Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

พัฒนาการของอาณาจักรอยุธยา ด้านการเมืองการปกครอง (1.1 ระบอบการปกครอง…

- - - - รับอิทธิพลจากเขมร
      - แบ่งเป็น 4 ฝ่าย (จตุสดมภ์)
        
        กรมเมือง หรือ กรมเวียง
        
        ปกครองท้องที่ รักษาความสงบ ปราบโจร
        
        กรมวัง
        
        ราชสำนัก และพิพากษาคดีราษฎร
        
        กรมคลัง
        
        ดูแลผลประโยชน์ รายรับรายจ่าย เก็บรักษาพระราชทรัพย์
        
        กรมนา
        
        ดูแลการทำไร่นา รักษาเสบียงอาหารสำหรับพระนคร
      - ในเขตราชธานี
    - - เมืองราชธานี
        
        กรุงศรีอยุธยาเป็นศูนย์กลางการปกครอง มีกษัตริย์เป็นประมุข
      - เมืองหน้าด่าน
        
        เพื่อป้องกันราชธานี
        
        มี 4 ทิศ คือ เหนือ (ลพบุรี) ตะวันตก (สุพรรณ) ใต้ (พระประแดง) ตะวันออก (นครนายก)
        
        เมืองลูกหลวง (กษัตริย์ตั้งเจ้านายชั้นสูงปกครอง)
      - เมืองพระยามหานคร หรือหัวเมืองชั้นนอก
        
        ห่างออกไปจากราชธานี
        
        มีเมืองบริวารในสังกัด
        
        มีเจ้าเมืองปกครองกันเอง หรือส่งข้าราชการจากราชธานีไปปกครอง
      - เมืองประเทศราช
        
        อยู่ชายขอบพระราชอาณาเขต
        
        มีเจ้านายพื้นเมืองปกครอง มีสิทธิขาดในเมืองของตน
        
        มีหน้าที่
        
        ส่งเครื่องบรรณาการมาถวาย
        
        ส่งกองทัพมาช่วยยามศึกสงคราม
      - หัวเมืองชั้นใน
        
        เมืองที่อยู่ถัดจากเมืองหน้าด่าน
        
        กษัตริย์ตั้งข้าราชการไปปกครอง
        
        ถ้ามีศึกสงคราม ต้องรวมกำลังไพร่พลมาสมทบกับราชธานี
  - - - รวมอำนาจสู่ศูนย์กลาง
        (ราชธานี)
      - แยกทหารและพลเรือน
        ออกจากกัน
      - มีอัครมหาเสนาบดีควบคุม
        
        สมุหกลาโหม
        
        เป็นหัวหน้าราชการฝ่ายทหารทั่วราชอาณาจักร
        
        หน้าที่ รบในยามสงคราม / ยามปกติ เตรียมพร้อมกำลังคน อาวุธ พาหนะ เสบียง
        
        ฝ่ายทหารแยกออกเป็น 2 ส่วน คือ ฝ่ายทำการรบ และฝ่ายจัดกำลังรบ
        
        กองทัพแยกเป็นฝ่ายขวาและฝ่ายซ้าย
        
        สมุหนายก
        
        เป็นหัวหน้าราชการฝ่ายพลเรือนทั่วอาณาจักร และควบคุมจตุสดมภ์
        
        กรมเมือง - ดูแลความเป็นระเบียบเรียบร้อย
        
        กรมวัง - งานราชสำนัก + พิพากษาคดี
        
        กรมคลัง - รับ-จ่าย และเก็บพระราชทรัพย์ + ติดต่อต่างประเทศ
        
        กรมนา - ตรวจตราการทำไร่นา + เก็บอากรข้าว
    - - หัวเมืองชั้นใน
        
        กษัตริย์ตั้งคนจากราชธานีไปปกครอง เรียก ผู้รั้ง
        
        ยกเลิกเมืองลูกหลวง ลดฐานะเป็นเมืองชั้นจัตวา เรียกว่า หัวเมืองชั้นใน อยู่ภายใต้การควบคุมของราชธานี
      - หัวเมืองชั้นนอก
        
        หรือเมืองพระยามหานคร
        
        กำหนดลำดับเป็นเมืองชั้น เอก โท ตรี
        
        มีเมืองบริวารในกำกับ เหมือนราชธานี
        
        กษัตริย์แต่งตั้งราชวงศ์หรือข้าราชการชั้นสูงเป็นเจ้าเมือง
      - เมืองประเทศราช
        
        เจ้านายชนชาตินั้นเป็นผู้ปกครอง แต่เจ้าเมืองต้องได้รับการแต่งตั้งจากราชธานี
        
        มีหน้าที่
        
        มื่อเกิดศึกสงคราม ต้องส่งทหารมาช่วย
        
        ส่งต้นไม้เงิน ต้นไม้ทอง กับเครื่องราชบรรณาการมาถวาย 3 ปี/ครั้ง
    - - เพราะอยุธยามีอาณาเขตขยายไปกว้างขวางมากขึ้น
      - เพราะวิธีการปกครองแบบเดิมไม่รัดกุมพอ เป็นอันตรายต่อความมั่นคง (ยามทำศึกกับล้านนา)
  - - - สมัยพระรามาธิบดีที่ 2
        
        ปรับปรุงงานฝ่ายทหาร
        
        จัดระเบียบวิธีเกณฑ์ทหาร
        
        ตั้งกรมสุรสวดี (กรมสัสดี)
        และมีสาขาประจำตามหัวเมือง เพื่อเรียกระดมพลซ้อมรบ
      - สมัยสมเด็จพระเพทราชา
        
        แบ่งการปกครองหัวเมืองเป็น 2 ภาค
        
        สมุหกลาโหมบังคับบัญชาเขตหัวเมืองฝ่ายใต้
        
        สมุหนายกบังคับเขตหัวเมืองฝ่ายเหนือ
      - สมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ
        
        โอนหัวเมืองฝ่ายใต้มาขึ้นกับกรมท่า
        ส่วนสมุหนายกยังคงอำนาจเหมือนเดิม
- - - - ลูกขุน ณ ศาลา
      - ลูกขุน ณ ศาลหลวง
    - - ศาลกรมวัง - คดีที่ราษฎรฟ้องร้องกันเอง
      - ศาลกรมเมือง หรือนครบาล - คดีอุจฉกรรจ์ เช่น โจรผู้ร้าย กบฎ
      - ศาลกรมนา - คดีเกี่ยวข้องกับ ที่นา โค กระบือ
      - ศาลกรมคลัง - คดีเกี่ยวกับพระราชทานทรัพย์ของหลวง