Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
giza gorputzaren antolaketa (zelula:izakibizidunen funtsesko unitatea…
giza gorputzaren antolaketa
antolaketa maila
izaki bizidunen funtsezko unitateen komplexutasun-maila da. Antolaketa horretan; maila bakoitza aurrekoa baini konplexuagoa da, egituran eta funtzionamentuan
motak
abiotikoak
atomoa
izaki bizidunen parte diren elementu kimiko edo bioelementu guztien atomoak dira. Adb: ozigenoz (O)
molekula
bi bioelementu edo gehiago kimikoki lotzen direnean sortzen dira molekulak. Adb: ura (H2O)
organuluak
biomolekulak elkarrekin lotzen dira, eta funtzio jakin bat betetzeko. Adb: mitokondrioak
biotikoak
ehunak
jatorri eta funtzio bereko zelula espezializatuz osatuta daude. Adb: hezur-ehuna
organoak
funtzio jakin bat betetzeko bildu diren zeinbait ehun motaz daude osatuta. Adb: birikak
zelula
bizia duen unitaterik txikiena da. Adb: zelula eukariotoa
sistema eta aparatuak
bizi funtzio bat betetzen duen antzeko organoen edo organo desberdinen multzoa. Adb: gihar-sistema
organismoa
aparatuz eta sistemaz osatuta dagoen izaki bizidun independientea. Organismo batek bizi funtzio guztiak bete ditzake. Adb: gizakia
izaki bizidunen konposiziop kimikoa
biomolekula motak
biomolekulak ez organikoak
izaki bizidunetan eta bizigabeetan
motak
ura
izaki bizidun guztien subtantziarik ugariena da. Gure gorputzaren %65 inguru ura da. Zelulen osagai nagusiena da ura
gatz mineralak
izaki bizidunetan agertzen da. Adb: potasioa
biomolekula organikoak
lipidoak
proteinakazido nuklerikoa
gluzidoak
proteinak
zelula:izakibizidunen funtsesko unitatea
zelula
bizia duen unitaterik txikiena da. Hiru bizi funtzioak betetzen ditu: nutrizioa, ugalketa eta harremana
izaki bizidunak zelula batez edo gehiagoz egon daitezke osatuta:
zelulaniztunak
bi zelula edo gehiagoz osatuta dago. Gehienak makroskopikoak dita eta antolaketa konplexuak dute. Adb: gizakia
zelulabakarrak
zelula bar batez osatuta daude. Tamaina mikroskopikoa dute. Adb: bakteria
gizakia biloika zelulaz osatuta dago. 200 mota ezberdin ditu. Gure gorputzean bakterio asko ditugu prozesu ezberdinak egiteko: digestioa, inmunitatea eta hazkuntzak
zelula motak
zelula prokariotoa
antolaketa simplea dute eta tamaina txikia. Adb bakteria
ezaugarriak
ez dute nukleorik, material gelikoa zitoplasman banatuta daude
erribosomak dituzte, ez dute beste organulurik
zelula pareta dute
organuluak
mintz plasmatikoa
zelula pareta
zitoplasma
bakterio-kromosoma
flageloak
zelula eukariotoa
antolaketa konplexua eta tamaina handia. Adb gizakiaren zelula
ezaugarriak
nukleoa dute, esferikoa da bertan material genetikoa dago eta mintz batez dago banatuta
mintz plasmatikoa zelula inguratzen duen geruza da. Bere funtzioa subtantzien elkar trukea egitea da
zitoplasma mintz plasmatikoa eta nukleoaren arteko zatia da. 3 egitura ditu
-zitosola: urtsua
-zitoeskeletoa: mugimenduan antolaketan eta zelula zatiketan
hartzen du parte
-organuluak funtzio jakin bat duten egiturak dira
organuluak
mintz plasmatikoa
erretilu plasmatikoa:
-pikorduna:proteinak sintetizatzeko prozesuan parte artzen du
-leuna: lipidoak sintetizatzen du
zizuak edo limosnak: digestioa egiten dute
zentrosoma: zitoeskeletoaren antolaketa eta zelularem mugikortasunean hartzen du parte
mitokondria: mitokondrian zelula-arnasketa gertatzen da
erribosomak: proteinak sintetizatzen dituzte
zitoeskeletoa
flageloa
nukleoa
zitoplasma
organoak, aparatuak eta sistemak
bizi-funtzioak:izaki bizidunak bete behar dituzten funtzioak dira
harremana
aparatu/sistema
nerbio-sistema
sistema-endokrinoa
zentzumenak
lokomozio-aparatua
organoak
ahoa, azala...
nerbioak, garuna...
hipotalamoa, tiroideak...
hezurrak, gilharrak
zeregina
organismoaren ingurunetik zein barrutik datozkion seinaleak hauteman, prozesatu eta erantzuna eman
ugalketa
sistema/aparatua
ugalketa-aparatua
organoak
gizonezkoa: zakila
emakumezkoa: alua
zeregina
gametoak sortu eta gizabanako bat sortu
nutrizioa
zeregina
mantenugaiak lortu (degestiopa eta arnasketa), gorputzean zehar garraitu (zirkulazioa) eta hondakinak kanporatu (arnasketa eta iraizketa)
organoak
birikak,laringea...
bihotza, zainak...
urdaia, hesteak...
giltzurrunak
aparatu/sistemak
digestio-aparatua
arnas-aparatua
zirkulazio-aparatua
iraitz-aparatua