Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ความผิดปกติด้านจิตใจในระยะหลังคลอด (ภาวะโรคจิตหลังคลอด (postpartum…
ความผิดปกติด้านจิตใจในระยะหลังคลอด
ภาวะซึมเศร้าหลังคลอด (postpartum depression)
ความหมาย
ความผิดปกติด้านอารมณ์ ความคิด และการรับรู้ ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงด้านร่างกายและพฤติกรรม เริ่มมีอาการตั้งแต่ 4 สัปดาห์ถึง 1 ปีหลังคลอด ลักษณะสำคัญที่ต่างจาก postpartum blue คือ อาการรุนแรงจนรบกวนความเป็นอยู่และการเลี้ยงดูทารก อาการเป็นอยู่นานได้ถึง 6 เดือนหลังคลอดหรือนานกว่า
สาเหตุ
ความตึงเครียดทางด้านร่างกาย
อาจเกิดจากเสียเลือด สูญเสียน้ำและอิเลคโตรลัยท์ เหนื่อยล้าจากการคลอดลำบาก ประสบการณ์ของการคลอดไม่ดี
ความตึงเครียดทางจิตใจ
การตั้งครรภ์ที่ไม่พึงปรารถนา ปัญหาในชีวิตสมรส ไม่ได้รับความเห็นอกเห็นใจ ไม่ได้รับการดูแลเอาใจใส่อย่างเพียงพอจากคู่สมรสและครอบครัว เคยมีประวัติซึมเศร้ามาก่อน
ความตึงเครียดทางสังคม
มารดาวัยรุ่นที่ต้องพึ่งพาบิดามารดา
เศรษฐานะ ความยากจน ได้รับการดูแลอย่างเคร่งครัดจากครอบครัว เช่น การอยู่ไฟตามวัฒนธรรม ความเชื่อ
อาการ
ซึมเศร้าโดยมีอาการเกือบทั้งวัน ความสนใจหรือความเพลิดเพลินใจในสิ่งต่างๆลดลงอย่างมาก เบื่ออาหาร น้าหนักลดลง หรือกินจุ น้าหนักเพิ่มขึ้น นอนไม่หลับ หรือนอนมากกว่าปกติ อ่อนเพลีย ไม่มีแรง รู้สึกตนเองไร้ค่า หรือรู้สึกผิด อย่างไม่สมเหตุสมผล สมาธิลดลง ลังเลใจ อาจมีความคิดในการฆ่าตัวตาย หรือทาร้ายบุตร
ผลกระทบ
ต่อมารดา
สูญเสียสมรรถภาพทางร่างกายจากการพักผ่อนไม่เพียงพอ ความเหนื่อยล้า เซื่องซึม และสูญเสียพลังงาน ทาให้ไม่สามารถปฏิบัติกิจวัตรประจาวันได้ หรือทาหน้าที่ได้ตามปกติ บางรายอาจมีอาการทางจิตอย่างรุนแรง มีพฤติกรรมทาร้ายตนเอง
ต่อทารก
มีปัญหาด้านสติปัญญาและพฤติกรรม มีการติดต่อสื่อสารที่ผิดปกติ มีพฤติกรรมก้าวร้าว พูดจาเสียงดัง หรือมีอาการซึมเศร้า ไม่พูดคุยกับบุคคลรอบข้าง แยกตัว การแสดงความคิดเห็นน้อยลง ทักษะด้านสังคมบกพร่องและไม่สามารถควบคุมพฤติกรรมของตนเองได้
การวินิจฉัย
ใช้เกณฑ์ของ Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disoders V (DSM-V) มีอาการตามเกณฑ์การวินิจฉัยต่อไปนี้ 5 ข้อ โดยอย่างน้อยต้องมีข้อ 1 หรือข้อ 2 หนึ่งข้อ และมีอาการนานอย่างน้อย 2 สัปดาห์ โดยไม่เคยมีประวัติของ mania หรือ hypomania ดังนี้
(1) ซึมเศร้าโดยมีอาการเกือบทั้งวัน
(2) ความสนใจหรือความเพลิดเพลินใจในสิ่งต่างๆ ลดลงอย่างมาก
(3) เบื่ออาหาร น้าหนักลดลง หรือกินจุ น้าหนักเพิ่มขึ้น มากกว่าร้อยละ 5 ใน 1 เดือน
(4) นอนไม่หลับ หรือนอนมากกว่าปกติ
(5) Psychomotor agitation หรือ retardation
(6) อ่อนเพลีย ไม่มีแรง
(7) รู้สึกตนเองไร้ค่า หรือรู้สึกผิดอย่างไม่สมเหตุสมผล
(8) สมาธิลดลง ลังเลใจ
(9) คิดเรื่องการตาย หรือการฆ่าตัวตาย
ภาวะโรคจิตหลังคลอด (postpartum psychosis)
ความหมาย
มารดาหลังคลอดเกิดความวิกลจริตร่วมกับความผิดปกติด้านอารมณ์ จะมีอาการของโรคไบโพลาร์และโรคจิตเภท โดยมักเริ่มเกิดอาการใน 2 – 3 วันแรกหลังคลอด อาการจะพบได้ภายใน 1 เดือนแรกหลังคลอด
สาเหตุ
เคยมีประวัติเป็นโรคจิตหลังคลอด
มีประวัติไบโพลาร์ (bipolar) มีโอกาสที่จะเป็นโรคนี้สูงถึง 40 เปอร์เซ็นต์
มารดาหลังคลอดที่มีลักษณะบุคลิกภาพแปรปรวน เช่น เก็บตัว ย้ำคิดย้ำทำ เป็นต้น
มีความเครียดในระยะตั้งครรภ์ เช่น ขาดการช่วยเหลือสนับสนุนจากสามี และคนในครอบครัว ปัญหาเศรษฐานะ
ประวัติบุคคลในครอบครัว ญาติใกล้ชิดป่วยด้วยโรคไบโพลาร์
อาการ
อาการนำ
นอนไม่หลับ ฝันร้าย บุคลิกภาพเปลี่ยนแปลง ขาดความสนใจต่อสิ่งแวดล้อมรอบตัว หงุดหงิดง่าย อารมณ์ไม่แน่นอน เริ่มสับสน สูญเสียความจำ ขาดสมาธิ พูดเร็ว
อาการโรคจิต
มีอาการ bipolar disorder หรือโรคอารมณ์แปรปรวนสองแบบ (manic depressive illness) ซึ่งจะมีทั้งอาการซึมเศร้าและอาการ แมเนีย หรืออาจมีอาการทั้ง 2 แบบผสมกันในเวลาเดียวกัน
ผลกระทบ
สูญเสียสมรรถภาพทางร่างกาย
ขาดความสนใจทางเพศ
รู้สึกว่าตนมีความผิดที่มีอารมณ์เศร้าในช่วงเวลา
รู้สึกห่างเหินต่อบุตร
อาจฆ่าบุตรได้ (infanticide)
มีอาการโรคจิตหลังคลอดมีโอกาสสูงถึงร้อยละ 30 -50 ที่จะเกิดอาการซ้าในการคลอด ครั้งต่อไป
การประเมินและการวินิจฉัย
ซักประวัติ
ซักถามและศึกษาจากประวัติ เฝ้าระวังประวัติเสี่ยง เช่น ร้องไห้ไม่มีสาเหตุ นอนไม่หลับ ขาดความสนใจต่อสิ่งแวดล้อมรอบตัว หงุดหงิดง่าย หลงผิด ประสาทหลอน รวมทั้งใช้แบบประเมินภาวะซึมเศร้าหลังคลอด และส่งพบจิตแพทย์เพื่อคัดกรองและวินิจฉัยต่อไป หากมีอาการรุนแรงอาจสอบถามประวัติจากญาติหรือบุคคลใกล้ชิด
ตรวจร่างกาย
สังเกตอาการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นกับมารดาหลังคลอด
การรักษา
การรักษาทางกาย
ยาแก้ซึมเศร้า (antidepressant)
ยาต้านโรคจิต (antipsychotic drug)
ยาควบคุมอารมณ์ (mood stabilizer)
การช็อคไฟฟ้า (ECT)
การรักษาทางจิตโดยใช้จิตบำบัด
จิตบำบัดรายบุคคล (individual therapy) จิตบำบัดกลุ่ม (group therapy)จิตบำบัดครอบครัว (family therapy) หรือจิตบำบัดระหว่างคู่สมรส (marital therapy) หรือสุขภาพจิตศึกษา
การรักษาโดยการแก้ไขสิ่งแวดล้อม
จัดสภาพแวดล้อมให้น่าอยู่ ให้มารดาหลังคลอดช่วยกิจกรรมต่างๆเท่าที่พอทำได้ เพื่อส่งเสริมความรู้สึกเชื่อมั่นในตนเอง ไม่ควรแยกบุตรจากมารดา ให้มารดาได้มองเห็นบุตรเสมอเพื่อรักษาไว้ซึ่งสัมพันธภาพระหว่างมารดาและบุตร
นางสาวณัชนันท์ หอมไสย เลขที่19 ห้องA