Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรค ( Immunization ) - Coggle Diagram

- - - - เป็นการให้สารที่มีภูมิคุ้มกัโรคอยู่แล้ว(แอนติบอดี้) ได้แก่ antitoxin หรือ gammaglobulin เข้าไปในร่างกาย แอนติบอดี้ที่เข้าไปในร่างกาย แอนติบอดีที่เข้าไปในร่างกายในระยะสั้นๆ ประมาณ 3-4 สัปดาห์ ซึ่งการสร้างภูมิคุ้มกันโดยวิธีนี้ใช้ในกรณีเร่งด่วนและจำเป็นเท่านั้น
        
        การให้ tetanus antitoxin แก่ผู้ที่เหยียบตะปู
        
        การให้ gammaglobulin แก่ผู้ที่ถูกสุนัขกัดบริเวณสำคัญ
      - สารที่มีภูมิคุ้มกันหรือแอนติบอดีที่ใช้เพื่อสร้างภูมิคุ้มกันทางอ้อม
        
        human hyper-immunoglobulin
        
        แยก IG จากคนที่มีภูมิคุ้มกันสูงต่อโรคใดโรคหนึ่งโดยเฉพาะ เช้น โรคพิษสุนัขบ้า โรคหัด โดยแยกส่วน IG จากน้ำเหลืองของผู้ที่หายจากโรค
        
        animal hyper-immunoglobulin
        
        ได้จากการฉีดแอนติเจนเข้าไปในสัตว์ เพื่อให้สร้างแอนติบอดีแล้วแยกส่วนที่มีแอนติบอดีออกมาจากพลาสมาของสัตว์นั้น ที่ใช้กันมาก คือ แอนติท็อกซินของโรคคอตีบที่เตรียมจากม้า ปัญหาคือ การใช้ IG ที่เตรียมตากสัตว์มีโอกาสแพ้ได้บ่อยกว่า IG ที่เตรียมจากคน
        
        gammaglobulin หรือ immunoglobulin (IG)
        
        ได้จากคนที่มีภูมิคุ้มกันในระดับสูงจากการเกิดโรค หรือจากการได้รับวัคซีนป้องกันโรค โดยการแยกจาก IG จากพลาสมา ซึ่งส่วนใหญ่ได้จากผู้บริจาคเลือด
        
        passive immunity
        
        เกิดตามธรรมชาติ ได้แก่ เด็กแรกคลอดได้รับภูมิคุ้มกันโรคต่างๆ จากแม่ ที่เคยเป็นโรคหรือได้รับเชื้อธรรมชาติ ซึ่งภูมิคุ้มกันที่เด็กแรกเกิดได้รับจากแม่จะมีอายุประมาน 6-9 เดือน ทั้งนี้แล้วแต่ชนิดและระดับของภูมิต้านทานเฉพาะแต่ละโรค
    - - เป็นการกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันขึ้นเองโดยการให้แอนติเจน หรือวัคซีนเข้าไปในร่างกาย เพื่อให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันโรคขึ้นภายหลัง ภูมิคุ้มกันโรคที่เกิดขึ้น สามารถป้องกันโรคได้นานเป็นปีๆ หรืออาจจะอยู่ได้ตลอดไป เช่น หัด หัดเยอรมัน คางทูม แต่บางชนิดอยู่ได้ระยะหนึี่ง เช่น ไทฟอยส์อยู่ได้ 3 ปี Active immunity อาจเกิดจากการติดเชื้อธรรมชาติได้โดยไม่มีอาการ ซึ่งเรียกว่าเป็น natural immunization ซึ่งภูมิต้านทานที่เกิดขึ้นนี้จะอยู่ได้นาน หรืออาจคงอยู่ตลอดไป
- - - - เก็บที่อุณหภูมิ 2 – 8 องศาเซลเซียส ห้ามเก็บในช่องแช่แข็ง มีอายุไม่เกิน 2 ปี
    - - ไม่ควรให้วัคซีน DTP ในรายที่เมื่อได้รับวัคซีนนี้มาก่อนแล้วเกิดอาการดังนี้
        
        1.1 ไข้สูงเกิน 40.5 องศาเซลเซียส ภายในเวลา 48 ชมหลังฉีด
        
        1.2 อาการคล้ายช๊อก ตัวอ่อน (collapse) ภายในเวลา 48 ชมหลังฉีด
        
        1.3 ร้องไห้ไม่หยุดนานเกินกว่า 3 ชม.
        
        1.4 ชักโดยมีไข้ หรือไม่มีไข้ก็ตาม ภายใน 3 วัน
    - - เก็บที่อุณหภูมิ 2 - 8 องศาเซลเซียส ห้ามเก็บในช่องแช่แข็งจะทำให้วัคซีนเสื่อมคุณภาพ
    - - มีไข้สูง ร้องกวนได้ เด็กบางรายบริเวณที่ฉีดอาจมีอาการปวด บวม แดงร้อน อาการมักเริ่มประมาณ 3-4 ชั่วโมงหลังได้รับวัคซีน และเป็นอยู่ไม่เกิน 2 วัน ควรแนะนำให้มารดาเช็ดตัว และให้ยาลดไข้ใน ในกรณีที่เด็กตัวร้อนมาก และร้องกวน ถ้าบวมแดงบริเวณที่ฉีดใน 24 ชม.แรกประคบน้ำเย็น หลังจากนั้นให้ประคบน้ำอุ่น
    - - ให้เด็กอายุ 2 เดือน ถึง 6 ปี โดยฉีดเข้ากล้ามเนื้อครั้งละ0.5 มิลลิลิตร 3ครั้ง ห่างกันทุก 2 เดือน และเข็มที่ 4 ห่างจากเข็มที่ 3 ไปแล้ว 6 – 18 เดือน นิยมฉีดเมื่อเด็กอายุ 2 , 4 , 6 เดือนและ 1 ปี 6 เดือน และฉีดกระตุ้นอีกครั้งเมื่อเด็กอายุ 4 – 6 ปี
- - - - จากการใช้วัคซีนชนิดเต็มเซลล์ ถือเป็นข้อห้ามใช้และควรระวังในการให้วัคซีนชนิดไม่มีเซลล์ด้วย ได้แก่ อาการชักภายใน 3 วันหลังได้รับวัคซีน อาการร้องไม่หยุดนานกว่า 3 ชั่วโมง หรือ เป็นลม (collapse หรือ shock – like state) ภายใน 48 ชั่วโมง หลังได้รับวัคซีน หรือมีไข้สูงกว่า 40.5 องศาเซลเซียส ภายใน 48 ชั่วโมง หลังได้รับวัคซีนซึ่งเป็นปฏิกิริยาทั้งระบบชนิดรุนแรง เด็กที่มีข้อควรระวังดังกล่าวและเด็กที่มีปัญหาทางระบบประสาท หรือ เสี่ยงต่อการชัก ควรให้วัคซีนชนิดไม่มีเซลล์แทนชนิดเต็มเซลล์ เนื่องจากมีปฏิกิริยาภายหลังการฉีดน้อยกว่า ห้ามให้วัคซีนป้องกันไอกรนในรายที่มีอาการทางสมอง ภายใน 7 วันหลังฉีดวัคซีน เช่น ไม่รู้สึกตัว
- - - - ฉีดเข้าในผิวหนัง (Intracutaneousหรือ Intradermal injection) บริเวณหัวไหล่ของกล้ามเนื้อเดลตอยด์ ขนาด 0.1 มิลลิลิตร
    - - หลังฉีดจะเกิดตุ่มขาวซีดอยู่ชั่วขณะหนึ่งขนาดประมาณ 7 – 8 มิลลิเมตร หลังจากนั้นจะเป็นตุ่มสีแดง นาน 1 เดือน ต่อมามีน้ำขุ่นคล้ายหนองออกมาเป็นๆหายๆ นาน 1 – 2 เดือน แล้วหายเป็นแผลเป็นเล็กๆไม่ควรบ่งหนองและไม่จำเป็นต้องใส่ยา หรือปิดแผล ใช้สำลีชุบน้ำต้มสุกเช็ด
    - - เก็บในตู้เย็นอุณหภูมิ 2 – 8 องศาเซลเซียส ห้ามเก็บในช่องแช่แข็ง จะทำให้วัคซีนเสีย และไม่ควรให้ถูกแสง เมื่อผสมแล้วต้องใช้ให้หมดหรือทิ้งในวันเดียว ระหว่างใช้เก็บในอุณหภูมิ 2 – 8 องศาเซลเซียส
- - - - เป็นวัคซีนที่ผลิตขึ้นมาเพื่อสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรคบาดทะยักหรือกระตุ้นภูมิคุ้มกันโรคบาดทะยัก เป็นวัคซีนที่ผลิตจากพิษ (toxin) แล้วทำให้หมดพิษ ผ่านกระบวนการทำให้บริสุทธิ์ ภูมิคุ้มกันจะอยู่ได้นาน 10 ปี
        
        เด็กที่ได้รับวัคซีนครบตามกำหนด และได้ครั้งสุดท้ายไม่เกิน 5 ปี ไม่ต้องฉีดซ้ำอีก
        
        เด็กที่ได้รับวัคซีนครบตามกำหนด และได้ครั้งสุดท้ายมาแล้ว5 – 10 ปี ให้ฉีดกระตุ้นอีกครั้งขนาด 0.5 มิลลิลิตร
        
        เด็กที่ได้รับวัคซีนครบตามกำหนด และได้ครั้งสุดท้ายนานเกิน 10 ปี ให้พิจารณาบาดแผล ถ้าแผลสดให้ฉีด tetanus toxoids อย่างเดียว 1 ครั้ง แต่ถ้าแผลเก่าเกิน 24 ชม. ให้ฉีดแบบข้อ 5
        
        เด็กที่ไม่ทราบประวัติ หรือการได้รับวัคซีนไม่แน่นอน หรือได้รับแต่ไม่ครบ หรือไม่เคยได้รับมาก่อน ให้ฉีดวัคซีนบาดทะยักใหม่จนครบ 3 ครั้ง
        
        ในกรณีเด็กที่มีแผลฉกรรจ์ หรือ แผลสกปรก หรือสงสัยว่ามีการติดเชื้อบาดทะยักให้ฉีด tetanus antitoxin ร่วมด้วย ซึ่งจะต้องให้คนละตำแหน่ง
        
        ในหญิงตั้งครรภ์ ฉีดเพื่อสร้างภูมิคุ้มกันแก่มารดาและทารกแรกเกิด ถ้าไม่เคยได้รับวัคซีนมาก่อน ให้วัคซีน 3 ครั้ง
- - - - ฉีดเข้าใต้ผิวหนัง ขนาดที่แต่ละบริษัทกำหนดเอง โดยฉีด 2 ครั้ง เมื่ออายุ 9 – 12 เดือน และ 4 – 6 ปี
    - - วัคซีนป้องกันหัดเป็นวัคซีนมีชีวิต สามารถกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันในระดับเดียวกับการเป็นโรคเอง
        
        ไม่ควรให้วัคซีนนี้แก่หญิงตั้งครรภ์
        
        ห้ามให้กับเด็กที่ป่วยเป็นวัณโรค
        
        เด็กที่เป็นไข้ ควรเลื่อนการฉีดไปจนกว่าไข้จะลดลง แต่ถ้าเป็นหวัดไม่มีไข้ให้ฉีดวัคซีนได้
        
        เนื่องจากวัคซีนป้องกันหัด เตรียมโดยใช้ยา neomycin ดังนั้นไม่ควรให้วัคซีนนี้แก่เด็กที่มีประวัติแพ้ Neomycin
        
        สำหรับผู้ที่แพ้ไข่ แม้จะมีการแพ้แบบรุนแรงก็สามารถให้วัคซีนได้ เพราะมีโอกาสเกิดปฏิกิริยาต่ำ
        
        เด็กที่ได้รับเลือด พลาสมา หรือ gammaglobulinควรเลื่อนการให้วัคซีนออกไปก่อน
        
        เด็กที่ต้องการทดสอบทูเบอร์คูลิน ควรรอไปอีก 4 – 6 สัปดาห์ หรือทำการทดสอบในวันที่ให้วัคซีนเลย
        
        เด็กที่มีความผิดปกติในภูมิคุ้มกันของร่างกาย หรือได้รับยากดภูมิคุ้มกัน สเตียรอยด์ การฉายรังสีได้รับ antimetabolitis หรือ alkylating agent ไม่ควรให้วัคซีนป้องกันโรคหัด(ต้องรอ 3 เดือนหลังหยุดยา)
    - - อาจมีไข้ระหว่างวันที่ 5 – 12 หลังจากได้รับวัคซีน ไข้มักจะหายไปเองวันที่ 2 – 5 วัน เด็กที่มีประวัติชักจากไข้สูงอาจชักได้ บางรายมีผื่นพร้อมกับไข้เป็นผื่นแดงคล้ายหัด และหายเอง ภายใน 2 วัน บางรายอาจมีอาการคล้ายหวัดร่วมด้วย
- - - - ซึ่ง DT
        ประกอบด้วย purified tetanus toxoid 5 – 10 Lf และ purified diphtheria toxioid 25 -30 Lf ต่อ 0.5 มิลลิลิตร
    - - และผู้ใหญ่ (dT) ซึ่ง dT
        ประกอบด้วยpurified tetanus toxoid 5 – 10 Lfและ purified diphtheria toxioid1 - 2Lf ต่อ 0.5 มิลลิลิตร
    - - วัคซีนDT ใช้สำหรับเด็กอายุต่ำกว่า 6 ปี ที่ไม่สามารถให้วัคซีน DTP ได้เนื่องจากอันตรายจากวัคซีนไอกรน หรือเด็กที่เคยป่วยเป็นไอกรนมาก่อนแล้ว ขนาดและวิธีใช้ เช่น เดียวกับ DTP วัคซีน dT ใช้สำหรับเด็กอายุ 6 ปีขึ้นไปและผู้ใหญ่ที่ไม่เคยได้รับ DTP มาก่อนขนาดและวิธีใช้ เช่นเดียวกับการใช้ DTP
    - - ในเด็กที่มีอาการแพ้เฉียบพลัน (anaphylaxis) หลังฉีดวัคซีนทันที เช่น อาการปากบวม หายใจลำบาก ความดันโลหิตต่ำ ห้ามให้วัคซีนตัวใดตัวหนึ่งทั้ง DTwPหรือ DTaPเนื่องจากอาจแพ้แอนติเจนตัวใดตัวหนึ่งในวัคซีน ส่วนรายที่มีอาการทางสมอง (encephalopathy) ภายใน 7 วัน หลังฉีดวัคซีน เช่น ไม่รู้สึกตัว หรือชักไม่หยุดต่อเนื่อง 2 – 3 ชั่วโมงภายใน 24 ชั่วโมง หลังฉีดวัคซีนโดยไม่พบสาเหตุอื่น ให้ใช้วัคซีน DT แทน DTP
    - - ปฏิกิริยาเฉพาะที่ เช่น บวม แดง เจ็บ และปฏิกิริยาทั้งระบบชนิดไม่รุนแรง เช่น ไข้มากกว่า 38 องศาเซลเซียส ซึม เบื่ออาหาร ร้องกวน และปฏิกิริยาทั้งระบบชนิดรุนแรง เช่น อาการชักภายใน 3 วันหลังได้รับวัคซีน อาการร้องไม่หยุดนานกว่า 3 ชั่วโมง หรือ เป็นลม (collapse หรือ shock – like state) ภายใน 48 ชั่วโมง หลังได้รับวัคซีน หรือมีไข้สูงกว่า 40.5 องศาเซลเซียส ภายใน 48 ชั่วโมง หลังได้รับวัคซีน ไม่ถือเป็นข้อห้ามในการให้วัคซีน แต่เป็นข้อควรระวังและให้พิจารณาให้วัคซีนไอกรนชนิดไม่มีเซลล์แทนชนิดเต็มเซลล์
- - - - อาจมีอาการปวด บวมคัน หรือ เจ็บบริเวณที่ฉีด อาจมีไข้ต่ำๆ หรือ ปวดศีรษะ และ ชัก ซึ่งพบได้น้อย ส่วนอาการที่รุนแรง การแพ้อย่างเฉียบพลันอาจเกิดจากการแพ้ เจลาตินที่เป็นส่วนประกอบของวัคซีน พบได้น้อยมาก อาการมักเกิดภายใน 1 ชั่วโมง หลังฉีด
    - - ไม่ควรให้วัคซีนในกรณีที่เด็กมีไข้สูง มีประวัติชักภายใน 1 ปี ก่อนการให้วัคซีน มีประวัติแพ้วัคซีนชนิดนี้ หญิงตั้งครรภ์ หรือผู้ป่วยโรคหัวใจ โรคไต โรคตับ เบาหวาน หรือขาดสารอาหาร และเด็กที่เป็นมะเร็งเม็ดเลือดขาว ต่อมน้ำเหลือง มะเร็งระยะกระจาย
    - - ฉีดเข้าใต้ผิวหนัง บริเวณต้นแขนหรือต้นขา สายพันธุ์ Nakayama เด็กอายุต่ำกว่า 3 ปีฉีดครั้งละ 0.5 มิลลิลิตร ฉีดบริเวณกึ่งกลางต้นขาค่อนออกมาด้านหน้าค่อนไปด้านข้าง แต่ถ้าเป็นเด็กอายุ 3 ปีขึ้นไปหรือผู้ใหญ่ให้ฉีดบนต้นแขนบริเวณกล้ามเนื้อเดลตอยด์ครั้งละ 1 มิลลิลิตร สายพันธุ์ ครั้งละ 0.25 มิลลิลิตร ถ้าเป็นในเด็กอายุต่ำกว่า 3 ปี ให้ฉีดบริเวณกึ่งกลางต้นขาค่อนออกมาด้านหน้าค่อนไปด้านข้าง แต่ถ้าเป็นเด็กอายุ 3 ปีขึ้นไปหรือผู้ใหญ่ให้ฉีดบนต้นแขนบริเวณกล้ามเนื้อเดลตอยด์ ครั้งละ 0.5 มิลลิลิตร เริ่มให้วัคซีนเมื่ออายุ 12 -18 เดือน ให้ 2 ครั้ง ห่างกัน 1 – 4 สัปดาห์ และฉีดเข็มที่ 3 ห่างจากเข็มแรก 1 ปี
- - - - ประมาณร้อยละ 2 – 5 ของผู้รับวัคซีนอาจมีไข้ต่ำๆ ปวดตามข้อ ในวันที่ 8 -12 หลังจากฉีดวัคซีน อาการจะคงอยู่ประมาณ 24 ชั่วโมง แล้วหายไป บางรายอาจมีต่อมน้ำเหลืองบริเวณต้นคอโต และมีผื่นจางๆร่วมด้วย
    - - ห้ามให้วัคซีนนี้แก่ผู้ที่แพ้ neomycin หรืออยู่ในระยะที่เจ็บป่วยอาการรุนแรง มีไข้สูง และห้ามให้วัคซีนป้องกันหัดเยอรมันแก่หญิงตั้งครรภ์ หรือหญิงที่อาจมีการตั้งครรภ์ในระยะ 3 เดือน ถ้ามีการฉีดยาโดยเข้าใจผิด ไม่ต้องทำแท้ง เพราะยังไม่มีหลักฐานหรือรายงานทารกที่ได้รับอันตรายจากการฉีดวัคซีนให้มารดา ส่วนผู้ที่มีความผิดปกติในภูมิคุ้มกันของร่างกาย หรือได้ยากดภูมิคุ้มกันไม่ควรรับวัคซีนนี้ ยกเว้นผู้ป่วยติดเชื้อ HIV ยังไม่มีอาการ เช่นเดียวกับวัคซีนโรคหัด
    - - ฉีดเข้าใต้ผิวหนัง ขนาด 0.5 มิลลิลิตร โดยฉีดได้ตั้งแต่อายุ 15 เดือนขึ้นไป
- - - - ฉีดครั้งละ 0.5 มิลลิลิตร เข้าใต้ผิวหนัง บริเวณต้นขาส่วนกลางด้านหน้า เยื้องออกไปด้านนอก หรือต้นแขน โดยฉีดในเด็กอายุ 9 – 12 เดือน และอายุ 4 – 6 ปี
    - - ปวด บวม บริเวณที่ฉีด มีไข้ ผื่นขึ้นตามตัว อาจมีอาการคล้ายแพ้ยา หายใจลำบาก
        ข้อควรระวังเช่นเดียวกับวัคซีนหัด หัดเยอรมัน
- - - - เก็บในตู้เย็นอุณหภูมิ 2 – 8 องศาเซลเซียส ห้ามเก็บในช่องแช่แข็ง ถ้าเก็บถูกวิธีจะมีอายุได้ถึง 2 ปี ทั้งนี้ต้องดูฉลากวันหมดอายุด้วย
    - - ทารกแรกเกิดถึง 10 ปี ฉีดครั้งละ 0.25 – 0.5 มิลลิลิตร แล้วแต่ชนิดของวัคซีน เข้ากล้ามเนื้อบริเวณต้น
        
        เด็กอายุเกิน 10 ปี ขึ้นไปและผู้ใหญ่ ฉีดเข้ากล้ามเนื้อต้นแขนขนาด 1 มิลลิลิตร จำนวน 3 ครั้ง
        
        การฉีดกระตุ้น การศึกษาในผู้ใหญ่ที่ได้รับวัคซีนตับอักเสบระยะยาว พบภูมิต้านทานจะลดลง
    - - พบได้บางราย อาจมีอาการปวด บวม หรือมีไข้ต่ำๆ อาการเริ่มประมาณ 3 – 4 ชั่วโมง จะเป็นอยู่ไม่เกิน 24 ชั่วโมง
    - - ทารกที่มารดามี HBsAgเป็นลบหรือไม่ทราบ ให้ฉีดวัคซีน จำนวน 3 ครั้ง เมื่อแรกเกิด อายุ 1 – 2 เดือน และอายุ 6 เดือน
      - ทารกที่มีมารดาเป็นพาหะ มี HBsAg เป็นบวกและ HBeAgเป็นบวก พิจารณาให้ HBIG ขนาด 0.5 cc ภายใน 12 ชม. หลังคลอด
      - ทารกแรกเกิดที่มีน้ำหนักน้อยกว่า 2,000 กรัม การฉีดครั้งแรกไม่นำมานับรวม ควรให้วัคซีนตับ
        อักเสบบี ซ้ำเมื่อทารกน้ำหนักเกิน 2,000 กรัม หลังอายุ 1 เดือน แล้วจึงเริ่มนับ 1 ใหม่ เพราะ อาจกระตุ้นการสร้างภูมิคุ้มกันไม่ดี
      - เด็กและวัยรุ่นที่ไม่เคยได้รับวัคซีนมาก่อน สามารถให้วัคซีนได้ในเดือน 0 , 1 , 6 ตามลำดับ
      - กรณีใช้วัคซีนร่วมที่มีคอตีบ บาดทะยัก ไอกรน และวัคซีนป้องกันตับอักเสบบี (DTP-HBV)สามารถ
        ให้ (หลังจากให้เข็มแรกเกิด) เมื่ออายุ 2, 4 , 6 เดือนได้ ถ้ามารดามี HBsAgเป็นบวก ควรให้วัคซีนตับอักเสบบีแบบเดี่ยวเพิ่มตอนอายุ 1 เดือน ด้วย (รวมเป็น 5 ครั้ง)