดแผงแล้วหยุด 7 วันก่อนเริ่มแผงใหม่ หลังหยุดยาประมาณ 1-3 วันจะเริ่มมีประจำเดือนยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวมแผงละ 28 เม็ด รับประทานยาในเวลาเดียวกันทุกวัน วันละ 1 เม็ด จนหมดแผงแล้วขึ้นแผงใหม่ต่อเนื่องกันไป
กรณีลืมรับประทาน 1 เม็ด โดยนึกได้ในช่วงเลย 24 ชั่วโมงแต่ยังไม่ถึง 48 ชั่วโมงนับจากเวลาที่ควรต้องรับประทานยาเม็ดที่ลืมนั้นทันทีที่นึกได้ หรือรับประทานยาเม็ดถัดไปตามเวลาปกติ
กรณีลืมรับประทานติดต่อกัน 2 เม็ด โดยนึกได้เมื่อเกิน 48 ชั่วโมงนับจากเวลาที่ควรต้องรับประทานยาเม็ดที่ลืมล่าสุดทันทีที่นึกได้ ส่วนยาเม็ดอื่นที่ลืมก่อนหน้านั้นให้ทิ้งไป หรือรับประทานยาเม็ดถัดไปตามเวลาปกติ และแนะนำให้ใช้วิธีการคุมกำเนิดอย่างอื่นร่วมด้วย
ฤทธิ์ข้างเคียงและอาการไม่พึงประสงค์
คลื่นไส้ อาเจียน เจ็บคัดเต้านม ท้องอืด ปวดศีรษะ มีน้ำสะสมมากในร่างกาย (ตัวบวมน้ำ) มีเลือดคล้ายประจำเดือนออกกะปริบกะปรอย ตลอดจนเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำ
ข้อควรระวัง
หากเกิดอาการเหล่านี้ควรหยุดยาและรีบพบแพทย์
มีอาการปวดท้องอย่างรุนแรง
ตัวเหลืองตาเหลือง
ปวดศีรษะอย่างรุนแรง จะเป็นลม เวียนศีรษะ
ความดันโลหิตสูง
มีอาการปวดและบวมเท้า และน่องให้สงสัยว่าเกิดลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำ
ปวดตา ตาพร่า เห็นแสงวูบวาบให้สงสัยว่ายาคุมกำเนิดท้าให้ไมเกรนเป็นมากขึ้น
มีอาการปวดหน้าอกและหายใจหอบ
มีอาการซึมเศร้า
คำแนะนำ
ควรกินยาคุมกำเนิดในเวลาเดิมทุกวัน หากลืมกินยาให้ทำตามคำแนะนำข้างต้น
ควรจดบันทึกประจำเดือนทุกครั้ง ถ้าหากประจำเดือนขาด 1 ครั้งร่วมกับมีประวัติลืมกินยา หรือไม่ลืมกินยาแต่ประจำเดือนขาด 2 ครั้ง คุณควรจะตรวจให้แน่ใจเสียก่อนว่าไม่ตั้งครรภ์ ก่อนจะเริ่มกินยาคุมกำเนิดแผงใหม่
ในระหว่างการใช้ยาคุมกำเนิด หากมีอาการทางระบบทางเดินอาหาร เช่น ท้องเสีย ถ่ายเหลว อาเจียนมากจะมีผลทำให้การดูดซึมของยาน้อยลง คุณควรใช้วิธีการคุมกำเนิดอื่น ๆ ร่วมด้วยอีก 7 วันหลังจากกินยาเม็ดแรก
เนื่องจากยาคุมกำเนิดมีฮอร์โมนที่เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรคลิ่มเลือดอุดตัน ในระหว่างการใช้ยาคุมกำเนิดจึงควรงดการสูบบุหรี่ เพราะการสูบบุหรี่เป็นปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดดำ
หากมีอาการผิดปกติรุนแรง เช่น ตาพร่ามัว ปวดศีรษะมาก เจ็บแน่นหน้าอกหรือปวดบริเวณน่องมาก ควรหยุดใช้ยาคุมกำเนิดทันทีและรีบปรึกษาแพทย์โดยเร็ว
ควรตรวจภายในร่วมกับการตรวจคัดกรองโรคมะเร็งปากมดลูกทุก ๆ 1-2 ปี
ยาบางชนิดอาจมีผลต่อประสิทธิภาพของยาคุมกำเนิดได้เช่น ยาฆ่าเชื้อ ยาปฏิชีวนะ หรือยากันชักบางชนิด ไม่ควรซื้อยาเหล่านี้มากินเอง
ชื่อทางการค้า
ยาสมิน (Yasmin), ยาส (Yaz), ไดแอน (Diane), แอนนา (Anna), เมอซิลอน (Mercilon), เมลลิแอน(Meliane), มาวีลอน (Marvelon), ไซเลส (Cilest), ไกเนร่า (Gynera)
ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดที่มีเฉพาะโปรเจสติน (Progestin only pill)
ข้อบ่งใช้
ใช้ป้องกันการตั้งครรภ์เพื่อวางแผนครอบครัว
รูปแบบ
ยาเม็ด
กลไกการออกฤทธิ์
ยับยั้งการตกไข่ ผ่านการยับยั้งการหลั่ง LH จาก anterior pituitary หาก progestin ออกฤทธิ์ควบคู่กับ estrogen จะสามารถยับยั้งการหลั่ง GnRH จาก Hypothalamus ได้อีกด้วย
ทำให้มูกปากมดลูกข้นเหนียว ไม่เหมาะต่อการเคลื่อนที่ของอสุจิ
ทำให้ท่อนำไข่เคลื่อนไหวผิดปกติ ซึ่งทำให้ไข่ เคลื่อนผ่านได้ยาก
ทำให้เยื่อบุโพรงมดลูกบางตัว ไม่เหมาะต่อการฝังตัวของตัวอ่อน
ขนาดและวิธีใช้
โดยทั่วไป ยาคุมแบบฮอร์โมนเดี่ยวจะมาในรูปแบบแผงละ 28 เม็ด ผู้หญิงควรกินยา 1 เม็ดทุกวันเวลาเดิม ไม่มีการหยุดระหว่างแผง
ฤทธิ์ข้างเคียงและอาการไม่พึงประสงค์
ประจำเดือนผิดปกติ ประจำเดือนกระปริดกระปรอย และ ไม่มีประจำเดือน
ปวดศีรษะ, อารมณ์เปลี่ยนแปลง, กังวล, หรือซึมเศร้า
มีสิว ผิวมัน ขนดก
ข้อควรระวัง
เพิ่งคลอดบุตร และกำลังให้นมบุตรในช่วง 6 สัปดาห์แรก
ผู้หญิงที่ใช้ยา barbiturates, carbamazepine, oxcarbazepine, phenytoin, primidone, topiramate, rifampicin, rifabutin, or ritonavir or ritonavir- boosted protease inhibitors.
มีภาวะลิ่มเลือดอุดตันในระดับลึกเฉียบพลันในส่วนของขาหรือปอด
มะเร็งทรวงอก (ในอดีตหรือปัจจุบัน)
มีโรคตับร้ายแรง, มีการติดเชื้อที่ตับ, มีเนื้องอกที่ตับ
มีโรค SLE ไม่ว่าจะมี antiphospho-lipid antibodies เป็นบวกหรือไม่ทราบก็ตาม
มีประวัติเส้นเลือดสมองตีบ หรือ แตก (มีประวัติโรคหลอดเลือดสมอง)
มีโรคหัวใจขาดเลือด
คำแนะนำ
ควรกินยาทุกวันในเวลาเดิม ถ้าลืมกินยาช้าไป 3 ชม. หรือมากกว่า ยาจะมีประสิทธิภาพลดลง และมีโอกาสท้องได้
ชื่อทางการค้า
Exluton, Cerazette, Dailyton, Femulen, Micronor, Nor-QD, Noriday, Norod Microval,
Noregeston, Microlut, Ovrette, Neogest