Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
KESAN PENTADBIRAN BARAT TERHADAP EKONOMI & SOSIAL (Pengenalan Ekonomi…
KESAN PENTADBIRAN BARAT TERHADAP EKONOMI & SOSIAL
Pengenalan Ekonomi Moden oleh Kuasa Barat di Negara Kita
Skala Besar + Bercirikan Eksport
Pertanian
Sabah
Tahun 1909 - Kawasan penanaman getah di Kudat, Pantai Barat, Pedalaman, Sandakan + Pantai Timur.
Sarawak
Tanaman tradisional- kelapa,lada hitam + tembakau ditanam secara meluas utk dieksport.
Abad ke-20 - Getah eksport ke-2 selepas petrolium.
Negeri - negeri Melayu
(Tahun 1901-1912 ) - Berlaku penambahan keluasan ladang getah
Perlombongan
Sarawak
Pengeluaran Arang Batu tahun
1874-500 tan , tahun 1898-31 390 tan
Pengeluaran Petroleum di Miri, Tahun 1912-5534 tan, tahun 1920- 146 729 tan
Abad ke 19 - Pengeluaran biji timah tanah melayu (55%) + negara-negara lain (45%)
Negeri -negeri Melayu
Graf pengeluaran biji timah oleh pelombong Eropah dgn pelombong Cina.sebelum perang dunia ke-2 dri tahun (1910-1937).
Pengeluaran pelombong meningkat setiap tahun tetapi pengeluaran pelombong Cina menurun setiap tahun.
Buruh
Perlombongan
Sarawak
Bau - Pengusaha lombong emas + antimoni membawa masuk orang cina
Sabah
SBUB memasukkan orang Cina utk bekerja sektor perlombongan
Sungai Segama - tempat melombong emas
Negeri - negeri Melayu
British menggalakkan kemasukan buruh asing mengisi Kekosongan pekerjaan di perlombongan biji timah kerana pembangunan + kepesatan ekonomi
Pertanian
Negeri - negeri Melayu
British bawa masuk orang India mengatasi kekurangan buruh di ladang getah.
Sarawak
Charles Brooke menyebabkan kemasukan orang Cina
Orang jawa dibawa masuk bekerja di ladang getah.
Tahun 1901 - Orang Cina Foochow dibawa masuk sbgai buruh ladang.
Sabah
Orang Cina dibawa masuk bekerja di ladang tembakau.
Tahun 1890 - SBUB tubuh Lembaga Penasihat Orang Cina di Sandakan menjaga kebajikan orang Cina.
Teknologi
Perlombongan
Sarawak
Bau + Kuching kilang melebur antimoni dibina.
Antimoni dipasar di Singapura
Syarikat Borneo Melombong antimoni di Bau menggunakan kaedah moden
Sabah
Tahun (1849 - 1911) - Perlombongan arang batu berada di Terowong Tanjung Kubong + Labuan
Negeri-Negeri Melayu
Tahun 1912 - Syarikat Malayan Tin Dredging mengguna kapal korek buat pertama kali di Batu Gajah,Perak.
Pahang Consolidated Company Limited menguna kaedah perlombongan biji timah bawah tanah dgn bina terowong di Sungai Lembing, Pahang.
Pelombong gunamesin gerudi Jumpo Drilling utk memecah batuan yg ada biji timah.
Pertanian
Negeri - negeri Melayu
Pengarah Taman Botanikal Singapura ialah H.N.Ridley
Tahun 1897 - Teknik torehan sistem ibedem @ Sistem torehan tulang hering diperkenalkan kerana teknik ini dapat memanjangkan hayat pokok getah.
Teknik membungkus anak-anak pokok getah dalam arang lembap kerana dapat mengangkut anak getah ke tempat yang jauh untuk pembukaan ladang getah.
Sarawak
Betong, Sarawak - Kilang proses lada hitam masih kekalkan pertanian tradisional.
Mukah - Kilang memproses sagu.
Sabah
Tahun 1918 - Kilang proses getah.
Awal adad ke 20 - Pengasingan daun tembakau mengikut mutunya.
Modal
Perlombongan
Sabah
Melombong emas di Sungai Segama Oleh org Cina
Syarikat Borneo Utara British bawa masuk pemodal Eropah yg perkenal teknologi baru dlm melombong emas
Arang Batu dilombong
Silimpopon
Labuan
Sandakan
Diusahakan Syarikat Cowie Harbaur Coal
Sarawak
Tahun 1820-an - Melombong emas oleh orang Cina di Bau
Syarikat Borneo Berhad
melombong emas
Melombong antimoni di Bau + Kuching.
Melombong Arang Batu di Sadong
Tahun 1882 - The Anglo Saxon Petroleum Company melabur di Sarawak Untuk Petroleum
Tahun 1910 - Petroleum ditemui di Miri. Kilang penapis minyak di Lutong, Miri
Negeri-negeri Melayu
Emas dilombong secara komersial di Raub,Pahang
Arang Batu di Batu Arang
Biji timah
kawasan lombong baru di Ampang, Kuala Lumpur + Lembah Kinta ,Perak
Tahun 1888- Sungai Lembing Pahang, British membuka tempat perlombongan bawah tanah + terpanjang terdalam di dunia
dilombong di daerah lukut, Sungai Ujung, Larut dan Klang
Permintaan tinggi di pasaran dunia menyebabkan British menggubal enekmen + undang-undang bagi menguasai industri ini.
Syarikat perlombongan Syarikat Malayan Tin Dredging + Gopeng Consolidated.
Pertanian Komersial
Sarawak
Kuching -Serian + Sarikei-Maredong - Kawasan penanaman lada hitam
Sungai Igan,Oya, Mukah + Bintulu - Pokok Rumbia ditanam untuk dapat sagu.
Sabah
Penanaman Tembakau
Dilabur oleh SBUB
Tempat penanaman - Pulau Banggi, Teluk Marudu, Sungai Labuk, Sugut, Segama, Kinabatangan, Lahad Datu, Tawau + Sandakan
Mendapat pasaran baik di Eropah
London Borneo Tabacco Company syarikat yang terlibat.
Negeri-negeri Melayu
Pulau Pinang + Singapura - Buah Pala + Cengkih di tanam untuk tujuan eksport
Seberang Perai + Perak - Penanaman tebu oleh pengusaha di Negeri-negeri Selat untuk menanam modal
Tahun 1830-an - Seberang Perai terkenal pusat pengeluaran gula yg utama di negara.
Melaka, Negeri Sembilan + Selangor - Penanaman ubi kayu oleh pemodal
Kopi
Tahun 1880-an eksport utama negara.
Perak, Selangor, Negeri Sembilan + Johor - Ladang dibuka oleh pemodal.
Teh
Cameron Highlands, Pahang - penanaman
Mengusahakan teh bermutu tinggi "Teh Ceylon"
Sime Darby + Guthrie - Syarikat terlibat.
Kelapa Sawit
Ditanam secara meluas Johor + Perak
Tahun 1917- Kuala Selangor penanaman secara komersial oleh pemodal perancis
Tahun 1920-an - mula mengeksport
Getah
Negeri - negeri Melayu
Pelabur Eropah - Guthrie, Sime Darby, United Plantations, Harrisons & Crosfield + Bousted Butterry Estate melabur.
Melabur pembukaan ladang di Perak, Selangor, Negeri Sembilan + Johor.
Sarawak
Syarikat Borneo Berhad diberi kebenaran usaha ladang
Dinasti Brooke tidak galakkan pembukaan ladang oleh syarikat asing bagi melindungi ekonomi tempatan dri dieksploitasi kapitalis barat
Syarikat ini menanam modal di perladangan di Dahan, Bidi + Sungai Samarahan
Tahun 1910 - Tanaman eksport
Sabah
SBUB melabur modal dlm penanaman di Bongaya, Sungai Labuk
Jesselton menjadi pusat perdagangan
Tahun 1882- Ditanam di Taman Percubaan Kerajaan di Sandakan
Syarikat terlibat - British North Borneo Para Rubber, British North Borneo Company + Langkon Borneo Rubber Company Limited
Tanah
Pemodal dan pelabur Eropah ingin miliki.
Kawasan perlombongan dan perladangan
Kawasan hutan yg belum diterokai.
Terpisah dari petempatan penduduk tempatan
Merupakan aset yang berharga
Syarikat Eropah yang buat pelaburan
Sime Darby (1902 di Melaka) - Biji timah + Getah
Borneo Co. Ltd (1856 di London) - Biji timah + Getah
Harrisons + Crosfield Ltd (1844 di Liverpool) - Getah
Guthrie & Co Ltd (1821 di Singapura) - Kopi + Getah
Boustead + Company Ltd ( 1821 di Singapura) -Biji timah, Gula + Getah
British menyebabkan penduduk tempatan menanam padi bagi mengelak jadi pesaing pelabur Eropah.
British menyekat bantuan kredit pertanian,subsidi + pinjaman modal kpd penduduk tempatan sebabkan msalah hutang bagi biayai operasi tanah sawah meyebabkan tanah tergadai.
Pentadbiran Barat Berkaitan Dengan Ekonomi
Jabatan + Agensi Kerajaan
Tahun 1872 - British menubuhkan Jabatan Kerja Raya ( Public Works Department)
membina bangunan Sultan Abdul Samad , Ibu Pejabat Keretapi Negeri-negeri Melayu Bersekutu, Masjid Jamek Kuala Lumpur + Carcosa.
Tahun 1905 - British menubuhkan Jabatan Pertanian.
Bertanggungjawab memajukan tanaman ekonomi + membangunkan industri getah
Penyelidikan tanaman
Menyedia pakar teknikal kpd pengusaha ladang + pekebun kecil.
Tahun 1926 - Penubuhan Institut Penyelidikan Getah Malaya (PRIM) kerana peningkatan permintaan industri getah.
Tahun 1931 - Penubuhan Jabatan Parit + Tali Air bagi meningkatkan keberkesanan sistem pengairan.
Jabatan Pos + Telegraf & Jabatan Kereta Api Tanah Melayu ditubuhkan melicinkan sistem pengankutan + perhubungan negara.
Kewujudan Syarikat Perwakilan
Mengimport barang secara terus dari negara-negara tertentu.
Syarikat Perwakilan ( Agency House )
Memiliki rangkaian
Syarikat Perkapalan
Pusat Penyelidikan
Insurans
Menjalankan perdagangan antarabangsa
Sistem Kewangan
Syarikat perdagangan mempunyai hubungan erat dgn kerajaan pada peringkat tempatan + antarabangsa
Barlow & Company
Sime Darby Agency
Boustead & Company
Harrisons & Crosfield
Boustead Butterfly
Sime Darby
Estate Agency
Dikenali Gedung Perwakilan @ Crown Agent.
Pemodal British + Eropah bawa masuk modal asing yg besar.
Perundangan
Buruh
Sistem Kontrak
Buruh dari China dibawa masuk ke negara oleh pihak majikan
Majikan sediakan tambang perjalanan, makanan, pakaian + tempat tinggal.
Buruh China dibawa masuk bekerja di lombong biji timah.
Tahun 1877 - British menubuhkan Jabatan Hal Ehwal Cina (Chinese Protectorate) bagi lindungi buruh dri China dieksploitasi oleh mana-mana pihak.
Tahun 1882- Ordinan Buruh Kontrak dilulus melindungi pekerja.
Sistem Kangani
Kangani bermaksud ketua, tandil, mandur @ penyelia di ladang getah.
Kangani dihantar ke India oleh pemilik ladang mencari buruh.
Kangani mengurus tambang + perjalanan buruh ke ladang.
Buruh dari India perlu bekerja di ladang hingga hutang tambang selesai.
Tahun 1908 - Majlis perundangan Singapura menubuh Tabung Imigran India memberi kemudahan belayar percuma kepada buruh India dari madras ke negeri-negeri Melayu.
Tanah
Sarawak
Tahun 1933 - Land Settlement Order dikuatkuasa melindungi masyarakat peribumi.
Land Order 1948 terbentuk dri rujukan undang-undang tanah.
Tanah Sarawak dibahagi kepada kwsan tanah campur, kwsan tanah peribumi, kaw tanah adat peribumi, kaw tanah simpan + kawsn tanah pedalaman
Matlamatnya utk melindungi kepentingan masyarakat peribumi dri diceroboh oleh pendatang yg buka tanah utk pertanian.
Tahun 1931- Land Order mewartakan hak milik tanah simpanan bumiputra
Sabah
Akta ini, Langkah melindungi hak + kepentingan peribumi dilaksanakan.
Urus niaga dgn Orang Eropah perlu diberitahu ketua peribumi.
Tahun 1889 - diwartakan Proklaamasi III Perlindungan Hak Peribumi.
Penduduk peribumi berhak memohon + mendapatkan ganti rugi.
Urusniaga peribumi dgn org Eropah sebelum 1888 tidak sah.
Pegawai Daerah bertanggungjawab menjaga hak milik tanah peribumi
Negeri - negeri Melayu
Residen boleh mengisytihar tanah dlm sesebuah negeri sbg hak org melayu mengikut akta .
Tidak boleh dijual, dipajak gadai @ dipindah milik kpd orang bukan melayu
Tahun 1913- Majlis Mesyuarat Persekutuan Meluluskan Akta Simpanan Melayu
Akta ini melindungi kepentingan ekonomi British sebenarnya kerana tanah tidak subur + tidak sesuai utk kegiatan pertanian @ perladangan.
Pewujudan Sistem Kewangan + Insurans
Sistem Perbankan
Supaya modal dari luar negara dapat disalur ke negeri-negeri melayu dgn mudah.
Bank - bank ditubuhkan
Tahun 1859 - Merchantile Bank Pulau Pinang.
Tahun 1884 - Hong Kong + Shanghai Bank, Pulau Pinang
Tahun 1888 - The Charted Bank,Jln Raja Laut,KL.
Tahun 1935 - Bank Hin Lee Bank
Sistem ini dperkenal kerana kepesatan ekonomi utk licinkan urusan kewangan
Perkhidmatan Insurans
Abad ke-19 + abad ke-20, sistem pengangkutan laut menjadi sistem pengangkutan utama bagi sektor perdagangan antarabangsa.
Insuran maritim diperlukan utk melindungi kapal dagang + muatan bagi syarikat perkapalan.
Perkhidmatan insurans yg lain
Insurans kemalangan
Insurans kebakaran
Insurans nyawa
Insurans perniagaan
Insurans harta
Syarikat Insurans yg terkenal
Tahun 1885 - Khean Guan Insurance Limited di Pulau Pinang
Tahun 1919 - Commercial Union di Ipoh
Tahun 1860 - Syarikat Royal Insurance Company di Pulau Pinang
Mata Wang
Tahun 1580 - Mata wang perak Sepanyol digunakan di negeri-negeri Melayu + Negeri-negeri Selat.
Kuasa Barat memperkenalkan mata wang asing
Tahun 1987 - British tubuhkan Lembaga Pesuruhjaya Wang utk keluarkan wang kertas dibawah Ordinan VIII.
Diberi kuasa mengeluar wang kertas Negeri Selat Sebabkan mata wang melayu pupus
Tahun 1939 - Dolar Selat diganti Dolar Melaya
Kesan Ekonomi Akibat Pentadbiran Barat di Negara Kita
Kemudahan Pelabuhan
Sabah
Pelabuhan penting seperti Labuan, Kota Kinabalu, Tawau, Lahad Datu + Sandakan.
Sarawak
Munculnya pelabuhan seperti Kuching, Rajang, Bintulu + Miri.
Negeri - negeri Melayu
Peningkatan eksport biji timah + getah menjadikan pelabuhan Pulau Pinang, Kuala Sepetang (Port Weld), Port Dickson, Melaka, Singapura + Klang(Port Swettenham)sbgai pelabuhan penting Tanah Melayu.
Kedatangan British meyebabkan pelabuhan lama kerajaan Melayu digantikan pelabuhan moden yg baru.
Telekomunikasi
Sistem hubungan dibuat di kawasan kegiatan ekonomi , pusat pentadbiran, pelabuhan + berkembang ke kawasan petempatan.
Negeri - negeri Melayu
Tahun 1886 - Talian telegraf dipasang di antara Kuala Lumpur + Melaka.
Tahun 1880-an - Perkhidmatan pos bermula di Kuala Lumpur.
Hubungan antara negeri semenanjung dgn megara lain dibuat dgn pantas.
Sabah
SBUB memperkenal perkhidmatan telegraf + radio di bandar-bandar besar.
Kerajaan British memajukan sistem telekomunikasi lain seperti pos + telegraf, telefon, + radio.
Sarawak
Perkhidmatan ini diperkenalkan bagi melicinkan pentadbiran + mengurus kegiatan ekonomi.
Tahun 1897 - Perkhidmatan telegraf antara bandar Kuching + Singapura.
Pengangkutan
Pembinaan Jalan Raya
Sabah
Dibina menghubungkan bandar yg sedia wujud di sebelah pantai barat
Tahun 1941 - Kira- kira 165 km jalan raya berturap
Kebanyakkan jalan terdapat di sekitar bandar Jesselton, Sandakan, Kudat, Lahad Datu dan Tawau.
SBUB membina jalan raya utk kepentingan ekonomi
Sarawak
Menghalang pembinaan jalan raya
masalah bentuk muka bumi
kos pembinaan yang tinggi
Terdapat jalan raya pendek yg tidak terturap di Kuching + Miri.
Mempunyai banyak kawasan berbukit, paya dan sungai.
Negeri - negeri Melayu
Tahun1911 - Dibina menghubungkan bandar-bandar besar, kawasan mempunyai potensi sumber ekonomi dan pelabuhan.
Tahun 1939 - Dibina menghubungkan seluruh negeri.
Tahun 1902 - Dibina lebih lebar kerana peningkatan penggunaan kenderaan bermotor seperti lori, bas kereta dan basikal.
Kesannya
Pembukaan kawasan perladangan getah
Pembukaan kawasan perlombongan biji timah.
Banyak petempatan baru dibuka
Selangor, British bina jalan raya menghubungkan Kuala Lumpur dgn pelabuhan Klang ( Port Swettenham).
Kemajuan industri perlombongan biji timah dan getah
Pembinaan utk menghubungkan kawasan perlombongan biji timah dan kawasan pertanian dgn stesen kereta api.
Pengangkutan Udara + Laut
Sabah
Tahun 1890 - Syarikat perkapalan Straits Steamship memula perkhidmatan mengangkut barang + penumpang.
SBUB memajukan sistem pengangkutan air.
Sarawak
Singapura & Sarawak Steamship Company menyediakan perkhidmatan perkapalan di bandar Kuching.
Tahun 1924 - Perkhidmatan kapal terbang air menghubungkan bandar Kuching + Singapura.
Negeri - negeri Melayu
Tahun 1890 - Syarikat Straits Steamship ditubuh di Singapura menyediakan kapal wap kepada pelabuhan negeri-negeri melayu
kapal susur pantai bawa bekalan makanan, buruh dan jentera utk industri perlombongan biji timah.
Tahun 1937 - Syarikat Wearne Air Service memperkenalkan perkhidmatan penerbangan awam.
menjalankan perkhidmatan domestik di Singapura, Kuala Lumpur dan Pulau Pinang.
Kereta Api
Sabah
Tahun 1900 - Landasan dibina menghubungkan Beaufort dengan Jesselton dan Tenom.
Landasan dibina untuk kegiatan pembukaan ladang getah.
Tahun 1896 - Dimulakan di Bukau yg terletak kira-kira 13 km dari weston.
Landasan tertumpu di kawasan pantai barat Sabah.
Sarawak
Tahun 1917 - Landasan dibina menghubungkan Bau dengan Kuching.
Negeri-negeri Melayu
Tahun (1897-1909)
Landasan dibina menghubungkan dia antara utara Tanah Melayu dan selatan apabila NNMB dibentuk
Tahun (1909- 1931)
British meluaskan pengaruh ke NNMTB
Penggunaan bertambah meluas dari pengangkutan bahan mentah kepada membawa penumpang
Landasan dibina menghubungkan seluruh Tanah Melayu
Tahun (1885-1896)
Landasan dibina menghubungkan eksport
Landasan dibina menghubungkan kawasan lombong dgn pelabuhan bagi mudahkan biji timah di eksport.
Diperkenalkan pada Abad ke-19 bagi eksploitasi kekayaan ekonomi.
Kesan Sosial Akibat Perkembangan Ekonomi d Negara Kita
2..Pembentukan Masyarakat Berbilang Kaum
Org Cina
Petempatan - Org Cina ramai d kwsn bandar & pekan yg mempunyai bnyk peluang ekonomi
Kegiatan Ekonomi - Org Cina melinatkn diri dm sektor pertanian, perniagaan, perusahaan, harta tanah, perbankn & menjawat jwtn tinggi dlm kerajaan
Org India
Petempatan - Org India yg sebelum ini ramai d kwsn perladangan tetapi kini telah menjadi penduduk d kwsn pekan & bandar
Kegiatan Ekonomi - Mengambil bahagian dlm sektor perladangan, pengangkutan & pelbagai pekerjaan dlm sektor swasta & kerajaan
Orang Melayu
Petempatan - Org Melayu ramai d kwsn kg & sebahagiannya menetap d kwsn bandar & pekan
Kegiatan Ekonomi - Mengambil bahagian dlm sektor pertanian, prikanan, perniagaan, perusahaan, harta tanah, perbankan & menjadi ahli profesional dlm pentadbiran & syarikat swasta
3..Perkembangan pendidikan
Sarawak
Sekolah St. Mary + Sekolah St. Teresa ditubuh di kuching utk pendidikan anak-anak perempuan.
Tahun 1833 - Sekolah Melayu pertama ( Sekolah Abang Kassim) di Kg Jawa, Kuching.
Antara Sekolahnya St. Thomas(Kuching), St. Joseph(Kuching), Sekolah St. Paul(Banting) + Anglican St. Agustine School (Bentong).
Tahun 1903 - Government Lay School (Sarawak National College) ditubuh di Kuching.
Terdapat lebih 20 buah Sekolah didirikan oleh mubaligh.
Tahun 1931 - Madrasah Melayu(Malay College) ditubuh utk melatih orang Melayu menjadi guru + Native Officer.
Tahun 1870 - Sekolah Cina ditubuh di Bau.
Sabah
Mubaligh Kristian menubuhkan sekolah kanak-kanak perempuan.
SBUB membuka sekolah Melayu di Papar + Kota Belud.
Mubaligh Kristian menubuhkan sekolah
Sekolah Rendah St. Mary.
Sekolah Lelaki St. Micheal,
Negeri - negeri Melayu
Sekolah Vernakular Cina
Kurikulum berorientasikan kurikulum sekolah dari China.
Guru + buku teks dibawa dari China.
Masyarakat Cina membuka sekolah di bandar / tempat mereka tinggal.
Masyarakat Cina di Negeri-negeri Selat menghantar anak ke sekolah Inggeris
Sekolah Vernakular Tamil
Pendidikan Tamil terbatas di Sekolah rendah.
Kandungan kurikulum, bbuku teks + guru dibawa dari India.
Tahun 1912 - British memperkenal Ordinan Buruh yg mewajibkan majikan ladang mendirikan sekolah Tamil.
Sekolah Vernakular Melayu
British tidak minat memajukan orang melayu dalam pendidikan.
Pendidikan di sekolah ini bertujuan menjadi orang melayu mempunyai pengetahuan asas membaca, menulis + mengira.
Sekolah Inggeris
Kebanyakkan di buka di kawasan bandar.
Lulusan Sekolah ini berpeluang melanjutkan pelajaran di luar negeri.
Tahun 1826 - Malacca Free School dibuka.
Berpeluang melanjutkan pelajaran dlm bidang pentadbiran + kejuruteraan.
Tahun 1816 - Sekoah pertama di Tanah Melayu ialah Penang Free School dibuka di Pulau Pinang.
Lulusannya juga diberi keutamaan menjawat jawatan yg baik dlm perkhidmatan kerajaan.
Kolej Melayu Kuala Kangsar
Matlamat melahirkan pentadbir Melayu yg berpendidikan Inggeris.
Lulusan kolej diberi jawatan yang terdapat dlm pentadbiran British.
Menarik minat anak raja + bangsawan melayu belajar di sini.
Tahun 1935 - Maktab Perguruan Melayu Melaka ditubuhkan utk melatih guru perempuan.
Ditubuhkan pada tahun 1905.
Pembukaan Sekolah Vernakular Melayu + aliran Inggeris menyebabkan British mendirikan maktab perguruan utk melatih guru sebelum dihantar mengajar.
Tahun 1922 - Maktab Perguruan Sultan Idris ( Sultan Idris Training Kolej) di Tanjung Malim, Perak di buka.
Pentadbiran British tiada dasar pelajaran yg tetap /matlamat menyebabkan sekolah vernakular berkembang mengikut etniknya.
Masyarakat berbilang kaum + dasar British yg kurang menekankan pendidikan menyebabkan sistem pendidikan vernakular di Tanah Melayu.
British membawa sistem pendidikan sekular kpd masyarakat.
1..Perkembangan Bandar
Sarawak
Perkembangan bandar d sarawak tertumpu d kwsn yg mempunyai aktiviti ekonomi sprt bandar Kuching, Sibu & Miri
Bandar Kuching
Penduduknya terdiri drpd Orang Melayu & Cina
Pelbagai rangkaian jln raya & bangunan dbina pd pertengahan abad ke-19
Djadikn sbg ibu negeri Sarawak pd thn 1841 oleh James Brooke
Bandar Miri
Muncul pd abad Ke-20
Faktor kemunculan : Penemuan petroleum pd thn 1910
Bandar Sibu
Muncul pd thn 1862
Org Cina berpindah ke Sibu pd thn 1900 untk aktiviti perniagaan
Sabah
Jesselton
Kemudian, namanya dtukar kpd Kota KInabalu
Perladangan getah & pembinaan landasan kereta api memberikn sumbangan bsr kpd kemajuan Jesselton
Merupakn nama asal bersempena dgn nama Charle Jessel yg membina bandar itu
Pusat perdagangan & pelabuhan yg penting d Sabah
Kesan drpd perkembangan pesat dlm bidang ekonomi
Pertambahan bilangan bandar
Kedatangan buruh luar ke negara kita
Penghijrahan penduduk dari luar bandar ke bandar
Di Sabah, bandar-bandar muncul menjelang akhir abad ke-19
Negeri-negeri Melayu
Contoh : KL, Seremban, Taiping & Ipoh
Hal ini membawa perubahan dlm demografi masyarakat d negara kita
Kemunculan bandar-bandar baharu sbg pusat perniagaan, pusat kewangan, pusat pendidikn & pusat pentadbiran
4..Perkhidmatan Kesihatan
Sarawak
Sarawak Shell Oilfields Limited bina hospital di Miri.
Tahun 1925 - Hospital Raja Brooke Memorial dibina yg merupakan tapak penempatan kusta di seluruh Borneo.
Pentadbiran Brooke membina hospital di Kuching(1900) + di Sibu(1913)
Sabah
William Hood Treacher, Gabenor pertama SBUB membina hospital di Kota Kinabalu, Sandakan, Beaufort, Tawau + Kudat.
Perkhidmatan dispensari diwujud di Tambunan, Kota Belud, Sipitang, Keningau, Semporna, Persiangan, Papar, Tuaran + Ranau.
Negeri - negeri Melayu
Institut Penyelidikan Perubatan
Penyelidikan saintifik tertumpu kepada penyakit tropika iaitu beri-beri + malaria.
Kesannya masyarakat berubah drpd rawatan tradisional berasaskan alam semulajadi kepada rawatan moden.
Tahun 1900 ditubuhkan.
Hospital Persendirian
Hospital lain dibina oleh Taukeh Loke Yew di Serendah + Taukeh Loh Chin Keng di Sepang.
Di Pahang, hospital dibina oleh F.E. Maynard, kontraktor Syarikat Perlombongan Chong Heng Kongsi + Pahang Consolidated Company + Blat Tin Mining Company.
Tahun 1881 - Hospital Tung Shin (Pooi Shin Thong) dibina oleh Yap Kwan Seng ,Kapitan Cina di Jalan Sultan, Kuala Lumpur
Hospital
Akhir tahun 1890-an - British bina hospital di Selangor, Negeri Sembilan, Pahang + Kuala Lumpur (1904)
Didirikan merawat buruh asing yg bekerja di lombong dan estet
Tahun 1878 - Hospital kerajaan pertama di Taiping, Perak
Penduduk tempatan mendapat manfaat
Sanitary Board
Mengawasi kebersihan + kesihatan bandar Kuala Lumpur.
Tahun 1911 - Bertanggungjawab menjaga kebersihan bandar.
Jabatan Kesihatan mengawasi aspek kesihatan penduduk bandar.
Tahun 1890-an ditubuhkan.
British Membangunkan perkhidmatan ini utk mengawal wabak penyakit.
5..Pembinaan Penjara
Sarawak
Pemerintahan Dinasti Brooke - Penjara Sibu dikenali Rumah Pasong.
Tahun 1890 - Rumah Pasong dibina.
Tahun 1918-1963 - Rumah Pasong ditadbir Pegawai Daerah.
Sabah
Tahun sama pembinaan penjara Taiping bagi menempat pesalah yang dijatuhi hukuman .
Tahun 1879 - Syarikat British Utara Borneo membina The Square Tower.
Negeri-negeri Melayu
Francis Light Menduduki Pulau Pinang, menjadikan pulau berkenaan pusat menempatkan banduan dari India.
SHTI jadikan banduan sebagai buruh murah utk bina pelabuhan, bangunan, jalan raya, landasan kereta api, + penjara.
Tahun 1790 - Banduan dari India ditempatkan di Fort of Cornwallis, Pulau Pinang.
Tertubuhnya Negeri-negeri Melayu bersekutu, Penjara Taiping dijadikan pusat penahanan banduan hukuman lama bagi negeri Perak, Negeri Sembilan + Selangor.
Tahun 1803 - British bina penjara Cornwiallis di Pulau Pinang dgn binaan konkrit, batu bata + besi.