Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Islama: ekonomia, kultura eta gizartea - Coggle Diagram

- - - - Zer produktuekin egiten zuten merkataritza?
        
        Merkatariek lehengaiak, espeziak eta esklaboak eramaten zituzten beste herrialdetara.
        
        Adibidez, Ekialdera produktu manufakturatuak esportatzen zituzten.
      - Arabiarrek etekin handia atera zuten Mendebaldearen eta Ekialdearen bitarketari esker, eta horregatik, jardun egin zuten oso gogor XV. mendean portugaldarrek Indiarako itsas ibilbide bat arukitu zuten arte. Arabiarren merkataritza oso garatuta zegoen hainbat faktoreen ondorioz:
        
        Moneta-sistema garatu bat izan zuten: beharrezkoa zen merkataritza aurrera eramateko. Arabiarrek Bagdadeko edo Kordobako kalifek egindako urrezko eta zilarrezko txanponak erabiltzen zituzten (Mediterraneo osoan erabiltzen ziren).
        
        Artisautza-industria hirietan oso sendoa zen: artisau musulamanak oso trebeak zirelako eta produktuak estimatuenak zirelako (urrezkoak, larruzkoak, ehunezkoak, paperezkoak eta buztinezkoak).
- - - - Musulmanak, arabiarrak zirenak eta muladiak.
        
        Arabiarrak: gutxiengoa ziren edo oso gutxi ziren, eta pribilegio guztiak zituzten (lurrak eta ondasunak). Bizitza politikoa zuzentzen zuten.
        
        Muladiak: islamak konkistatutako lurraldeen biztanleak ziren eta horren ondorioz, erlijioa, hizkuntza eta usadio islamikoak egokitu edo izan zituzten. Gehienak herritar xeheak, samurrak edo errazak ziren.
      - Musulmanak ez zirenak.
        
        Ez-musulmanei "dhimmi" esaten zitzaien.Beste erlijio monotesita batean parte hartzen zuten: hala nola, kristauak eta juduak. Haien sinesmenak neurri batean onartzen ziren, eta haien gobernari musulmanen menpe zegoen: hau da, zelatatuta zegoen. Bere fedea izateko eskubidea zuten, baina hainbat mugak zeuden. Adibidez, beraiek zerga ugari ordaindu behar zituzten.
  - - - Biztanle gehienak hirietan bizi ziren.
      - Erdigunean, medinan, talde nagusiek bere bizilekuak zituzten.
      - Gobernariak jauregian, alkazarrean edo gaztelu batean bizi ziren.
      - Jauregiaren inguruan,noblezia militarren eta funtzionarioen etxebizitzak zeuden, bai eta merkatari aberatsenak ere. Gainera, merkatariak denda azokak zituzten, "souk" deitutakoak.
      - Nekazariak eta esklaboek, landa-eremuan, latifundioetan lan egiten zuten.Landa-eremua, talde nomadak ere baziren, artzaintzak zirenak.
- - - - Jatorrian indiarrak izan ziren, baina arabiar izenarekin ezagutu ziren Europan.
        
        Lau aldaketa egin zituzten erromatar zenbakiekin batera
        
        Zeroa sartu zuten zenbakietan eta erromatar inperioen zenbakiekin ezin zituzten egin eragiketetan, baliabide horrekin egin ahal ziren.
        
        Matematikako termino asko arabiar jatorrikoak dira: adibidez, aljebra, algoritmoa eta zifra.
        
        Arabiarren erkapenen artean, adibidez, ekuazioak izan ziren. "X" asmatu zuten ekuazioetan.
    - - Antzinako ondarea areagotu edo handitu zuten, astronomia-taulak eta astrolabioa hobetuta edo aurreratuta.
        
        Hobetu zituzten tresna edo aurrerapen moten definizioak: itsas nabigaziorako funtsezkoak ziren.
        
        Astrolabioa: astroen itxurazko altitudearen arabera latitudea kalkulatzen duen tresna da.
        
        Atronomia-taulak: astronomiarako taulak edo metodoak ziren.
    - - Adibidez, kristauek greziar filosodiaren berri jakin nahi zutenean, arabiar kultura begiratu zuten: hain zuzen ere, arabierazko itzulpenetara eta Kordobako Averroes filosofo musulmanaren iruzkinetara edo komentarioetara jo zuten.
    - - Adibidez, El-Idrisi ceutarrak munduaren zati handi baten deskribapen osoa egin zuen (XII. mendean ezagutzen zuten zatiarena).