Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI - Coggle Diagram
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI
Phương pháp dạy học quan sát
Khái niệm
Phương pháp quan sát là hình thức dạy học giáo viên hướng dân học sinh cách sử dụng các giác quan để tri giác trực tiếp, có mục đích các đối tượng trong khoa học xã hội nhằm tiếp nhận thông tin mà không có sự can thiệp vào quá trình diễn biến của các sự vật, hiện tượng đó.
Tác dụng
Quá trình quan sát giúp học sinh nhận biết được các hiện tượng, sự vật, sự việc đang diễn ra trong cuộc sống hàng ngày
Sử dụng phương pháp quan sát tạo được hứng thú cho học sinh, phù hợp quá trình nhận thức của học sinh tiểu học.
phương pháp quan sát được sử dụng phổ biến trong môn khoa học xã hội
Dạy học sử dụng phương pháp quan sát dễ kết hợp với các phương pháp khác như phường pháp phân tích giảng giải, phương pháp thảo luận nhóm, phương pháp đàm thoại,…làm cho bài giảng không nhàm chán.
Cách tiến hành
Bước 2: Lựa chọn đối tượng quan sát
Đối tượng quan sát rất đa dạng: là các sự vật, hiện tượng, các mối quan hệ đang diễn ra trong môi trường tự nhiên hay xã hội, các tranh ảnh, ... mỗi đối tượng lại sử dụng nhóm các giác quan khác nhau
Khi chọn đối tượng quan sát, GV cần ưu tiên lựa chọn các vật thật. Vì vật thật sẽ hình thành được những biểu tượng sinh động, đầy đủ và chính xác; còn tranh ảnh, sơ đồ chỉ thể hiện được sự vật, hiện tượng ở trạng thái tĩnh với tính khái quát cao
Tùy theo nội dung học tập, GV sẽ chọn đối tượng quan sát phù hợp với trình độ HS và điều kiện địa phương
Bước 3: Tổ chức và hướng dẫn học sinh quan sát
Tùy theo mục đích và đối tượng được sử dụng cho HS quan sát, GV hướng dẫn HS sử dụng nhiều giác quan để tri giác sự vật, hiện tượng (tranh ảnh, vật thật, băng hình,..)
Sử dụng nhiều câu hỏi hướng dẫn HS quan sát
Quan sát từ ngoài vào trong, từ trong ra ngoài
Quan sát từ tổng thể đến chi tiết, chi tiết đến tổng thể
Hướng dẫn HS so sánh, liên hệ với các sự vật, hiện tượng cùng loại khác
Có thể tổ chức cho HS quan sát cá nhân, theo nhóm hay cả lớp tùy theo số lượng phương tiện dạy học
Bước 1: Xác định mục đích quan sát
Đây là công việc của GV, GV cần phải xác định rõ việc tổ chức cho HS quan sát nhằm đạt được mục tiêu kiến thức hay kĩ năng nào
HS cần nắm được mục đích của quan sát trước khi tiến hành
Bước 4: Tổ chức cho HS báo cáo kết quả quan sát về đối tượng
GV tổ chức cho HS nhận xét lẫn nhau
GV bổ sung và hoàn thiện kiến thức, kĩ năng
HS có thể trình bày bằng lời, bằng phiếu học tập, phương tiện dạy học
Một số điểm cần chú ý
Ở tiểu học mục tiêu quan sát phải đơn giản, rõ ràng, phù hợp nhận thức của các em (Tránh việc HS không rõ mình cần quan sát cái gì,... )
Cần phức tạp yêu cầu quan sát cho phù hợp với trình độ nhận thức của HS ở mỗi giai đoạn (lớp 1,2,3 HS quan sát trực tiếp các sự vật, hiện tượng và chưa yêu cầu ghi chép; lớp 4,5 HS quan sát nhiều nơi và có thể yêu cầu ghi chép cụ thể)
GV cần chuẩn bị các câu hỏi, bài tập định hướng HS quan sát có mục đích, có kế hoạch và trọng tâm. Các câu hỏi hướng dẫn quan sát cần được sắp xếp hợp lý
Quan sát từ tổng thể đến chi tiết, chi tiết đến tổng thể
Hướng dẫn HS so sánh, liên hệ các sự vật, hiện tượng cùng loại khác
Quan sát từ ngoài vào trong, từ trong ra ngoài
Có thể cho HS quan sát trong lớp hoặc ngoài lớp học
Tùy theo mục đích và đối tượng được sử dụng cho HS quan sát, GV hướng dẫn HS sử dụng nhiều giác quan để tri giác sự vật, hiện tượng (tranh ảnh, vật thật, băng hình,...)
Sử dụng kết hợp phương pháp quan sát với các phương pháp dạy học khác, không nên lạm dụng phương pháp quan sát
GV cần chuẩn bị chu đáo kế hoạch bài học, đồ dùng, tranh ảnh, vật thật,... cho phù hợp với mục tiêu, nội dung bài và trình độ HS
Phương pháp dạy học đàm thoại (Hỏi đáp)
Khái niệm
Là phương pháp GV tổ chức cuộc đối thoại giữa GV và HS, giữa HS với nhau dựa trên hệ thống câu hỏi nhằm dẫn dắt HS đi đến kết luận khoa học hoặc vận dụng vốn hiểu biết của mình để tìm hiểu về những vấn đề về học tập, cuộc sống tự nhiên xung quanh.
Phân loại
Căn cứ vào nhận thức của người học
Đàm thoại tái hiện
Đàm thoại giải thích minh họa
Đàm thoại tìm tòi phát triển
Căn cứ vào mục đích sư phạm
Đàm thoại tổng hợp
Đàm thoại kiểm tra
Đàm thoại củng cố
Đàm thoại gợi mở
Tác dụng
Phương pháp đàm thoại được vận dụng tốt sẽ có tác dụng kích thích tính tích cực, hứng thú, tư duy độc lập sáng tạo của HS trong học tập; bồi dưỡng cho HS năng lực diễn đạt bằng lời nói và làm cho không khí lớp học sôi nổi.
Phương pháp đàm thoại không chỉ có tác dụng giúp HS thu nhận kiến thức mà còn có tác dụng đánh giá kết quả học tập của HS. Thông qua hỏi đáp, GV thường xuyên thu được tín hiệu ngược từ HS, nắm bắt năng lực học tập, trình độ nhận thức của HS để điều chỉnh hoạt động dạy và học.
Thông qua việc hỏi đáp, GV tạo và đáp ứng nhu cầu nhận thức cho HS và các em được tham gia giải quyết vấn đề do bài học đặt ra
Để tăng thêm hiệu quả của việc sử dụng phương pháp hỏi đáp, GV cần tổ chức đối thoại theo nhiều chiều: GV<=>HS, HS<=>HS, HS<=>GV.
Một số lưu ý
Câu hỏi phải kích thích được sự suy nghĩ, tìm tòi của HS
Tránh câu hỏi chung chung, quá dễ hoặc quá khó, câu hỏi "đóng", câu hỏi "đoán mò"
Câu hỏi phải phù hợp với trình độ nhận thức của HS
Cần rèn luyện ngôn ngữ cho HS (cách dùng từ, đặt câu trả lời thành câu tương đối hoàn chỉnh với vốn ngôn ngữ của HS)
Hệ thống câu hỏi phải logic, phù hợp với nội dung bài học
Rèn cho HS tư duy tự đặt câu hỏi và đi tìm lời giải đáp cho câu hỏi trong quá trình học tập.
Câu hỏi phải rõ ràng, chính xác, ngắn gọn, dễ hiểu
Cách tiến hành
Bước 2: Tiến hành đàm thoại
Bước 3: Kết luận: GV đưa ra câu trả lời chính xác và rút ra KL khoa học
Bước 1: Chuẩn bị: GV chuẩn bị một hệ thống câu hỏi theo trọng tâm của chủ đề học. Hình dung những tình huống có thể xảy ra
Ưu nhược điểm
Ưu điểm
Điều khiển có hiệu quả hoạt động tư duy của HS, kích thích tính tích cực hoạt động nhận thức của HS
Bồi dưỡng cho HS năng lực diễn đạt bằng lời những vấn đề khoa học một cách chính xác, đầy đủ, xúc tích
Giúp GV thu được tín hiệu ngược từ HS một cách nhanh gọn, kịp thời để kịp điều chỉnh hoạt động của mình và của HS. Đồng thời qua đó mà HS cũng thu được tín hiệu ngược để kịp thời điều chỉnh hoạt động nhận thức-học tập của mình. Ngoài ra, thông qua đó mà GV có khả năng chỉ đạo hoạt động nhận thức của cả lớp và của từng HS
Giúp HS thu nhận kiến thức và đánh giá kết quả học tập của HS
Nhược điểm
Làm mất thời gian, ảnh hưởng đến kế hoạch lên lớp, biến vấn đáp thành cuộc đối thoại giữa GV và một vài HS, không thu hút toàn lớp tham gia vào hoạt động chung. Nếu câu hỏi đặt ra chỉ đòi hỏi nhớ lại trí thức một cách máy móc thì sẽ làm ảnh hưởng đến sự phát triển tư duy logic, tư duy sáng tạo của HS.