Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

CHƯƠNG 3 - CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ (III- TỒN TẠI XÃ HỘI QUYẾT ĐỊNH Ý…

- - - - Vai trò của LAO ĐỘNG
        
        Tạo ra mọi của cải, đáp ứng cho con người những nhu cầu cơ bản: ăn, ở, mặc, sinh hoạt
        
        Giúp con người và xã hội tiến hóa, chuyển từ trạng thái tự nhiên sang xã hội
        
        Tạo ra những thành tựu văn minh, văn hóa
        
        LĐ sản xuất phát triển (nhất là kỹ năng và công cụ lao động) thúc đẩy các mặt của XH phát triển
- - - - LLSX bao gồm các yếu tố
        
        Người lao động
        
        Tư liệu sản xuất
        
        Công cụ lao động
        
        Phương tiện lao động
        
        Công cụ lao động
        
        Phương tiện lao động
        
        Đối tượng lao động
        
        Có sẵn trong tự nhiên
        
        Đã qua chế biến
        
        Tổ chức quản lý
        
        Khoa học công nghệ
      - LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT là mối quan hệ giữa con người và giới tự nhiên, là trình độ chinh phục tự nhiên của con người, là mặt tự nhiên của phương thức sản xuất.
  - - - QH sở hữu TLSX
      - QH tổ chức, quản lý SX
      - QH phân phối sản phẩm
  - - - Nhà nước
      - Các tổ chức chính trị - xã hội
      - Các lĩnh vực tinh thần
- - - - Trong quá trình SX của XH thì
        
        Mỗi một hình thái kinh tế - xã hội sẽ có một trình độ phát triển của LLSX và một QHSX tương ứng
        
        LLSX thường xuyên thay đổi dẫn đến sự thay đổi của QHSX, làm xuất hiện hình thái kinh tế - xã hội cao hơn.
      - Trong quá trình SX của XH thì
        
        QHSX phù hợp sẽ thúc đẩu LLSX và kinh tế phát triển
        
        QHSX không phù hợp sẽ kìm hãm LLSX phát triển và gây khủng hoảng kinh tế - xã hội.
    - - Phát triển LLSX (người LĐ, công cụ, đối tượng LĐ)
      - Xây dựng QHSX phù hợp, tiến bộ về các mặt: Sở hữu; Tổ chức SX; Phân phối.
  - - - Dùng để chỉ toàn bộ những quan hệ sản xuất của một xã hội trong sự vận động hiện thực của chúng hợp thành cơ cấu kinh tế của xã hội đó.
      - Kết cấu cơ sở hạ tầng
        
        Quan hệ SX thống trị
        
        Quan hệ SX tàn dư
        
        Quan hệ SX mới
    - - Bộ máy nhà nước + các tổ chức chính trị - xã hội + các lĩnh vực tinh thần của xã hội
        
        Trong XH, yếu tố quan trọng nhất của KTTT là bộ máy NHÀ NƯỚC
      - Các quan điểm chính trị, pháp quyền, triết học, tôn giáo, đạo đức
      - Các thiết chế xã hội tương ứng như nhà nước, đảng phái, giáo hội, đoàn thể xã hội
    - - Trong sự phát triển của xã hội thì
        
        Giai cấp nào thống trị về CSHT thì sẽ thống trị về KTTT.
        Thống trị về kinh tế thì thống trị về đời sống chính trị & tinh thần của xã hội.
        
        Khi CSHT cũ bị thay đổi sang CSHT mới thì KTTT cũ của xã hội sớm hay muộn cũng sẽ biến đổi theo.
        (Kinh tế thay đổi thì đời sống chính trị và tinh thần cũng thay đổi theo.
        
        KTTT xã hội vững mạnh sẽ bảo vệ tốt CSHT của xã hội. KTTT suy yếu thì CSHT sẽ bị suy yếu theo.
        Chính trị - xã hội phát triển thì kinh tế phát triển; ngược lại sẽ kìm hãm và gây khủng hoảng kinh tế.
    - - Muốn XH ổn định, phát triển thì
        
        Xây dựng CSHT (kết cấu kinh tế) hợp lý
        
        Xây dựng KTTT vững mạnh
        
        Xây dựng bộ máy Nhà nước và các tổ chức chính trị
        
        Nâng cao đời sống tinh thần xã hội
      - KTTT tác động trở lại CSHT như thế nào?
        
        Phù hợp: tác động tạo điều kiện thúc đầy CSHT phát triển
        
        Không phù hợp: tác động làm hạn chế và kìm hãm sự phát triển của CSHT; thậm chí trong những điều kiện nhất định nó có thể hủy hoại CSHT
- - - - Tồn tại xã hội là sinh hoạt vật chất và những điều kiện sinh hoạt vật chất của xã hội
      - Các yếu tố cơ bản của tồn tại xã hội
        
        Điều kiện địa lí - tự nhiên
        
        Địa quyển
        
        Khí quyển
        
        Sinh quyển
        
        Phương thức sản xuất (*)
        
        Điều kiện dân số
    - - Là phương diện tinh thần của xã hội; phản ánh điều kiện sinh hoạt vật chất của các cộng đồng người trong điều kiện xác định.
      - a) Khái niệm Ý thức xã hội
        
        Là mặt tinh thần của đời sống xã hội bao gồm những quan điểm, tư tưởng cùng những tình cảm, tâm trạng, truyền thống... của một cộng đồng xã hội, nảy sinh từ tồn tại xã hội và phản ánh tồn tại xã hội trong những giai đoạn phát triển nhất định.
        
        Ý THỨC XÃ HỘI THÔNG THƯỜNG: là những tri thức, những quan niệm của con người hình thành một cách trực tiếp trong hoạt động thực tiễn hằng ngày, chưa được hệ thống hóa, khái quát hóa.
        
        Ý THỨC LÝ LUẬN là những tư tưởng, quan điểm được hệ thống hóa, khái quát hóa thành các học thuyết xã hội, được trình bày dưới dạng những khái niệm, phạm trù, quy luật.
  - - - Đặc điểm của tâm lý xã hội
        
        Phản ánh trực tiếp, ghi lại những mặt bề ngoài của tồn tại xã hội
        
        Sự phản ánh mang tính kinh nghiệm, yếu tố trí tuệ đan xen với yếu tố tình cảm.
        
        Tâm lý xã hội mang tính phong phú, phức tạp và có tính đặc thù.
        
        Tâm lý xã hội có vai trò quan trọng trong ý thức xã hội.
    - - Đặc điểm của hệ tư tưởng
        
        Là trình độ cao của ý thức xã hội
        
        Hệ tư tưởng có khả năng đi sâu vào bản chất các mối quan hệ xã hội.
        
        Hệ tư tưởng mang tính giai cấp sâu sắc.
        
        Hệ tư tưởng gồm có: hệ tư tưởng khoa học & hệ tư tưởng không khoa học.
        
        Hệ tư tưởng ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của khoa học.
    - - Hệ tư tưởng và tâm lý xã hội là 2 trình độ, 2 phương thức phản ánh khác nhau về tồn tại xã hội.
      - Tâm lý xã hội tạo điều kiện cho sự hình thành và tiếp thu hệ tư tưởng, giúp cho lý luận bớt xơ cứng và sai lầm.
      - Hệ tư tưởng gia tăng yếu tố trí tuệ cho tâm lí xã hội.
      - Hệ tư tưởng không ra đời trực tiếp từ tâm lý xã hội.
  - - - Xuất hiện trong các xã hội có đối kháng giai cấp
      - Phản ánh các quan hệ chính trị, kinh tế, xã hội của các giai cấp, các quốc gia, dân tộc, thái độ của các giai cấp đối với quyền lực Nhà nước, là biểu hiện trực tiếp và tập trung nhất lợi ích giai cấp.
    - - Tư tưởng, quan điểm của 1 giai cấp về bản chất và vai trò của pháp luật
      - Tính hợp pháp và không hợp pháp của hành vi con người trong xã hội.
      - Quyền và nghĩa vụ của Nhà nước, các tổ chức xã hội và công dân.
    - - Quan niệm về thiện, ác, tốt, xấu, lương tâm, trách nhiệm, công bằng, hạnh phúc,...
      - Các qui tắc, đánh giá, điều chỉnh hành vi ứng xử giữa các cá nhân với nhau và với xã hội.
    - - Phản ánh quan hệ thẫm mỹ, nhu cầu thưởng thức, đánh giá và sáng tạo ra các giá trị thẫm mỹ
      - Hình thành hệ thống các phạm trù: cái Đẹp, cái Bi, cái Hài,...
    - - Với tính cách là một hình thái ý thức xã hội, tôn giáo bao gồm tâm lý tôn giáo và hệ tư tưởng tôn giáo.
      - Ý thức tôn giáo có nguồn gốc từ hiện thực xã hội, từ nhận thức và từ tâm lý.
    - - Là hình thái ý thức xã hội đặc biệt
      - Là hệ thống những tri thức phản ánh chân thực thế giới khách quan, biểu hiện thành một hệ thống khái niệm, phạm trù và quy luật về thế giới.
  - - - Tính lạc hậu & tính vượt trước của YTXH
        
        Trong những điều kiện nhất định, tư tưởng của con người, đặc biệt là những tư tưởng khoa học tiên tiến có thể vượt trước, dự báo sự phát triển của tồn tại xã hội, có tác dụng tổ chức, chỉ đạo hoạt động thực tiễn.
        
        Tư tưởng khoa học tiên tiến không thoát ly tồn tại xã hội.
      - YTXH thường lạc hậu hơn so với tồn tại xã hội
        
        Tồn tại xã hội có trước quyết định sự ra đời ý thức xã hội còn ý thức xã hội có sau là sự phản ánh tồn tại xã hội.
        
        Ý thức xã hội thường lạc hậu hơn so với tồn tại xã hội do những nguyên nhân sau:
        1.Ý thức xã hội không phản ánh kịp hoạt động thực tiễn của con người.
        2.Do sức mạnh có thói quen, truyền thống, tập quán cũng như do tính lạc hậu, bảo thủ của một số hình thái ý thức xã hội.
        
        Do vấn đề lợi ích.
      - Tính kế thừa của Ý thức xã hội
        
        Chủ nghĩa xã hội từ lý luận đang trở thành hiện thực ở Việt Nam
      - Tính tác động trở lại của YTXH với TTXH
        
        Lý luận khoa học sẽ trở thành lực lượng vật chất một khi nó thâm nhập vào hoạt động của quần chúng
    - - Cần phải tìm nguyên nhân của mọi sự biến đổi xã hội trong tồn tại xã hội chứ không phải trong ý thức xã hội.
      - Cần biết phát huy vai trò tích cực của ý thức xã hội, nâng cao trình độ tư duy lý luận, phát triển khoa học tự nhiên, kế thừa thành tựu trí tuệ nhân loại nhằm phát triển đất nước.
  - - - Phân hóa về kinh tế sẽ phân hóa về giai cấp
        
        GC nào nắm về KT >> GC thống trị xã hội
        
        GC nào không có TLSX >> GC đó thường bị áp bức, thống trị
      - Áp bức GC sẽ dẫn đến đấu tranh GC
      - Đấu tranh GC sẽ dẫn đến CMXH, làm thay đổi chế độ kinh tế - xã hội, tao ra sự phát triển của lịch sử.
    - - Để XH ổn định và phát triển cần phải
        
        Kết hợp hài hòa các lợi ích, tránh tạo ra phân hóa giàu nghèo quá lớn và xung đột giai cấp.
        
        Ủng hộ các cuộc CMXH lật đổ các chế độ áp bức, bóc lột lỗi thời, lạc hậu.
  - - - Tồn tại xã hội
        
        Là toàn bộ các yếu tố tồn tại khách quan của một xã hội ở những giai đoạn lịch sử nhất định
        
        Bao gồm
        
        Điều kiện tự nhiên (môi trường tự nhiên)
        
        Phương thức sản xuất (môi trường kinh tế) (*)
        
        Điều kiện dân cư (môi trường xã hội)
      - Ý thức xã hội
        
        Là toàn bộ ý thức, quan niệm, tâm lý, đời sống tinh thần của một cộng đồng xã hội
    - - YTXH bị ảnh hưởng bởi TTXH và chính là sư phản ánh các điều kiện TTXH
      - TTXH thay đổi thì YTXH cũng biến đổi theo (Nhất là sự thay đổi của PTSX)
      - YTXH tiến bộ sẽ góp phần thúc đẩy TTXH phát triển, nhất là thúc đẩy PTSX phát triển. YTXH lạc hậu sẽ kìm hãm, thậm chí phá hủy TTXH.
    - - Vì YTXH là sự phản ánh TTXH, nên chúng ta cần
        
        Muốn giải thích về YTXH cần phải xuất phát từ TTXH
        
        Tôn trọng sự khác biệt về YTXH (nhất là về văn hóa)
    - - YTXH bị chi phối bởi TTXH, do đó muốn thay đổi YTXH cần phải thay đổi TTXH
        
        Thay đổi PTSX
        
        Thay đổi môi trường XH (nhà trường, nhà nước, gia đình)
      - Vì YTXH rất quan trọng, do đó cần
        
        Chăm lo xây dựng YTXH tiến bộ để làm động lực cho sự phát triển của KT - XH
  - - - Khác nhau về địa vị trong một hệ thống sản xuất
      - Khác nhau về quan hệ đối với tư liệu sản xuất
      - Khác nhau về vai trò trong tổ chức lao động xã hội
      - Khác nhau về mặt phân phối sản phẩm
    - - Chế độ tư hữu
      - Sản xuất dư thừa tương đối
        
        Công cụ bằng sắt ra đời + Phân công lao động xã hội
        
        Năng suất lao động xã hội tăng + có sản phẩm dư thừa
    - - Lực lượng SX phát triển
      - Phân công lao động xã hội
    - - Kết cấu xã hội - giai cấp của một xã hội cụ thể bao gồm:
        
        Hai giai cấp cơ bản đối lập nhau
        
        Các tầng lớp trung gian
        
        Các giai cấp đại biểu cho phương thức SX tương lai
        
        Các giai cấp tàn dư của phương thức SX quá khứ
    - - Giai cấp áp bức bóc lột
      - Giai cấp bị áp bức bóc lột
    - - ĐỘNG LỰC CỦA SỰ TIẾN BỘ, PHÁT TRIỂN CỦA XÃ HỘI
    - - Đấu tranh kinh tế
      - Đấu tranh chính trị
      - Đấu tranh tư tưởng
    - - Khi chưa giành được chính quyền
      - Sau khi giành được chính quyền
        
        Kinh tế
        
        Chính trị
        
        Xã hội
        
        Văn hóa
- - - - Mặt sinh học là tiền đề đầu tiên
      - Mặt XH là mặt quyết định bản chất con người
  - - - Xây dựng môi trường (GĐ, Nhà trường, XH) lành mạnh để tạo điều kiện phát triển cho con người
    - - Chú ý giáo dục, đào tạo CON NGƯỜI PHÁT TRIỂN TOÀN DIỆN để tạo động lực cho sự phát triển
      - Sử dụng hợp lý nguồn lực con người
      - Coi con người là mục tiêu của phát triển
  - - - Là lực lượng SX của cải vật chất cho XH
      - Là lực lượng cơ bản của các cuộc CMXH
      - Là người sáng tạo và thẫm định những giá trị văn hóa tinh thần
      - NHÂN DÂN LÀ CHỦ THỂ CỦA LỊCH SỬ
    - - Là một vĩ nhân gắn bó mật thiết với nhân dân, được ND tín nhiệm; hy sinh quên mình vì lợi ích của ND.
      - Lãnh tụ sẽ xuất hiện khi lịch sử yêu cầu
      - Mỗi lãnh tụ chỉ có thể hoàn thành sứ mệnh ở 1 giai đoạn lịch sử nhất định
  - - - Coi trọng ND, lấy ND làm gốc
      - Chú ý phát hiện, đào tạo, sử dụng nhân tài để có lãnh tụ xứng tầm