Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
3.GAIA
Nutrizioa: prozesu ez-borondatezko multzo bat, organismo bat.…
3.GAIA
Nutrizioa: prozesu ez-borondatezko multzo bat, organismo bat. Materia sortzeko eta bizi-funtzioak betetzeko behar den enegria lortu. 4 aparatu parte hartu.
-
-
Iraitz-apartua: zeluletan sortzen diren hondakinak kanporatu, uraren eta gatzen kontzentrazioen orkea mantendu eta gorputzeko tenperatura erregulatu
Aparatuak eta Organoak
Arnas aparatua: CO2 kanporatu
Gibela: globulu gorrien deskonposiziotatik sortutako substantziak
Gernu aparatua: amoniakoa, urea, azido urikoa eta ura (gernua)
Izerdi guruinak: ura eta gatzak (izerdia)
Produktuak
Toxikoak: amoniakoa, urea, azido urikoa
Ez-toxikoak: glukosa, proteinak, ura eta gatzak
Iraizketa eta defekazioa
Iraizketa: iraitz sistemaren bidez zelulen jardueraren ondorioz sortutako hondakin substantzien kanporaketan datza. Haien biltzeak, toxikoa denez, zelula hiltzea eragin dezake. Hondakin likidoak ( gernua, izerdia) edo gaseosoak (CO2) dira.
Defekazioa: elikagaietatik digestio prozesuan digeritu gabeko atalak uzkitik kanporatzean datza. Hondakin hauek solidoak (gorozkiak) dira eta ez datoz zelulen jardueratik
Izerdia eta gernua
Biak zelulek sortutako hondakinak dira baina jatorri desberdina dute:
Gernua giltzurrunetan egindako odolaren iragazketatik dator; izerdia aldiz, azaleko izerdi guruinek ekoizten dute odoletatik iragazitakoaz. Osaera antzekoa dute eta funtzioa, aldiz, berdinak (biak dira hondakinak iraizteko bideak eta ura eta gatz mineralen kontzentrazioa erregulatzeko mekanismoak. Baina izerdiak beste funtzio garrantzitsua du gernuak ez duena: gorputzeko tenperatura erregulatzea.)
Gernu aparatua
Atalak
Giltzurrunak: Gerriaren gainean daude eta odola iragazi eta gernua sortzen du.
Ureterrak: Gernua glitzurrunetatik maskuriara bideratzen dute
Maskuria: Gernuaren biltokia da.
Uretra: Hodi formako maskuriaren irteera. Gizonena emakumeena baino luzeagoa da.
Nefrona: Giltzurrunen unitate funtzionala da. Odola iragazten du eta gernua sortzen du. Giltzurrun bakoitzak milioi bat nefrona ditu.
Egitura
Glomerulua: Odol kapilarrez osatutako sarea da.
Bowmanen kapsula: Glomerulua kanpotik biltzen du.
Giltzurrun hodixka: Hodi luze bat da kapilar sare batez inguraturik.
Hodi biltzailea: nefronetara doan hodi lodia da. Beraz, hainbat nefronetan osatutako gernua biltzen da.
Faseak
Iragazketa (1. gernuaren osaketa): Giltzurrunetatik ekarritako odola glomeruluaren paretan iragazten da. Horrela odoleko substantzia batzuk Bowmanen kapsulera igarotzen dira. Proteinak oso molekula handiak direnez ez dira iragazten, beraz, ez dira kanporatutako gernuan agertu behar.
Bixurgapena behin betiko gernuaren osaketa: Prozesua giltzurrun hodixkan gertatzen da. Organismoarentzako probetxagarri diren substantziak birxurgatzen dira (ura, glukosa eta gatz parte bat). Aldiz, substantzia toxikoa (amoniakoa, azido urikoa, urea eta gatz gehienak) prozesua jarraitzen dute eta gernuan kanporatzen dira.
-
Zirkulazio aparatua: oxigenoa eta mantenugaiak zeluletara garraiatu eta sortutako hondakinak kanporatze organoetara garraiatu
Atalak
Odol hodiak
Arteriak: bihotzetik ateratzen diren hodiak, pareta muskulotsuak, lodiak eta elastikoak. Hauen adarkadurak arteriolak dira
Zainak: bihotzera heltzen diren hodiak, paretak arterienak baina meheagoak. Hauen adarkadurak benulak dira
Kapilarrak: arteriolak eta benulak lotu. Pareta oso finak
-
Odola
Globulu gorriak: hemoglobina igmentua daramate oxigenoa garraiatzeko
Globulu zuriak: gorputzaren sistema inmunearen partaideak
Plaketak: odolaren gatzatze prozesuan parte hartu
Plasma: atal likidoa (ura + mota guztietako substantziak)
Zirkulazioa:
Osoa: odol oxigenatua eta oxigeno gutxikoa ez direlako nahasten
Itxia: odola ez delako hodietatik irteten
Bikoitza: bi zirkuti dituelako
Biriketakoa (txikia): Odola eskuineko bentrikulutik biriketara doa(C02 uzteko eta O2 hartzeko). Oxigenodun odola, birika zainetatik bihotzera itzuli ezkerreko aurikulan sartuz.
Gorputz osokoa (handia): Odola ezkerreko aurikulatik ateratzen da aorta arteriaren bidez. Aorta adarkatu odola organo guztietara heldu dadin. Kapilarrek CO2 hartu eta bihotzera eraman eta eskuineko aurikulatik sartu. (Kapilarrak benuletan bildu eta azken horiek bi zain lodiez: goiko eta beheko kaba zaina).
-