Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

มาดาระยะหลังคลอด Post Puerperium Period :star: (ข้อวินิจฉัยทางการพยาบาล,…

- - - - มดลูก
        
        มีการเข้าอู่ของมดลูก (Uterine Involution)
        
        สาเหตุที่ทำให้มดลูกเข้าอู่
        
        การหย่อนของเส้นใยโปรตีน (Autolysis) estrogen & progesterone ลดต่ำลง ทำให้เกิดการหลั่ง proteolysis enzyme
        
        กล้ามเนื้อมดลูกขาดเลือดมาเลี้ยง (Ishemia) ทำให้มีการหดรัดตัวกดเส้นเลือดและมีลิ่มเลือดอุดตันและปิดหลอดเลือด
        
        ภายหลังการคลอดรกทันทีมดลุกจะอยู่ตรงกลางต่ำกว่าระดับสะดือประมาณ 2 cm. คอ ยอดมดลูกจะอยู่ระดับเดียวกันกับ Sacral Promontory
        
        ขนาดของมดลูกขณะตั้งครรภ์ประมาณ 16 สัปดาห์ ยาวประมาณ 14 cm. กว้างประมาณ 12 cm. หนา 10 cm. น้ำหนักประมาณ 1,000 กรัม ภายใน 12 ชม. ระดับยอดมดลูกอยู่เหนือสะะดือประมาณ 1 cm. จะลดระดับลงวันละ 1-2 cm. ทุกๆ 24 hr. คลำไม่ได้ทางหน้าท้องตั้งแต่วันที่ 10 หลังตลอดขนาดจะเท่ากับขณะตั้งครรภ์ได้ 4 สัปดาห์ น้ำหนัก 1,000 g. เหลือ 500 g. ใน 1 wks และภายใน 2 wks เหลือ 350 g. ใน 6 wks เหลือ 50-60 wks
        
        บริเวณรกจะมีขนาดของแผลฉีกขาดประมาณ 8-9 cm. มดลูกบีบรัดตัวกดเส้นเลือดและเกิดลิ่มลือดอุดตันบริเวณรกเกาะ มีการสร้างหลอดเลือดเล็กๆขึ้นมาแทนจนกระทั่ง 2 wks หลังคลอด บริเวณรกเกาะเหลือประมาณ 3-4 cm. 2-3 วันหลังคลอด decidua จะแบ่งตัวเป็น 2 ชั้นคือ Su[erficial layer จะมีการสลายตัวและหลุดออกมาเป็น lochia และ basal layer ิดกับกล้ามเนื้อมดลูก จะเจริญขึ้นจนเต็มโพรงมดลูกภายใน 7-10 วันและคลุมเต็มบริเวณรกเกาะใช้เวลาประมาณ 6-8 wks
      - ปากมดลูก
        
        กว้างออกและมีรอยแตกทางด้านข้าง (jagged slit หรือ fish mouth)
      - ช่องคลอด
        
        estrogen ลดระดับลงทำให้เยื่อบุช่องคลอดบางลง มีการยืดขยายบวมหรือมีรอบแผลที่ผิวหนังชั้นบนรอยนูนหายไปจน 3 wks จะค่อยๆมีรอยนูนในช่องคลอดเกิดขึ้นใหม่ ปากช่องคลอดมีรอยฉีกขาดของ hymen ลักษณะกระรุ่งกระริ่งหลายแฉก เรียกว่า carunculae myrtiformes
      - กล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน
        
        ยืดขยายมากเกินไป ผนังช่องคลอดด้านหน้าหย่อน และหลอดเลือดขยายใหญ่ขึ้นและท่อน้ำนมก็จะเจริญเต็มที่ progesterone มีผลทำให้ถุงผลิตน้ำนมและเซลล์ผลิตน้ำนมเจริญเติบโตเต็มที่เพื่อเตรียมสร้างน้ำนม
      - อาการปวดมดลูก
        
        เกิดจาการหดรัดและคลายตัวของกล้ามเนื้อมดลูก ในครรภ์หลัง ส่วนในครรภ์แรกจะไม่มีอาการปวดมดลูก เนื่องจากมดลูกยังมีความตึงตัวสู นอกจากนี้กล้ามเนื้อมดลูกที่มีการการยืดขยายของมดลูกมาก เช่น ครรภ์แฝด ฯลฯ ปกติอาการปวดจะไม่เกิน 4-8 hr. หากเกิน 4-8 hr. หรือปวดรุนแรงอาจมีเศษรกค้างหรือก้อนเลือดค้างอยู่, การดูดนมของบุตรมีการหลั่ง oxytocin
    - - ฮอร์โมนจากรก (Placental Hormones) ลดลงอย่างรวดเร็วภายใน 24 ชท. หลังคลอด Human Placental Lactogen ตรวจไม่พบ ,
      - Human Chorioninc Gonadotropin ค่าจะต่ำจนกระทั่งมีการตกไข่ 3 hr.
      - progesterone ลดต่ำกว่าระดับในระยะลูเทียลประมาณ 1 wks หลังคลอดจะตรวจไม่พบ แต่เมื่อมีการตกไข่จะผลิตใหม่อีกครั้ง
      - estrogen 10% ต่ำสุดวันที่ 7 หลังคลอด estrogen ในพลาสมาจะเพิ่มเทา่กับ falicular phase ประมาณวันที่ 9 ของรอบเดือนประมาณวันที่ 19 -21 สำหรับหญิงให้นมบุตร 3 วัน
      - ฮอร์โมนจากต่อมใต้สมองส่วนสมอง (Pituitary hormones) ระดับ Prolactin จะค่ยๆลดลงเท่ากับก่อนตั้งแต่ครรภ์ภายใน 12 wks หลังคลอดขึ้นกับจำนวนครั้งการให้นมบุตรในแต่ละวัน
      - follicular stimulating และ Luteinizing Hormones ต่ำลงใน 10-12 วันหลังคลอด
    - - ปริมาณเลือดเพิ่มขึ้นอย่างกะทันหันจากการหดรัดตัวของมอลูกไล่เลือดที่ขังในกล้ามเนื้อมดลูกกลับเข้าระบบไหลเวียนโลหิตและเส้นเลือดดำ inferiorvenacava ไม่ถูกมดลูกกดทำให้ cardiac output สูงกว่าก่อนคลอด 60% และการไหลเวียนเลือดรกกับมดลูกสิ้นสุด stroke volume เพิ่มขึ้นหัวใจจะเต้นช้าลง
      - การเสียเลืดระหว่างคลอด 300-400 ml. ช่วยรักษาสมดุลไว้ ปริมารณเลือดจะลดลงระดับาก 5-8 L. ในก่อนคลอดจนถึง 3-4 L. เหมือนขณะก่อนตั้งครรภ์ภายใน 3-4 wks
      - ส่วนประกอบของเลือด
        
        WBC อาจสูถึง 30,000 ce;;/mm
        
        Hb ลดลงประมาณ 1 gm%
        
        Hct ลดลง 4%
    - - ไตทำงานลดลง renal plasma flow และ glomerular filtrationrate เพิ่มขึ้น 25-50% ปกติภายใน 6wks
      - ไตกำจัดน้ำออกทางปัสสาวะปริมาณมาก โดยเฉพาะวันที่ 2-5 หลังคลอดอาจถ่ายปัสสาวะ 3,000 มล./วัน ทำให้น้ำหนักตัวลดลง 2.2 kg. ในช่วง wk แรก ปรับสมดุลโดยกำจัดน้ำและโซเดียมออกจากร่างกาย
    - - ความอยากอาหารลดลงจากภาวะเหนื่อย อ่อนเพลีย ทำให้ตองพักผ่อนเต็มที่จึงก่อให้เกิดความอยากเพิ่มมากขึ้น
      - มีความกระหายน้ำเพิ่มมากขึ้น
      - 2-3 วันหลังคลอดอุจจาระได้ปกติ
      - การเผาผลาญ
        
        24 hr. แรก BT สูงขึ้นเล็กน้อยจากการใช้พลังงานมากในขณะคลอดและภาวะขาดน้ำ BT สูงไม่เกิน 38 อางสาเซลเซียส เรียกว่า Reactionary Fever
        
        BT สูงขึ้นได้เล็กน้อยในช่วงเต้านมคัดตึงเรียกว่า Milk Fever แต่ไม่สูเกิน 38.5 องศาเซลเซียสและเกิด 3-4 วันหลังคลอด ถ้า BT สูงตั้งแต่ 38 องศาเซลเซียสปรากฏอยู่อย่างน้อย 2 วันในระหว่าง 10 วัน ลังคลอดถือว่ามีไข่หลังคลอด (Puerperal Fever)
    - - 1-2 วันแรก มีอาการเมื่อยและปวดกล้ามเนื้จากการเบ้งขณะการคลอดและ progesterone ต่ำลงทำให้ความตึงตัวขงกล้ามเนื้อลดลงหลังคลอด relaxin hormone ค่อยๆลดลงแต่ยังเจ็บปวดบริเวณสะโพกแลละข้อต่ออาจมีอาการปวดกระดูกสันหลังและกระดูกหัวหน่าวลริเวณข้อต่อและแข็งแรงมั่นคงใช้เวลาประมาร 6 - 8 wks
    - - อาการบวมและเจ็บตามข้อนิ้วมือจะหาย เพราะภาวะบวมที่จะกดเส้นประสาทที่ไปเลี้ยงกล้ามเนื้อด้านหน้าของส่วนปลายแขนทำหน้าที่งอนิ้วมือ งอและกางนิ้วหัวแม่มือ (Median nerve) จึงทำให้อาการเจ็บนิ้วมือนิ้วชาหายไปช่วงหลังคลอด
        ผู็ที่ได้รับยาชาทาไขสันหลังมีอาการปวดศีรษะเล็กน้อยพบได้ปกติในสัปดาห์แรกหลังคลอด
    - - จากการที่ estrogen และ Progesterone ลดลงทำให้ลานนมหัวต้นขาด้านใน line nigra และ facial chloasma ซึ่งมีสีเข้มขณะตั้งครรภ์จางลงต่จะไม่จางหายไป Striae gravidarum จะมีสีจางลงจนเห็นเป็นสีเงินหรือสีขาวในช่วง 1 เดือนหลังคลอด
    - - การไม่เข้ากกันของหมูเลือด (blood-type incompatibilite) โดยเฉพาะมารดาที่มี Rh negative เพราะจะทำให้ได้รับ cell จากทารกที่มี Rh Positive ระบบภูมิคุ้มกันของมารดาจะสร้างแอนติบอดี้เพื่อตอบสนองต่อแอนติเจนอาจทำให้เกิดภาวะแทรทกซ้อนในการตั้ครรภ์ครั้งต่อไป
        ในช่วงหลังคลอดใหม่ๆสามารถป้องกันการสร้างแอนติบอดี้โดยการฉีด Anti Rh Negative Immune globulin (Anti Rho (D) immunoglobulin) การไม่เข้ากันของหมู่เลือดจากหมู่เลือด ABO พบว่า 20% ของหฯิงตั้งครรภ์ที่มีเลือด O จะมีทารกที่มีเลือดหมู่ A B หรือ AB ซึ่ง 5% จะมีภาวะไม่เข้ากันจนทำให้เกิดเม็ดเลือดแดงแตกในระดับเล็กน้อยถึงปานกลาง ทารกจะแสดงอาการตัวเหลืองภายใน 24 hr. หลังคลอด
        ซึ่งการได้รับนมแม่ทุก 5 hr. ช่วยส่งเสริมการได้รับภูมิคุ้มกันในทารกอีกด้วย
  - - - 1.ระยะเริ่มเข้าสู่บทบาทการเป็นมารดา (Taking in Phase) มารดาจะสนใจแต่ความต้องการของตนเองมากกว่าการคำนึงถึงความต้องการของบุตร โดยมารดาจะมีความต้องการพักผ่อน การรับประทานอาหารหลังคลอด
        เพื่อชดเชยพลังงานที่สูญเสียไปจากการคลอด
      - 2.ระยะเริ่มเข้าสวมบทบาทการเป็นมารดา (Taking hold Phase) มารดาเริ่มพึ่งพาตนเองเองได้ สามารถควบคุมสมดุลระบบต่างๆในร่างกายได้ เริ่มมีสุขภาพที่แข็งแรง และมีกำลังเพียงพอ มารดาจึงสนใจการทำหน้าที่ของอวัยวะต่างๆของร่างกาย กระตือรือร้น ที่จะดูแลตนเอง และตัดสินใจในกิจกรรมต่างๆที่เป็นบทบาทหน้าที่ของมารดาได้ เริ่มสนใจเรียนรู้และฝึกทักษะในการดูแลบุตร รวมทั้งการให้นมบุตร
      - 3.ระยะที่แสดงบทบาทมารดาได้ (Letting go Phase) มีการปรับเปลี่ยนบทบาทหน้าที่การเป็นมารดา สามารถที่จะดูแลตนเองและบุตร
        ได้มากขึ้น เป็นระยะที่มารดารู้สึกเศร้าลึกๆ ต่อการสูญเสียสิ่งที่เคยเป็นส่วนหนึ่งของร่างกายคือบุตร และเริ่มยอมรับว่าบุตรเป็นบุคคลหนึ่งที่แยกออกจากตน มีบุคลิกลักษณะแนวทางในการดำเนินชีวิตเฉพาะของตนเอง มารดามีการปรับตัวในหลายด้าน
      - Change in body image การเปลี่ยนแปลงภาพลักษณ์ของมารดาระยะหลังคลอด
      - Postpatum blues หรือ Baby blues ภาวะที่มารดาเศร้าหลังคลอด น้อยกว่า 2 wks ปกติ เกิดจากการลดลงของ Estrogen & Progesterone ทำให้เกิดความรูุ้กชาึกถูกทอดทิ้งจากการที่คนอื่นๆสนใจแต่บุตร
    - - สายสัมพันธ์ หมายถึงกระบวนการความผูกพันที่เกิดขึ้นอย่างทันทีทันใดของมารดาที่มีต่อบุตร
      - ความผูกพัน หมายถึงกระบวนการความผูกพันของบุตรที่มีต่อมารดา
      - การสัมผัสร่างกายทารกของมารดา (Maternal Touch) พฤติกรรมของมารดาโดยเฉพาะการสัมผัสร่างกายทารก เพื่อสร้างสัมพันธภาพในระยะหลังคลอด
      - การพูดคุยกับทารกของมารกา ( Verbal Behaviors) พฤติกรรมการพูดกับทารกของมารดาเป็นตัวบ่งชี้สำคัญตัวหนึ่งในการแสดงถึงสัมพันธภาพระว่างมารดากับทารก
- - - - การแตกตัวของเส้นเลืดขอด Varicose vein
      - การปักเข็มตื้นไม่ถึงก้นแผล
      - บีบคลึงมดลูกรุนแรงทำให้เลือดคั่งที่ connective tissue ม้เยื่อบุช่องท้องและใน broad ligament
  - - - ขนาด
      - ความคัดตึง
      - ขอบแดง
    - - โป่งนูน
      - กว้าง
      - แคบ
      - แตก/ถลอก
    - - ขนาด
        
        ใหญ่
        
        เล็ก
      - ความยาว
        
        ยื่น
        
        บุ๋ม
        
        ปกติ
      - ลักษณะ
        
        แตก
        
        แดง
    - - การไหลของน้ำนม
      - สี
      - ปริมาณ
- - - - ประเมินอาการแสดงของภาวะตกเลือด
      - ประเมินการหดรัดตัวของมดลูกและวัดระดับ HF
      - record V/S q 4 hr.
      - ประเมินลักษณะสี,กลิ่น,ปริมาณของ Lochia
      - กระตุ้นให้ void q 3-4 hr.
      - แนะนำการคลึงมดลูก เมื่อคลำแล้วมีลักษณะบุ๋ม
      - แนะนำมารดาให้ BF q 2-3 hr.
      - อธิบายการเปลี่ยนแปลงของ Lochia และปริมาณไม่เกิน 1 pad/hr. หากเกินให้รีบแจ้งพยาบาล
  - - - ประเมินแผลฝีเย็บโดยใช้หลัก REEDA
      - สอบถามอาการปวดโดยใช้ Pain Numberic Scale พร้อมสังเกตสีหน้าท่าทาง
      - ประเมินแผลฝีเย็บลักษณะแผล การติดกันของแผล อาการ บวม นูน แดงของแผล โป่งกดเจ็บ
      - record V/S q 4 hr.
      - แนะนำการเคลื่อนไหวอย่างช้าๆ
      - แนะนำการนอนตะแคง
      - แนะนำหายใจแบบ Deep Brathing
      - พูดคุยเบี่ยงเบนความสนใจ
      - ดูแลให้ได้รับยาแก้ปวดตามแผนการรักษา
      - แนะนำให้ขมิบก้นเร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้ เพื่อให้เลือดไหลเวียนมากขึ้น และประคบเย็นเพื่อลดบวมใน 24 hr. แรก ทำให้หลอดเลือดหดตัว หาก24 hr. ต่อมามีการปวดไม่บรรเทาพิจารณาให้อบแผล
  - - - ประเมินการไข้ โดยประเมินจากสีหน้าท่าทาง อุณหภูมิกาย ทุก 4 hr. หากมีไข้ น้อยกว่าเท่ากับ 38 องศาเซลเซียส ให้ทำการวัดซ้ำ และดูแลให้เช็ดตัวลดไข้ หากมีไข้เกิน 38 องศาหลัง 24 ชม. ให้รายงานแพทย์
      - ดูแลกระตุ้นให้ดื่มน้ำให้เพียงพออย่างน้อยวันละ 2 ลิตร
      - ดูแลให้ได้นอนหลับพักผ่อนระหว่างวัน
      - ให้คำแนะนำทำความสะอาดร่างกายได้แก่ การอาบน้ำสามารถอาบน้ำได้ การทำความสะอาดบริเวณแผลฝีเย็บอละอวัยวะสืบพันธุ์ให้ใส่ผ้าอนามัยซับเลือดและเปลี่ยนเมื่อผ้าอนามัยชุ่มหรือทุก 3-4 ชม.โดยใส่ผ้าอนามัยจากด้านหน้า คือด้านหัวเหน่าไปยังทวารหนัก เพื่อป้องกันอุจจาระจากทวารหนักเข้าสู่ช่องคลอด อละควรทำความสะอาดล้างจากด้านหน้าไปด้านหลัง ไม่ถูย้อนไปมาแล้วซับให้แห้ง
  - - - ประเมินความพร้อมของมารดาในการให้นมบุตร เช่น ลักษณะของกัวนม รอยแดง/ถลอกบริเวณหัวนม ลักษณะของลานนม น้ำนมของมารดา ท่าทางการอุ้มในการให้นม ระยะเวลาและความถี่ของการให้นม และประเมิน Latch Score ถ้าน้อยกว่า 8 คะแนนต้องให้การช่วยเหลือ และส่งปรึกษาคลินิคนมแม่
        
        Latch การอมหัวนม
        
        Audible การกลืนนม
        
        Type of Nipple ชนิดและลักษณะหัวนม ลานนม
        
        Comfort ความสะดวกสบายในระหว่างให้นม
        
        Hold การอุ้มประคองลูก
      - ดูแลจัดท่าการให้นมบุตรอย่างถูกวิธี ตามหลัก 4 Key point - 4 Key sign
        
        4 Key point
        
        ล๔กหันหน้าเข้าเต้านมแม่
        
        ลูกลำตัวชิกับท้องแม่(ท้งชนท้อง)
        
        ศีรษะและลำตัวลูกอยู่ในแนวเดียวกัน
        
        ลูกได้รับการประคองจากแม่(นั่งในท่าที่สบายและถนัด ทะมัดแทมง
        
        4 Key Sign
        
        อ้าปากกว้างแนบสนิทกับเต้านมแม่
        
        เห็ฯลานนมบนมากกว่าด้านล่าง
        
        ริมฝีปากล่างบานออกคล้ายปากปลา
        
        คางแนบชิดเต้านม
      - แนะนำการให้นมอย่างถูกวิธี โดยแรกเริ่มให้ให้นมด้านใดด้านหนึ่งก่อน 10-15 นาทีโดยใช้มืออีกข้างหนึ่งช้อนใต้เต้านม วางนิ้วหัวแม่มือที่ด้านบนของเต้านม อีกสี่นิ้วอยู่ข้างใต สอดหัวนมเข้าปากทารกให้หัวนมเข้าไปลึกๆจนเหงือกของทารกกดบริเวณลานนม เมื่อดูดเสร็๗แล้วจะถอนหัวนมออกจากปากควรใช้นิ้วก้อยสอดที่มุมปาก หรือช้นิ้วหัวแม่มือกดคางบุตรให้เผยอแล้วจึงค่อยๆถอนหัวนมออก จากนั้นกระตุ้นให้มารดาให้นมบุตรทุก 2-3 ชม.ต่อวัน (8-12 ครั้ง/วัน) นานครั้งละ 15-30 นาที ต่อข้าง หลังให้นมบุตรเสร็๗จับทารกเรอนมทุกครั้ง
      - แนะนำว่าก่อนและหลังให้นมบุตรควรดื่น้ำก่อน 1 แก้ว เพื่อช่วยเสริมให้น้ำนมไหลได้ดีเพิ่มมากขึ้น พร้อมล้างมือให้สะอาดก่อนให้นมบุตรทุกครั้ง
      - แนะนำว่าหลังให้นมบุตรทุกครั้งให้บีบน้ำนมทาบริเวณหัวนมให้ทั่ว เพื่อสมานแผล
      - แนะนำให้มารดาทำจิตใจห้สงบ พูดคุยให้กำลังใจ และชมเชยเมื่อมารดาให้นมบุตรถูกวิธี อุ้มระชับ
      - ประเมินผลการพยาบาล และ Latch Score อีกครั้งหลังให้คำแนะนำ
  - - - ประเมินการหดรัดตัวของมดลูก
      - ประเมินความเจ็บปวดโดยใช้ pain scale ละสังเหตสีหน้า
      - อธิบายว่าการปวดมดลูกเป็นอาการปกติที่เกิดขึ้นและบดข้อดีคืป้องกันการตกเลือดได้
      - สอนเทคนิคการหายใจเป็ฯจังหวะเพื่อผ่อนคลายกล้ามเนื้อและเบี่ยงเบนความสนใจ
  - - - ดูแลให้พักผ่อนโดยให้การพยาบาลในคราวเดียวกันและช่วยให้ดูแลบุตรให้ เพื่อให้มารดาได้รับการนอนหลับพักผ่อน
      - ดูลความสะอาดร่างกาย เช่น เช็ดหน้า เช็ดตัว เปลี่ยนชุด เพื่อห้เกิดความสุขสบาย ส่งเสริมการพักหลับได้ดีขึ้น
      - ดูแลให้ได้รับอาหารตามแผนการรักษา
      - ดูแลให้ได้รับน้ำดืมและน้ำหวานเพิ่อเพิ่มพลังงาน
  - - - เปืดโอกาสให้ได้ระบายความรู้สึก
      - แนะนำการบริหารกาย และบอกประโยชน์ของกายบริหาร
      - แนะนำให้รับประทานอาหารครบ 5 หมู่ และดื่มน้ำ 2-3 ลิตรต่อวันและไม่ควรงดอาหารในช่วงหลังคลอด เพราะอาารมีความจำเป็นในการฟื้นฟูสมรรถภาพ
  - - - ประเมินความรู้เกี่ยวกับการดูแลทารกหลัคลอด
      - สาธิตการอุ้มทารกในท่าต่างๆ การทำความสะอาดร่างกาย การทำความสะอาดกลังชับถ่าย พร้อมให้บิดามารดาลองปฏิบัติโดยให้พยาบาลช่วยแนะนำในสิ่งที่ยังทำไม่ถูกต้อง
      - กล่าวชมเชยเมื่อบิดามารดาทำได้ถูกต้อง
      - เปิดโอกาสให้ซักถามข้อสงสัยต่างๆ
  - - - เปิดโอกาสให้พูดคุยถึงบุตร และหาสาเตุที่ทำให้บิดาและมารดาไม่เข้าใจ
      - ให้ความรู้เกี่ยวกับพันธกิจและบทบาทการเป็นบิดามารดา
      - เปิดโอกาสให้ซักถามข้อสงสัยต่างๆ
      - ให้บิดามารดาได้มีส่วนร่วมในการรับฟังการให้คำแนะนำและการปฏิบัติตนของมารดาหลังคลอดและการเลี้ยงดูบุตร
      - เปิดโอกาสให้บิดามารดาและบุตรได้อยู่ร่วมกันโดยเร็วและให้บิดามีส่วนร่วมในการดูแลภรรยาและบุตร
- - - - 1.การพาบไฟหรือการปราบไฟและเข้าไฟ วันแรโดยครอบครัวจะเชิญผู้สูงอายุหญิงหรือชายที่มีได้รับความเคารพนับถือและมีประสบการณ์ในการทำพิธีปราบไฟมาสวดมนต์และโปรยเกลือเพื่อขับพิษก่อนอาบน้ำให้โดยญาติผู้ใหญ่ฝ่ายหญิงหลังจากนั้นเดินเข้านอนบนแคร่เตี้ยๆข้างๆไฟเรียกว่า "แม่สะแน" พร้อมถือมีดเข้าไปสดไว้ใต้หมอนเพื่อป้องกันอันตรายจากผีปอปผีพราย
      - 2.การขางไฟหรืออังไฟ นอนอังไฟเกือบตลอดเวลาเว้นเฉพาะตอนอาบน้ำโดยจะต้องหันหน้า หลัง และเหยียดแขนขขาให้เข้าใกล้ไฟมากที่สุด การอังแผลฝีเย็บจะทำหลังการอาบน้ำทุกครั้ง เมื่อต้อการให้นมบุตรผู้เฝ้าหรือที่เรียกว่า "คนค่ำหม้อกรรม" จะนำผ้ามากั้นบนราวของแม่สะแนน
      - 3.การออกไฟ ตอนเช้าตรู่หลังคืนสุดท้ายของการอยู่ไฟ โดยญาติผู้ใหญ่ฝ่ายหญิงจะอาบน้ำที่ร้อนที่สุดให้แก่หญิงหลังคลอดแล้วตามด้วยน้ำอุณหภูมิปกติจนกว่าหญิงหลังคลอดจะรู้สึกหนาวสั่นจึงให้เช็ดตัวเปลี่ยนเสื้อผ้าโดยไม่ให้กลับไปที่กองไฟอีก
      - การนั่งถ่าน เข้ากระโจม ประคบสมุนไพร ทับหม้อเกลือ ทอดเตาไฟ ข่างไฟ อาหารของผู้ที่อยู่ไฟ กล่อมมดลูก พันผ้าหน้าท้อง (ข้าวปลาแห้งหรือเกลือ)