Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรค - Coggle Diagram

- - - - ปฏิกิริยาหลังให้วัคซีน
        
        พบน้อยมาก มีรายงานว่า OPV อาจทำให้ผู้ที่ได้รับวัคซีนหรือผู้ที่สัมผัสกับผู้ที่ได้รับวัคซีนเป็นอัมพาต (Vaccine associated paralytic Poliomyelitis , VAPP)
        
        หมายเหตุ
        
        วัคซีนโปลิโอสามารถใช้ชนิดฉีดแทนชนิดรับประทานได้ทุกครั้ง ถ้าใช้ชนิดฉีดอย่างเดียวมาตลอด อาจงดครั้งที่ 4 ได้ หากใช้ชนิดรับประทานสลับกับชนิดฉีดต้องให้ 5 ครั้ง ตาม OPV การให้วัคซีนโปลิโอมากกว่าจำนวนครั้งที่กำหนดไม่มีข้อเสีย สามารถรับ OPV เพิ่มในช่วงที่มีการรณรงค์หยอดวัคซีนเพื่อกวาดล้างโปลิโอได้
        
        ขนาดและวิธีการให้วัคซีน
        
        OPV ให้รับประทานครั้งละ 0.1 – 0.5 มิลลิลิตร (2 หยด) การให้วัคซีนชุดแรกจะให้ 4 ครั้ง เมื่ออายุ 2 , 4 , 6 เดือน และครั้งที่ 4 เมื่ออายุประมาณ 1ปี 6 เดือน การให้วัคซีน 3 ครั้งแรก ควรให้ห่างกันอย่างน้อย 6 สัปดาห์ เพื่อให้วัคซีนครั้งก่อนถูกขับออกจากร่างกายให้หมด และให้วัคซีน เสริมกระตุ้นอีกครั้งเมื่อเข้าโรงเรียน คือ อายุ 4 – 6 ปี
        IPV ที่มีขายในประเทศไทยเป็นวัคซีนที่อยู่รวมกับวัคซีน DTP จึงต้องให้พร้อมกัน โดยฉีดเข้าทางกล้ามเนื้อบริเวณต้นขา หรือ ต้นแขน โดยวิธีฉีดอาจให้เพียง 2 เข็ม ให้เมื่ออายุ 2 และ 4 เดือน และเข็มที่ 3 เมื่ออายุ 1 ปี 6 เดือน และซ้ำอีกเมื่ออายุ 4 – 6 ปี
  - - - เด็กที่ได้รับวัคซีนครบตามกำหนด และได้ครั้งสุดท้ายไม่เกิน 5 ปี ไม่ต้องฉีดซ้ำอีก
        
        เด็กที่ได้รับวัคซีนครบตามกำหนด และได้ครั้งสุดท้ายมาแล้ว5 – 10 ปี ให้ฉีดกระตุ้นอีกครั้ง
        
        ขนาด 0.5 มิลลิลิตร
        
        เด็กที่ได้รับวัคซีนครบตามกำหนด และได้ครั้งสุดท้ายนานเกิน 10 ปี ให้พิจารณาบาดแผล ถ้า
        
        เป็นแผลสดให้ฉีด tetanus toxoids อย่างเดียว 1 ครั้งแต่ถ้าแผลเก่าเกิน 24 ชั่วโมงให้ฉีดแบบข้อ 5
        
        เด็กที่ไม่ทราบประวัติ หรือการได้รับวัคซีนไม่แน่นอน หรือได้รับแต่ไม่ครบ หรือไม่เคยได้รับ
        
        วัคซีนมาก่อน ให้ฉีดวัคซีนบาดทะยักใหม่จนครบ 3 ครั้ง โดยเข็มแรกฉีดห่างกัน 1 – 2 เดือนฃ
        และเข็มที่ 3 ห่างจากเข็มที่2 นาน 6 – 12 เดือน (0, 1-2 , 6 -12 เดือน)
        
        ในกรณีเด็กที่มีแผลฉกรรจ์ หรือ แผลสกปรก หรือสงสัยว่ามีการติดเชื้อบาดทะยักให้ฉีด
        
        Tetanus antitoxinร่วมด้วย ซึ่งจะต้องให้คนละตำแหน่งกับ tetanus toxoid และห้ามผสมยา 2 ชนิดนี้ในกระบอกฉีดยาเดียวกัน เพราะจะ neutralize กันทำให้ยาเสื่อมฤทธิ์
        
        ในหญิงตั้งครรภ์ ฉีดเพื่อสร้างภูมิคุ้มกันแก่มารดาและทารกแรกเกิด ถ้าไม่เคยได้รับวัคซีนมา
        
        ก่อน ให้วัคซีนจำนวน 3 ครั้ง ขนาด 0.5 มิลลิลิตร เข็มที่ 1 ให้ครั้งแรกที่พบ ไม่ว่าอายุครรภ์เท่าไหร่ก็ตามเข็มที่ 2 ให้ห่างจากเข็มแรก 1 – 2 เดือน และเข็มที่ 3 ห่างจากเข็มที่ 2 อย่างน้อย 6 เดือน ถ้าฉีดไม่ทันขณะตั้งครรภ์ ให้ฉีดได้หลังคลอด
- - - - ประมาณร้อยละ 2 – 5 ของผู้รับวัคซีนอาจมีไข้ต่ำๆ ปวดตามข้อ ในวันที่ 8 -12 หลังจากฉีดวัคซีน อาการจะคงอยู่ประมาณ 24 ชั่วโมง แล้วหายไป บางรายอาจมีต่อมน้ำเหลืองบริเวณต้นคอโต และมีผื่นจางๆร่วมด้วย
    - - ห้ามให้วัคซีนนี้แก่ผู้ที่แพ้ neomycin หรืออยู่ในระยะที่เจ็บป่วยอาการรุนแรง มีไข้สูง และห้ามให้วัคซีนป้องกันหัดเยอรมันแก่หญิงตั้งครรภ์ หรือหญิงที่อาจมีการตั้งครรภ์ในระยะ 3 เดือน ถ้ามีการฉีดยาโดยเข้าใจผิด ไม่ต้องทำแท้ง เพราะยังไม่มีหลักฐานหรือรายงานทารกที่ได้รับอันตรายจากการฉีดวัคซีนให้มารดา ส่วนผู้ที่มีความผิดปกติในภูมิคุ้มกันของร่างกาย หรือได้ยากดภูมิคุ้มกันไม่ควรรับวัคซีนนี้ ยกเว้นผู้ป่วยติดเชื้อ HIV ยังไม่มีอาการ เช่นเดียวกับวัคซีนโรคหัด
    - - ฉีดเข้าใต้ผิวหนัง ขนาด 0.5 มิลลิลิตร โดยฉีดได้ตั้งแต่อายุ 15 เดือนขึ้นไป
  - - - ปวด บวม บริเวณที่ฉีด มีไข้ ผื่นขึ้นตามตัว อาจมีอาการคล้ายแพ้ยา หายใจลำบาก
    - - ฉีดครั้งละ 0.5 มิลลิลิตร เข้าใต้ผิวหนัง บริเวณต้นขาส่วนกลางด้านหน้า เยื้องออกไปด้านนอก หรือต้นแขน โดยฉีดในเด็กอายุ 9 – 12 เดือน และอายุ 4 – 6 ปี
  - - - ฉีดเข้าใต้ผิวหนัง ขนาดที่แต่ละบริษัทกำหนดเอง โดยฉีด 2 ครั้ง เมื่ออายุ 9 – 12 เดือน และ 4 – 6 ปี
    - - อาจมีไข้ระหว่างวันที่ 5 – 12 หลังจากได้รับวัคซีน ไข้มักจะหายไปเองวันที่ 2 – 5 วัน เด็กที่มีประวัติชักจากไข้สูงอาจชักได้ บางรายมีผื่นพร้อมกับไข้เป็นผื่นแดงคล้ายหัด และหายเอง ภายใน 2 วัน บางรายอาจมีอาการคล้ายหวัดร่วมด้วย
    - - ไม่ควรให้วัคซีนนี้แก่หญิงตั้งครรภ์
        
        ห้ามให้กับเด็กที่ป่วยเป็นวัณโรค
        
        เด็กที่เป็นไข้
        
        เด็กที่มีประวัติแพ้ Neomycin
        
        ผู้ที่แพ้ไข่
        
        เด็กที่ได้รับเลือด พลาสมา
        
        เด็กที่ต้องการทดสอบทูเบอร์คูลิน
        
        เด็กที่มีความผิดปกติในภูมิคุ้มกันของร่างกาย
- - - - ฉีดเข้ากล้ามเนื้อขนาด 0.5 มิลลิลิตร ส่วนกำหนดการฉีดขึ้นอยู่กับอายุและชนิดของวัคซีน
    - - ปฏิกิริยาจากการฉีดวัคซีน โดยทั่วไปพบว่ามีความปลอดภัยสูง มีปฏิกิริยาเพียงเล็กน้อย เช่น ไข้ ปวดบวมเฉพาะที่น้อยกว่าร้อยละ 6
    - - การฉีดกระตุ้น แนะนำให้ฉีดตอนอายุ 12 -18 เดือน โดยต้องห่างจากเข็มสุดท้ายอย่างน้อย 2 เดือน
    - - ห้ามฉีดในผู้ที่แพ้ส่วนประกอบของวัคซีนได้แก่ aluminium hydroxide,thimerosal
  - - - อาจมีอาการปวด บวมคัน หรือ เจ็บบริเวณที่ฉีด อาจมีไข้ต่ำๆ หรือ ปวดศีรษะ และ ชัก ซึ่งพบได้น้อย ส่วนอาการที่รุนแรง การแพ้อย่างเฉียบพลันอาจเกิดจากการแพ้ เจลาตินที่เป็นส่วนประกอบของวัคซีน พบได้น้อยมาก อาการมักเกิดภายใน 1 ชั่วโมง หลังฉีด
    - - ฉีดเข้าใต้ผิวหนัง บริเวณต้นแขนหรือต้นขา สายพันธุ์ Nakayama เด็กอายุต่ำกว่า 3 ปีฉีดครั้งละ 0.5 มิลลิลิตร ฉีดบริเวณกึ่งกลางต้นขาค่อนออกมาด้านหน้าค่อนไปด้านข้าง แต่ถ้าเป็นเด็กอายุ 3 ปีขึ้นไปหรือผู้ใหญ่ให้ฉีดบนต้นแขนบริเวณกล้ามเนื้อเดลตอยด์ครั้งละ 1 มิลลิลิตร สายพันธุ์ ครั้งละ 0.25 มิลลิลิตร ถ้าเป็นในเด็กอายุต่ำกว่า 3 ปี ให้ฉีดบริเวณกึ่งกลางต้นขาค่อนออกมาด้านหน้าค่อนไปด้านข้าง แต่ถ้าเป็นเด็กอายุ 3 ปีขึ้นไปหรือผู้ใหญ่ให้ฉีดบนต้นแขนบริเวณกล้ามเนื้อเดลตอยด์ ครั้งละ 0.5 มิลลิลิตร เริ่มให้วัคซีนเมื่ออายุ 12 -18 เดือน ให้ 2 ครั้ง ห่างกัน 1 – 4 สัปดาห์ และฉีดเข็มที่ 3 ห่างจากเข็มแรก 1 ปี
    - - ไม่ควรให้วัคซีนในกรณีที่เด็กมีไข้สูง มีประวัติชักภายใน 1 ปี ก่อนการให้วัคซีน มีประวัติแพ้วัคซีนชนิดนี้ หญิงตั้งครรภ์ หรือผู้ป่วยโรคหัวใจ โรคไต โรคตับ เบาหวาน หรือขาดสารอาหาร และเด็กที่เป็นมะเร็งเม็ดเลือดขาว ต่อมน้ำเหลือง มะเร็งระยะกระจาย
  - - - ฉีดเข้ากล้ามเนื้อ เด็กเล็กบริเวณต้นขาส่วนกลาง เยื้องออกมาด้านนอก เด็กโตหรือผู้ใหญ่บริเวณต้นแขน
    - - มีผลข้างเคียงน้อยไม่รุนแรง ได้แก่ ไข้ ปวดเมื่อย เจ็บปวดเฉพาะที่ ห้ามใช้ในผู้ที่แพ้ไข่แบบเฉียบพลัน
  - - - จำนวนครั้งที่ต้องได้รับวัคซีนขึ้นอยู่กับอายุของผู้ได้รับวัคซีน ขณะฉีดวัคซีน เข็มแรก ดังนี้ ก) หญิงที่ได้รับวัคซีนเข็มแรกเมื่ออายุระหว่าง 9-13 ปีฉีด 1 โด๊ส (0.5 มล.) เข้ากล้ามเนื้อ จำนวน 2 ครั้ง โดยเข็มที่สองห่างจากเข็มแรก 6 เดือน ข) หญิงที่ได้รับวัคซีนเข็มแรกเมื่อมีอายุตั้งแต่14 ปีขึ้นไป ฉีด 1 โด๊ส (0.5 มล.) เข้ากล้ามเนื้อ จำนวน 3 ครั้ง โดยเข็มที่สองห่างจากเข็มแรก 1-2 เดือน และเข็มที่สามห่างจากเข็มแรก 6 เดือน
- - - - เด็กอายุเกิน 10 ปี ขึ้นไปและผู้ใหญ่ ฉีดเข้ากล้ามเนื้อต้นแขนขนาด 1 มิลลิลิตร จำนวน 3 ครั้ง
        ระยะเวลาในการฉีดเช่นเดียวกับทารกแรกเกิด – 10 ปี
      - การฉีดกระตุ้น การศึกษาในผู้ใหญ่ที่ได้รับวัคซีนตับอักเสบระยะยาว พบภูมิต้านทานจะลดลง
        ตามลำดับแต่ในคนปกติที่มีสุขภาพปกติและไม่มีปัจจัยเสี่ยงไม่แนะนำให้ฉีดกระตุ้น
      - ทารกแรกเกิดถึง 10 ปี ฉีดครั้งละ 0.25 – 0.5 มิลลิลิตร แล้วแต่ชนิดของวัคซีน เข้ากล้ามเนื้อบริเวณต้น
        แขนหรือต้นขาด้านนอก 3 ครั้ง โดยครั้งที่ 2 ฉีดห่างครั้งแรก 1 – 2 เดือน ครั้งที่ 3 ห่างจากครั้งแรก 6 เดือน
    - - พบได้บางราย อาจมีอาการปวด บวม หรือมีไข้ต่ำๆ อาการเริ่มประมาณ 3 – 4 ชั่วโมง จะเป็นอยู่ไม่เกิน 24 ชั่วโมง
  - - - ให้เด็กอายุ 2 เดือน ถึง 6 ปี โดยฉีดเข้ากล้ามเนื้อครั้งละ0.5 มิลลิลิตร 3ครั้ง ห่างกันทุก 2 เดือน และเข็มที่ 4 ห่างจากเข็มที่ 3 ไปแล้ว 6 – 18 เดือน นิยมฉีดเมื่อเด็กอายุ 2 , 4 , 6 เดือนและ 1 ปี 6 เดือน และฉีดกระตุ้นอีกครั้งเมื่อเด็กอายุ 4 – 6 ปี
    - - มีไข้สูง ร้องกวนได้ เด็กบางรายบริเวณที่ฉีดอาจมีอาการปวด บวม แดงร้อน อาการมักเริ่มประมาณ 3-4 ชั่วโมงหลังได้รับวัคซีน และเป็นอยู่ไม่เกิน 2 วัน ควรแนะนำให้มารดาเช็ดตัว และให้ยาลดไข้ใน ในกรณีที่เด็กตัวร้อนมาก และร้องกวน ถ้าบวมแดงบริเวณที่ฉีดใน 24 ชม.แรกประคบน้ำเย็น หลังจากนั้นให้ประคบน้ำอุ่น
    - - ไม่ควรให้วัคซีน DTP ในรายที่เมื่อได้รับวัคซีนนี้มาก่อนแล้วเกิดอาการดังนี้
        
        ไข้สูงเกิน 40.5 องศาเซลเซียส ภายในเวลา 48 ชมหลังฉีด
        
        อาการคล้ายช๊อก ตัวอ่อน (collapse) ภายในเวลา 48 ชมหลังฉีด
        
        ร้องไห้ไม่หยุดนานเกินกว่า 3 ชม.
        
        ชักโดยมีไข้ หรือไม่มีไข้ก็ตาม ภายใน 3 วัน
  - - - หลังฉีดจะเกิดตุ่มขาวซีดอยู่ชั่วขณะหนึ่งขนาดประมาณ 7 – 8 มิลลิเมตร หลังจากนั้นจะเป็นตุ่มสีแดง นาน 1 เดือน ต่อมามีน้ำขุ่นคล้ายหนองออกมาเป็นๆหายๆ นาน 1 – 2 เดือน แล้วหายเป็นแผลเป็นเล็กๆ
    - - ฉีดเข้าในผิวหนัง (Intracutaneousหรือ Intradermal injection) บริเวณหัวไหล่ของกล้ามเนื้อเดลตอยด์ ขนาด 0.1 มิลลิลิตร
  - - - ขนาดและวิธีการให้วัคซีน
        
        วัคซีนDT ใช้สำหรับเด็กอายุต่ำกว่า 6 ปี ที่ไม่สามารถให้วัคซีน DTP ได้เนื่องจากอันตรายจากวัคซีนไอกรน หรือเด็กที่เคยป่วยเป็นไอกรนมาก่อนแล้ว ขนาดและวิธีใช้ เช่น เดียวกับ DTP
        วัคซีน dT ใช้สำหรับเด็กอายุ 6 ปีขึ้นไปและผู้ใหญ่ที่ไม่เคยได้รับ DTP มาก่อนขนาดและวิธีใช้ เช่นเดียวกับการใช้ DTP
        
        ข้อห้ามใช้
        
        ในเด็กที่มีอาการแพ้เฉียบพลัน (anaphylaxis) หลังฉีดวัคซีนทันที เช่น อาการปากบวม หายใจลำบาก ความดันโลหิตต่ำ ห้ามให้วัคซีนตัวใดตัวหนึ่งทั้ง DTwPหรือ DTaPเนื่องจากอาจแพ้แอนติเจนตัวใดตัวหนึ่งในวัคซีน ส่วนรายที่มีอาการทางสมอง (encephalopathy) ภายใน 7 วัน หลังฉีดวัคซีน เช่น ไม่รู้สึกตัว หรือชักไม่หยุดต่อเนื่อง 2 – 3 ชั่วโมงภายใน 24 ชั่วโมง หลังฉีดวัคซีนโดยไม่พบสาเหตุอื่น ให้ใช้วัคซีน DT แทน DTP
        
        ปฏิกิริยาหลังฉีดวัคซีน
        
        ปฏิกิริยาเฉพาะที่ เช่น บวม แดง เจ็บ และปฏิกิริยาทั้งระบบชนิดไม่รุนแรง เช่น ไข้มากกว่า 38 องศาเซลเซียส ซึม เบื่ออาหาร ร้องกวน และปฏิกิริยาทั้งระบบชนิดรุนแรง เช่น อาการชักภายใน 3 วันหลังได้รับวัคซีน อาการร้องไม่หยุดนานกว่า 3 ชั่วโมง หรือ เป็นลม (collapse หรือ shock – like state)