Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
GNU, GNU'S NOT UNIX.3 ETA 4 HORRIALDEAK ((Proiektuaren iturri-kodea…
GNU, GNU'S NOT UNIX.3 ETA 4 HORRIALDEAK
GNU, "GNU's Not Unix" esateko akronimo errekurtsiboa da. GNU proiektua 1983. urtean
hasi zuen Richard Stallmanek, sistema eragile oso bat sortzeko asmoz —GNU system
deiturikoa edo, laburrago, GNU
Software librea da, eta horrek erabiltzaileari kopiatzeko,
aldatzeko edo banatzeko eskubidea ematen dio. GNU proiektua Free Software Foundationek
(FSF) antolatzen du. GNU proiektuaren barruan garatutako software guztia, GNU GPL
lizentziapean banatzen da
Horrela, Linus bere sistema eragilea garatzen hasi zen. LINUX sistema eragile baten
nukleoa besterik ez da. Nukleo hori GNU proiektuaren barruan garatutako aplikazioekin batuz
gero, GNU/LINUX sistema eragilea lortzen da.
Hona hemen, 1991ko abuztuaren 21ean Linus Torvaldsek Interneteko MINIX inguruko foro
batera bidalitako emaila LINUX sistemaren jaiotzaren berri emanez:
Horri esker, lehenengo bertsio ofizialtzat jotzen den LINUX 0.02 bertsioa urriaren 5ean atera
zen. Bertsio horretan, bash, gcc, eta horien moduko GNU aplikazioak erabiltzen ziren
Horrela bada, beharbada, mezu hau zuretzat izango da. Orain dela hilabete bat aipatu
nuenez, 386 ordenagailuetarako MINIXen antzeko doako sistema eragile batean lanean ari
naiz. Erabilgarri dago dagoeneko eta iturri-kodea argitaratzeko desiratzen nago, azkarrago
banatu dadin. Hauxe, soilik, 0.02 bertsioa da (partxe txiki batekin batera), baina bash/gcc/gnumake/gnu-sed/compress eta abar exekutatzea lortu dut
LINUX 0.03 bertsioa handik aste gutxira atera zen. Abenduan, berriz, 0.10 bertsioa
heldu zen. Lehenengo bertsio horiek oso mugatuak ziren, AT disko gogorretan soilik erabiltzen
ziren, eta zuzenean basha abiarazten zen (ez zuten loginik).
Proiektuaren iturri-kodea nic.funet.fi
(128.214.6.100)en dago, /pub/OS/Linux direktorioan. Direktorioan, README fitxategi batzuk eta
LINUX plataformaren gainean funtzionatzen duten fitxategi bitar batzuk daude (bash, update eta
gcc, gehien eskatu didazuena). Nukleoaren iturri-kodea eskuragarri dago. Liburutegien iturriak
partzialki baino ez diralibreak, eta, beraz, ezin dira oraindik banatu. Sistemak, “as-is” moduan
konpilatzen uzten du eta ondo dabil. Fitxategi bitarren iturriak (bash eta gcc) leku berean daude
/pub/gnu direktorioan. (...)”
LINUX Internetetik ezer ordaindu gabe jaisteak GNU programatzaileen arteko lankidetza
bultzatu zuen. Horrela, mundu osoko programatzaileek zuzenketak eta hobekuntzak proposatu
zituzten, eta, horren ondorioz, 0.11 eta 0.12 bertsioetatik 0.95 bertsiora igaro zen berehala
(1992ko martxoan).
Egonkortasun-maila. Nukleoa egonkorra da. Maila horretan, aldaketak minimoak dira
eta bertsio-zenbaki bikoitiak erabiltzen dira horretarako: 1.0, 1.2, 2.0, 2.4, etab.
UNIX eta GNU/LINUX 1 eta 2 orriak
UNIX 60ko hamarkadan sortu zen
1965ean AT&T eta MITek MULTICS sistema eraguilean lanean ziharduten
MULTICS helburua biltegiratzeko eta kalkulatzeko ahalmen handia eta segurtasuna hobetzea zen
1969an proiektua uzten du
Dennis Ritchie eta Ken Thompson programatzaileek MULTICS sistema eragilean oinarritako UNICS sistema eragilea sortu zuten 1969ean
MULTICS sistema eragile zikiratutzat hartzen zuen hitz jokoaren arrakastaz bultzaturik UNIX izena jarri zioten.
1971eko azaroaren 3an The UNIX Programmer's Manual lana argitaratu zen.
1973an, UNIX sistema eragilea asmatutako programazio-lengoaian berridaztea erabaki zuten.
UNIX sistema eragile eramangarria bilakatu zen; hots, aldaketa eginda eta ordenagailu ezberdinetan aritzeko gai zen.
1974an UNIXen bertsio publikoa eskuragarri zegoen.
AT&T enpresak UNIX erabiltzeko lizentzia eskaini zien unibertsitateri, enpresari eta AEBko gobernuari.
Lizentzia horietako bat, Berkeleyn kokatutako Kaliforniako unibertsitatearen konputazio-departamentuari eskaini zitzaion.
1975ean, Kaliforniako unibertsitateak BSD UNIX sistema propioa plazaratu zuen. BSD, AT&T enpresaren UNIXaren lehiakide gogor bilakatu zen.
AT&T enpresak Unix system Laboratories sail komertziala jarri zuen martxan
UNIX sistema eragilearen sistema komertzialerako
AT&T enpresak1975etik 1982ra bitartean, hainbat UNIX bertsio bertsio plazaratu
1982an UNIX system III atera zuen.
UNIX sistem artean, honako bi familia nagusi banatzen dira
Berkeleyko unibertsitateko BSD sistema eragilea
AT&T enpresako UNIX sistema eragilea
1993an UNIX estandarra lotzeko asmoz,
System V Release I plazaratu zuen.
AT&T enpresak bere sistema eragilea hainbat unibertsitate eta enpresetan garatutako bertsioarekin lotu
1993an Novell enpresak AT&T enpresako Unix system Laboratories saila erosi
Unix system Laboratories sailak Kaliforniako unibertsiatea salatu zuen
BSD sistema eragilean copyright ez errespetatzeagatik
LINUX sistema eragilearen historia
Linusek 386 ordenagailu pertsonala erosi zuen.
MS-DOS sistema eragileak makinaren baliabideei etekinik ateratzen ez ziola ikusita, MINIX sistema eragilea erabiltzea erabaki zuen.
MINIX sistema Andrew S. Tanenbaum irakasle holandarrak sortutako UNIX esperimentala zen, ikasleei sistema eragileen funtzionamendua azaltzeko.
Baina MINIX sistema eragileak, MS-DOS baino hobeto ibili arren, ez zituen Linusen beharrak asetzen.
Garai hartan, Richard Stallmanek bultzatutako software libre eta kalitateduna
sortzeko GNU proiektuan lanean ziharduten
programatzailek.
GNU lizentziak C
konpiladorea zuen arren (gcc), ez zeukaten sistema eragilerik.
GNU proiektua sistema eragilen nukleoa garatzen hasi zen (HURD), baina urteak behar ziren bukatzeko.
Kaliforniako unibertsitateak epaiketa irabazteaz gain
UNIX system Vean BSDko kode zati handiak kopiatu zirela frogatu zuen
Horren ondorioz, Novell enpresak fitxategi kopuru gutxi batzuen jabetza intelektuela baino ez zuen lortu
UNIX eta GNU/LINUX 5 orria
Linux 1.0.0 bertsioak
Konputagailuak sarean kudeatzeko aukera ematen zuen.
Urte berean, Red hat software enpresa sortu zen.
GNU/LINUX sistema eragileak internetetik lortzeko aukera.
Badira LINUX sistema eragileak salgai dituzten enpresak ere.
GNU/LINUX
GNU/LINUX sistema eragileak ordaintzean
Bi aplikazio hauek dira ordaintzen direnak: eskuliburuak eta zerbitzu teknikoak.
1996an, LINUX 2.0 bertsioa atera zen.
Prozesadore askoko sistematan erabili daiteke
Urte berean, Tux hartu zen GNU/LINUX sistema eragilearen iruditzat.
1997an, LINUX 2.1 bertsioa plazaratu zen.
Web-zerbitzarietan, bigarren sistema eragilerik erabiliena da
GNU/LINUX, SOLARISen - sun Microsystem enpresaren UNIX komertzialaren- atzetik.
1998an, software-enpresa garrantsitsuenak LINUXerako bertsioak ateratzen hasi.
1999ko urtarrilean, LINUX 2.2 bertsioa atera zen, eta bertsio horrek etekin handiagoa ateratzen dio askotariko prozesaketari.
2001eko abenduan, USB gailuak kudeatzeko gai zen 2.4 bertsio plazaratu zen.
2003ko abenduan, nukleoaren gaur egungo bertsio egonkorra atera ze: 2.6.x
UNIX eta GNU/LINUX 7 orria 1.1
Banaketa bat aukeratzerakoan, honako baldintza hauek hartzen dira kontuan
Abiarazpen-kudeatzailea (boot manager):
Disko gogorraren MBR atalean biltagiratzen den kudeatzeko tresna da.
Ordenagailua instalaturiko sistema eragileen artean zein abiarazten den aukeratzen da.
Hainbat abiarazpen-kudeatzaile daude:
LILO eta GNU GRUB
X-Window sistema:
Erabiltzaile-bitarkari grafikoa baimentzen duen azpisistema da.
X zerbitzari ezagunena xfree 86 da.
lizientzia-aldaketa dela eta, x.org eratorria sortu zen.
Erabiltzaile-bitartekaria (GUI)
GNU/LINUX sistemen berezko bitartekaria komando-bitartekaria den.
Erabiltzaileak erakartzeko asmoarekin, KDE eta GNOME bitartekari grafikoak erabiltzen dira.
Konektibitate-zerbitzua
GNU/LINUX sistema eragileek betidanik TCP/IP euskarria erabili dute
Interneteko protokoloen zerbitzari- eta bezero- programak dituzte
DNS, HTTP, SMTP...
Fitxategi- eta imprimatze-zerbitzuak
Zerbitzu horien bitartez, GNU/LINUX sistema eragileak sare-baliabideetara sar daitezke
UNIx sistemarekin elkarbanatzeko NFS, windows sare erabiltzeko SAMBA
Apple-Macintosh sistemekin komunikatzeko APPLE-TALK zerbitzuakj aipa daitezke
Aplikazioak
Azkenaldian, sofware-enpresa asko.
GNU/LINUX sistemeterarako programak garatzen hasi dira
UNIX eta GNU/LINUX 7 orria 1.2
Paketeen kudeaketa
GNU/LINUX banaketatan, aplikazioen instalazioa era askotarakonpondu da.
Gaur egun, honako hiru sistema hauek erabiltzen dira:
RPM, DEB paketeak eta TGZ edo tallballsak
RPM
Red Hat enpresaren programak instalatzeko mekanismoa da,asko erabiltzen da gaur egun.
DEB debian banaketan eta haren eratorrietan erabiltzen da
Debian banaketatan, aplikazioak instalatzeko apt aipatu behar da.
UNIXen softwarea banatzeko oinarrizko mekanismoa da TGZ
Programazio-tresnak
GNU/LINUX banaketetan, C,python, perl, TCL,Lisp, Fortran, Ada, C++ eta JAVA programazio-lengoaiak erabil daitezke
Gaur egun, GNU/LINUX sistemen erronkarik handiena etxe-erabiltzaileetara zabaltzea da.
Zerbitzarietan, UNIX eta GNU/LINUX sistemak dira nagusi.
UNIX eta GNU/LINUX 6 orria
Hasieran GNU/LINUX sistema eragilea unibertsitate-mailan soilik erabili zen
Gaur egun, bitarterkari grafikoen eraginez, etxeetako erabiltzaileen artean ere zabaltzen hasi da.
GNU/LINUX sistema, hauek aipa daitezke:
Debian eta haren eratorriak ( Ubuntu, kubuntu)
Red Hat eta haren eratorriak (Mandrake/Mandriva, Fedora)
SuSE
Solaris
UNIX eta GNU/LINUX sistema eragile 1, 2, 3, 4, 5, 6 eta 7