Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Osobowość (PSYCHOLOGIA OSOBOWOŚCI (nauka o osobowości) (METAFORY…

- - - - rola nauki o osobowości:
        
        dostarczenie:
        
        określonej koncepcji człowieka
        
        wszechstronnej i całościowej analizy psychiki ludzkiej, badanej w odniesieniu do kontekstu socjokulturowego i środowiska naturalnego
      - Lawrence Perwin:
        w zakres psychologii osobowości wchodzi opis i wyjaśnianie:
        
        struktury (osobowości)
        
        dynamiki -> zmienności i stałości zachowania
        
        rozwoju -> zmian na przestrzeni życia
      - METODY:
        
        wywiad
        
        obserwacja w warunkach naturalnych
        
        kwestionariusze
        
        metody projekcyjne (?)
        
        badania eksperymentalne
    - - przewidywanie zachowań
      - wspieranie i stymulowanie rozwoju osobowości
      - określanie predyspozycji (do różnych zadań)
      - zapobieganie patologii
      - kliniczna ocena pacjenta
    - - TEORETYCZNA: w y j a ś n i a n i e indywidualnych, charakterystycznych wzorców myślenia, emocji i zachowania wraz z psychologicznymi mechanizmami - ukrytymi lub nie - które za nie odpowiadają
      - EMPIRYCZNA (w służbie celu teoretycznego): - gromadzenie i analizowanie danych, które ujawniają wzajemne powiązanie jednostek, sytuacji i zachowań,
        -> tworzenie n a r z ę d z i psychometrycznych celem wyjaśniania natury tych relacji
      - FORMALNA (instytucjonalna; najważniejsza): zapewnienie mocy i n t e g r u j ą c e j w erze specjalizacji i fragmentacji nauki. Ma łączyć dorobek: psychologii rozwojowej, społecznej, poznawczej i biologicznej w zrozumienie całej osoby i wymiarów różnic, które pozwalają im psychologicznie różnić się między sobą
  - - - +
        
        precyzja naukowa wyrażająca się kontrolą i manipulacją zmiennymi
        
        obiektywna rejestracja wyników zapewniająca powtarzalność badań
        możliwość ustalania zależności przyczynowych dzięki odpowiedniej manipulacji eksperymentalnej
        
        ustalanie i testowanie ogólnych praw
      - -
        
        ograniczony zakres tego, co można zbadać za pomocą eksperymentu uniemożliwiające lub utrudniające uogólnienie wyników
        
        poznanie aspektowe, niedające całościowego obrazu funkcjonowania człowieka
    - - +
        
        możliwość wszechstronnego i pogłębionego poznania człowieka
        
        naturalne warunki badania
        
        poznanie złożoności relacji między osobą, a środowiskiem
        
        możliwość posługiwania się intuicją w indywidualnym kontakcie i procesie diagnostyczno-terapeutycznym
      - -
        
        subiektywizm w interpretacji uzyskiwanych danych o osobowości
        
        niepowtarzalność warunków i sposobu badania
        
        niejasne i powikłane relacje między zmiennymi
    - - +
        
        możliwość badania szerokiego spektrum zmiennych pod kątem ich wzajemnych relacji
        
        możliwość porównywania osób i grup badanych
      - -
        
        badanie współzależności zmiennych, a nie związków przyczynowych ->
        
        złudzenie precyzji
        
        możliwość znacznego błędu pomiaru
        
        zawężenie przedmiotu badania do tego, co łatwo mierzalne
    - - EKSPERYMENTALNE
      - KLINICZNE
      - KORELACYJNE
  - - - ŚWIADOMA - celowy charakter zachowania
        
        Alfred Adler
        
        psychologia humanistyczna
        
        Kazimierz Obuchowski
      - NIEŚWIADOMA - reaktywny charakter zachowania
        
        psychoanaliza
        
        socjobiologia - osobowość realizuje program przetrwania i reprodukcji, a powtarzalność i zmienność zachowań mają charakter adaptacyjny
      - kształtowanie osobowości
        
        NATURA - geny (dziedziczność)
        
        instynkty
        
        biologiczna konstrukcja organizmu
        
        WYCHOWANIE - środowisko
        
        socjalizacja
        
        normy
        
        standardy
        
        wartości
    - - PROGRAM INTENCJONALNY - ludzie są różn (stanowiłoby to wyłom w stosunku do prawbiologii i zasad obserwowalnych w świecie przyrody)
        
        PSYCHOLOGIA EGZYSTENCJALNA
      - PROGRAM BIOLOGICZNY - ludzie są podobni, a różnice wynikają z poszukiwania niszy ekologicznej i próby bezpiecznej adaptacji
        zmiany motywacji i zachowania na przestrzeni życia wyjaśnianie na podstawie przemian biologicznych i zmieniającej się wartości adaptacyjnej cech i zachowań
        
        PSYCHOLOGIA SOCJOBIOLOGICZNA
    - - "OSOBA"
        
        cechy podmiotu
        
        struktura osobowości
      - "SYTUACJA" - (potwierdzone empirycznie)
        
        poznawcza interpretacja sytuacji
        
        układ bodźców i ich interpretacja
    - - PRZESZŁOŚĆ - doświadczenia
        
        orientacja PSYCHODYNAMICZNA
      - PRZYSZŁOŚĆ - stosunek do przyszłości: plany, wyobrażenia, nadzieje - obawy, ideały, pragnienia
        
        orientacja POZNAWCZA
  - - - antropologia -> teoria osobowości
    - - obserwacja -> teoria osobowości
      - gromadzenie obserwacji
        
        kategoryzowanie obserwacji
        
        tworzenie kategorii o coraz większym stopniu ogólności
        
        konieczność wprowadzenia terminów wyjaśniających (i precyzyjnego określania ich znaczeń oraz odróżnienia ich od terminów opisowych - kluczowe jest jednoznaczne definiowanie zmiennych
        
        powtarzalność relacji między określonymi faktami znaczy o ich powiązaniu na zasadzie
        
        współwystępowania lub
        
        relacji przyczynowo-skutkowej
        
        1 more item...
      - obecnie powszechne we współczesnej psychologii osobowości
      - SPRZĘŻENIE ZWROTNE MIĘDZY TEORIĄ A WYNIKAMI BADAŃ PROWADZONYMI NA JEJ GRUNCIE:
        
        TEORIA
        
        hipoteza
        
        weryfikacja hipotezy na drodze badań: WYNIKI BADAŃ
        
        zmiana teorii, interpretacja ad hoc - wprowadzenie nowych danych do systemu teoretycznego
        
        nowa TEORIA
        
        hipoteza
        
        weryfikacja hipotezy na drodze badań: WYNIKI BADAŃ
        
        1 more item...
        
        zmiana teorii
        
        nowa TEORIA
        
        2 more items...
  - - - SZEROKI ZAKRES STOSOWALNOŚCI ale przy tym WIERNOŚĆ - rolą teorii jest wyjaśnianie szerokiego zakresu zjawisk, a wyjaśnienia te ma cechować wierność - mają być jasne i precyzyjne, a nie ogólne
      - PROSTOTA I OSZCZĘDNOŚĆ - rolą teorii jest wyjaśnianie zjawisk w sposób ekonomiczny i wewnętrznie spójny, jednak nie nazbyt abstrakcyjny ani upraszczający
      - ZNACZENIE DLA BADAŃ I UŻYTECZNOŚĆ - teoria ma prowadzić do sformułowania wielu nowych hipotez, a wiedza zdobyta w toku ich weryfikacji powinna służyć interpretacji różnych zjawisk; jednocześnie teoria ma być otwarta na możliwość falsyfikacji hipotez, czyli powinna być tak skonstruowana, by dało się stawiać hipotezy podatne na weryfikację i falsyfikację - jeśli teoria nie jest podatna na falsyfikację hipotez, to może przez lata przetrwać w niezmienionym kształcie i być odporna na rozwój
    - - GENERUJĄCA BADANIA:
        
        OPISOWE - których CELem jest: poznanie i poszerzenie zakresu zjawisk, które potencjalnie dają się wyjaśnić na jej gruncie
        
        WYJAŚNIAJĄCE - CEL: testowanie hipotez, co przybliża badaczy do zrozumienia osobowości
      - WERYFIKOWALNA - inspirująca badania, których rolą jest weryfikacja hipotez
      - PORZĄDKUJĄCA OBSERWACJE - klasyfikująca obserwacje i uogólniająca wyniki
      - WYZNACZAJĄCA DZIAŁANIA
        
        służąca za podstawę sposobu rozwiązywania praktycznych problemów i dająca model UŻYTECZNY w pracy psychologa
        
        INSPIRUJĄCA dla innych dziedzin nauki
      - WEWNĘTRZNIE SPÓJNA
        
        język teorii ma być jasny, i precyzyjny, co umożliwia klarowną operacjonalizację zmiennych
        -> problemy budzą teorie, które ewoluowały w taki sposób, że sens pojęć ulegał zmianom - psychodynamiczne, lub w których nie definiowano precyzyjnie terminów - humanistyczne
        
        tezy nie mogą być wzajemnie sprzeczne
      - OSZCZĘDNA - prosta, ograniczona początkowo do pewnego zakresu zjawisk (nie do wyjaśnienia całego świata od razu)
    - - WSZECHSTRONNOŚĆ - teoria powinna wyjaśniać możliwie najszerszy zakres zjawisk
      - PROSTOTA - jak najprostsze wyjaśnianie danych zjawisk
      - SPÓJNOŚĆ - niezawieranie tez wzajemnie sprzecznych
      - TESTOWALNOŚĆ -możliwość wyprowadzenia testowalnych hipotez (podlegających procesowi konfirmacji-falsyfikacji) z teorii
      - TRAFNOŚĆ EMPIRYCZNA - większość prawidłowo postawionych na gruncie danej teorii hipotez udaje się zweryfikować
      - UŻYTECZNOŚĆ - teoria ma wartość aplikacyjną, przydaje się do przewidywania zachowania, tworzenia programów terapeutycznych stymulujących rozwój lub profilaktycznych, do konstrukcji wartościowych metod badawczych
      - TWÓRCZOŚĆ - teoria ma MOC HEURYSTYCZNĄ - prowadzi do nowych pytań, problemów badawczych czy rozwiązań teoretycznych