Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
L&M les 10 & 11 farmaco (GM voor behandeling ontsteking & pijn…
L&M les 10 & 11 farmaco
GM & bijzondere groepen patiënten
- de oudere patiënt
- De jongere patiënt
- Zwangere of zogende patiënten
GM & oudere patiënten
- Zeer diverse groep
- lever & nieren zijn meestal van invloed op bloedspiegel van GM
- Polyfarmacie = toedienen van meerdere GM
- interacties mogelijk
mogelijke bijwerkingen sitjgen
GM & jongere patiënten
- complex, gevoelig
- dosis w bepaald aan de hand van lichaamsgewicht of lichaamsoppervlak
- lever & nieren zijn kleiner -> tragere metabolisatie & eliminatie?
- Meeste GM niet aan kinderen geven!
- klinisch onderzoek bij kinderen: zeer moeilijk
GM & zwangere & zogende patiënt
- Klinisch onderzoek vaak beperkt tot dieronderzoek
- Sommige GM kunnen placenta passeren ( voornamelijk lipofiele GM)
- Trage eliminatie uit foetale circulatie
- 1e trimester beter geen GM
- Veel GM zijn teratogeen (= misvormingen v/d foetus
veroorzakend)
- Ook bij mannen kunnen GM effect hebben op sperma
GM voor behandeling ontsteking & pijn
- lichaamseigen pijnstillend systeem: efferente neuronen vanuit diep
i/d hersenen interageren met afferente nociceptieve neuronen
- Afdalende neuronen geven opioïd-peptiden af -> blokkeren de
overdracht tussen afferente nociceptieve neuronen
Mestcellen
- = WBC, granulocyten
-> Zetten mediatoren vrij door degranulatie of d.m.v synthese = lokaal werkende chemische stoffen) vrij bij verwonding of prikkeling v/h immuunsysteem
prostaglandinen
- = mediatoren in ontstekingsproces
- Prostaglandine E2(PGE2) = voornaamste, bij ontsteking
betrokken prostaglandine
- Onstekingsremmende GM remmen de prostaglandinesynthese -> mestcellen & immuuncellen make deze stof
- Cyclo-oxygenase (zorgt met tussenstap dat het prostaglandinen wordt)
- COX-enzyme komt in 2 vormen voor:
COX 1 (wordt aangemaakt in veel weefsels
COX 2 (wordt voornamelijk in ontstoken weefsels aangetroffen
- PG = belangrijkste aangrijpingspunt voor NSAID's ((niet-steroïdale anti-inflammatoire drugs
rol van prostaglandinen bij ontstekingspijn
- PGE2 veroorzaakt toename van pijn via 2 mechanismen:
vergroot vasculaire permeabiliteit
Maakt neuronen gevoeliger voor bradykinine = pijnsensitisatie
WHO pijnladder voor pijnbestrijding
stap 1:
1a: paracetamol
1b. NSAID
1c: paracetamol + NSAID
NSAID = Niet-steroidale anti-inflammatoire drugs
- vb. Ibuprofen, Diclofenac
- Pijn zakt binnen enkele uren (ontstekingsremmende
werking kan enkele dagen duren)
Gelijkaardige werking
- Verminderen, pijn & ontsteking door remmen v/d prostaglandinesynthese (Voornaamste doelwit = cyclo- oxygenase- 2
-> Reactieketen die leidt tot aanmaak van ontstekingsPG & niet- ontstekingsPG zijn nauw verwant aan elkaarPG spelen rol bij
- !! Opletten bij patiënten die problemen hebben met nieren,
bloedstolling, maag…
Selectieve COX-2 remmers
- Zelfde basiswerkingsmechanisme als NSAID’s maar hoge
specificiteit voor COX-2
- !!! Hartaanvallen, levertoxiciteit !!!
Paracetamol
- = niet ontstekingsremmend, niet steroïde GM
met vnl. antipyretische & analgetische werking
Werkingsmechanisme
- remt cerebraal COX-3
- 1 vd metabolieten fungeert als agonist voor cannabinodreceptoren v/h CZS
- !! Reeds leverbeschadiging bij 2-3x de therapeutische dosis !!
Ontstekingsremmende steroïden
- vb. hydrocortison, corticosteron, Prednison
Bootsen werking na van natuurlijke glucocorticoiden
- = stresshormonen die worden uitgescheiden door de bijnier als reactie op verwondingen, stress, infecties, pijn
- Beperken de ontstekingsreactie
van reumatoïde artritis
astma aanvallen
langdurig gebruik van systemische corticosteroïden
- verhoogde bloedglucosespiegel (diabetes type 2)
- onderdrukken v/d afweer (infecties)
- botmetabolisme wordt beinvloed (osteoporose, groeiachterstand)
---------- nooit plots stoppen met steroïde GM: bijnierschors moet tijd krijgen om te herstellen, anders glucocorticoïdenspiegel zo laag dat hypotensie & overlijden gevolg kunnen zijn !
Opioïden
- vb. Morfine
- Sterkste ! en meest effectieve pijnstiller
- Lichaamseigen pijnsysteem dempt verlammende pijn meteen nadat verwonding is ontstaan
- werking: overdracht remmen op pre- synaptische membraan afgifte van neurotransmitter wordt geblokkeerd.
- post- synaptische membraan wordt minder gevoelig voor stimulatie door neurotransmitter
- GEWENNING EN VERSLAVING GEVAAR!
GM voor behandeling neuropatische pijn
- Anti- epileptica (vb. carbamazepine) remmen prikkelbare neuronen & hebben soort gelijke werking bij neuropatische pijn.
- moeilijke behandelling voor neuropatische pijn
zorgvuldig uitproberen van verschillende GM om te kijken welke beste werkt.
GM voor hoofdpijn & migraine
- Milde hoofdpijn reageert goed op vrij verkrijgbare pijnstillers
soms + coffeïne in GM, maar weinig bewijs voor effectiviteit.
- specifieke antimigrainemiddelen (triptanen = serotonine- agonisten ) binden aan specifieke receptoren op craniale arter -> vasoconstrictie
Lokale anesthetica
- voorbeeld;
lidocaïne, prilocaïne
- lokale anesthetica blokkeren voornamelijk afferente nociceptieve neuronen met kleine diameter
motorische besturing wordt minder beinvloed
afhankelijk van ingreep en dosis wel enig motorisch functieverlies
- Epidurale anesthesie: injectie in epidurale ruimte rond RM
- Bijwerkingen : voornamelijk wanneer lokale anesthetica in algemene circulatie komen
vaak + adrenaline (lokaal houden van anestheticum, vasoconstructie) MAAR nooit adrenaline gebruiken op lichaamsuiteinden
UITLEG: het kan zorgen voor necrose van de bloedvaten op deze gebied.
Anesthetica voor algemene anesthesie
Doel = bewusteloosheid en analgesie
- 2 soorten
intraveneuze (ketamine)
Dampvormige (lachgas, halothaan)
- werkingsmechanisme
lachgas zou werking van endogene opioïden versterken
- aanvulling met kalmeermiddelen, opioide analgetica, spierrelaxantia
GM tegen infecties bouw & classificatie van bacteriën
- commensalen = bacteriën die in & op ons lichaam leven maar onschadelijk zijn. en soms nog nuttig zijn door ziekteverwekkende bacteriën weg te concurreren
- Pathogene bacteriën = ziekteverwekkende bacterien H.pylori
- opportunistische pathogenen = onder normale omstandigheden niet pathogeen, maar wel bij verminderde afweer (ziekte, immuunsuppressiva)
Indeling naar celwand
- Gram + bacteriën
- Gram - bacteriën (kleuren niet met peptidenglycaan)
- Transpeptidase = bacterieel enzyme (speelt een rol bij de productie van peptidoglycaan -> aangrijpingspunt voor antibiotica als penicillinen en cefalosporinen
- !! Gram - bacterien = resistenter tegen antimicrobiële middelen omdat celwand complexer is (GM kunnen moeilijker tot binnen in de cel komen)
Indeling naar zuurstofbehoefte
- Aëroben hebben zuurstof nodig
- Anaëroben hebben zuurstofvrije omgeving nodig
- Facultatieve anaëroben kunnen met beide omgaan
Indeling naar vorm
Antibacteriele GM die aangrijpen op de celwand
- • = β-lactam antibiotica
- moleculaire structuur bevat β-lactamring
- Peptidoglycaan komt alleen voor bij bacteriën.
- Enzym transpeptidase maakt dit peptidoglycaan -> β-lactam AB grijpen hierop aan
- PROBLEEM: RESISTENTIE
-> als je de medicatie niet langdurig inneemt dan krijg je dat de bacterie al in contact is gekomen en als dit zich vermenigvuldigd heb je een groter probleem.
- Clavulaanzuur is vanwege structuur ook een aangrijpingspunt voor β-lactamase (clavulaanzuur is niet antibacterieel maar wordt toegevoegd aan amoxicilline om de werking van β-lactamase te blokkeren.
- Overgevoeligheid van penicillinen & daarvan afgeleide middelen
koorts, uitslag
- Soms kunnen AB zelfs bacteriële ziekten veroorzaken!
Antibacteriële GM die aangrijpen op ribosomen
- GM die aangrijpen op bacteriële ribosomen & voorkomen dat bacterie EW aanmaakt (voorkomt replicatie)
- vb. Tetracyclinen
Andere antibacteriële GM
- vb metronidazol = wordt gebruikt bij ANUG (necrotiserende gingivitis) en sommige tandabcessen
- metronidazol wordt specifiek in anaerobe cellen geactiveerd en verstoort DNA-replicatie.
Antibioticaprofylaxe
- profylaxe = 6-24 uur durende bescherming tegen infecties op afstand
met de profylaxe wordt bij voorkeur 1 uur, maar in ieder geval niet langer dan 2 uur voor een behandeling begonnen.
profylaxe is niet bedoeld om de bacteriemie te voorkomen, maar om het hechten en de aangroei van micro-organismen op een kwetsbare plaats voor infecties (locus minoris resistentiae) te voorkomen.
- een bacteriemie treedt direct na manipulatie op en houdt bij een gezond individu 30 tot 45 minuten aan.
Binnen die periode heeft de primaire afweer van het bloed de invasie ongedaan gemaakt
Patiënten bij wie deze afweer op een of andere wijze is aangetast, zullen dus voor profylaxe in aanmerking kunnen komen.
- Endocarditis
= infectie van de binnenkant van het hart en of de hartkleppen. Wordt veroorzaakt door bacterien die binnendringen in het lichaam en in de bloedsomloop terechtkomen -> zetten zich vast aan de binnenkant van het hart en veroorzaken daar infectie
komt voornamelijk voor bij hoogrisiciopatienten
voornaamste kenmerk is koorts
moeilijk te behandelen ( ziekenhuisopname met langdurig geven van antibiotica) verwikkelingen; hersenabces, schade aan hartklep en heeft als gevolg overlijden
PREVENTIE VAN INFECTIEUZE ENDOCARDITITS (IE)
- optimale dagelijkse mondverzorging en regelmatige tandheelkundige controles (minstens jaarlijks) en behandeling vormen de beste preventie
- profylaxe is aangewezen bij de hoogriscopatienten bij alle THK ingrepen die gepaard gaan met manipulatie van het tandvlees of de peri-apicale regio of perforatie van de mondmucosa
NIET NODIG BIJ
- inspuiten voor verdoving doorheen niet-geinfecteerde mucosa
- nemen van radiologische opnames
- plaatsen van een uitneembaar orthodontisch apparaat of prothese
- aanpassen van orthodontische brackets
- verlies van melktanden
- bloeding na trauma van lip of mondmucosa
voorgesteld schema
- bij volwassenen; amoxicilline 2g P.O
- Bij kinderen; amoxicilline 50mg/kg P.O
Bij allergie aan penicillines 60 voor de ingreep.
- bij volwassen; clindamycine 600mg P.O of clarithromycine 500mg P.O
- Bij kinderen; clindamycine 20mg/kg P.O of clarythromycine 15mg/kg P.O
Schimmels & antimycotica
verwekken geen ziekten
- Champignons
- S. cerevisiae
- Ziekteverwekkende schimmels - kleinere soorten, vaak eencelligen
- Candida albicans veroorzaakt vaginale & orale spruw
- Ergosterol is uniek voor schimmels, zit in celmembraan analoog aan cholesterol bij mensen
Virussen
- = intracellulaire parasieten, zeer klein, altijd pathogeen
- Zeer eenvoudige bouw (DNA in EWmantel of omhulsel van vet
- Belangrijkste wapen = vaccinatie
Herpesvirussen
- Herpes simplex virus veroorzaakt blaasjes op de lippen (koortslip)
- Aciclovir = GM tegen herpesvirusinfecties,
Invloed van GM op de mond
Bloedingsneiging
- Coumarinederivaten = remmen de vorming van fibrine door competitieve verdringing van vitamine k i/d lever
- Trombocytenaggregatieremmers
- Acetylsalicylzuur, NSAID & anti-epilepticum = remmen trombocytenaggregatie
- Cytostatica =
!!! Ook risico bij pocketmeting/tandsteenverwijdering
-> overleg met artsOsteonecrose
- Bisfosfonaten = inhiberen osteoclastactiviteit
- intraveneus: bij preventie of behandeling van maligne osteolytische aandoeningen & botmetastasen
Candidiasis
- Medicatie die speekselsecretie remt (xerostomie)
Erosie
- Vitamine C tablettten voornamelijk wanneer aangezuurd met citroenzuur
Erythema multiform
- = huidaandoening met uitgebreide erosieve, afteuze lippen& mondslijmvlies
Exantheem
- = rash, uitslag
- gevolg van allergische reactie op diverse GM
Gingivitis
- methotrexaat = geneesmiddel bij reumatoïde artritis, psoriasis & maligne aandoeningen
Gingivahyperplasie
- = gingivale overgroei, door remming v/d apoptose of door remming v/d collagenaseactiviteit
Glossitis, Glossydynie, stomatitis
- pijnlijke mondslijmvliezen, pijnlijk, branderig gevoel in de tong.
Halitose
- Zwavelbevattende GM (metaalionen bevattende GM)
Hypersialie
- teveel speeksel
- Sympaticomimetica (vb in oogdroppels)