Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
สาเหตุของการเกิดภูมิปัญญาไทยและลักษณะภูมิปัญญาไทย - Coggle Diagram
สาเหตุของการเกิดภูมิปัญญาไทยและลักษณะภูมิปัญญาไทย
ลักษณะภูมิปัญญาไทย
ภูมิปัญญาที่เป็นนามธรรม
โลกทัศน์ด้านจักรวาล
ความเชื่อด้านนี้เป็นการพัฒนาจากคติความเชื่อในสังคมเกษตรผสมผสานกับอิทธิพลแนวคิดจาก ศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ที่ว่าพระพรหมเป็นผู้สร้างสรรค์ทุกสรรพสิ่งในจักรวาลและโลก
โลกทัศน์ด้านพระพุทธศาสนา
ความเชื่อในพระพุทธศาสนาคือเรื่องของ บุญ กรรม การเวียนว่ายตายเกิด ซึ่งวัฏจักรนี้จะยุติด้วยการนิพพาน แต่เป็นสิ่งที่ปฏิบัติได้ยากยิ่งดังนั้นสิ่งที่ชาวพุทธคือ ปฏิบัติคือการเร่งทำบุญเพื่อการเกิดใหม่ที่ดี
คติความเชื่อ
ความเชื่อดั้งเดิมของคนไทยจะเกี่ยวกับธรรมชาติและสิ่งเหนือธรรมชาติแบบสังคมเกษตร เทพศักดิ์สิทธิ์ในยุคแรกที่สำคัญ
ผีโพสพ (ข้าว)
ผีแมน
ผีฟ้าพญาแถน (ฝน)
ข้อห้ามเเละข้อปฏิบัติ
สังคมไทยในทุกภาคจะมีการบัญญัติถึงข้อห้ามและข้อพึงกระทำในช่วงชีวิตตั้งแต่มารดาเริ่มตั้งครรภ์ไปจนสิ้นชีวิต นอกจากนี้ในการประกอบอาชีพและการอยู่ร่วมกันในสังคมล้วนมีข้อบัญญัติที่ควรทำและห้ามทำทั้งในระดับบุคคลและส่วนรวม
ภูมิปัญญาที่เป็นรูปธรรม
เครื่องมือเครื่องใช้
ภูมิปัญญาไทยด้านการสร้างสรรค์ภาชนะเครื่องมือเครื่องใช้จะพบได้จากหลักฐานโบราณคดีในยุคสมัยต่างๆ แสดงถึงขีดความรู้ความสามารถของคนในแต่ละยุคสมัยที่นำวัสดุนั้นๆ มาใช้ประโยชน์หรือมีการติดต่อแลกเปลี่ยนจากแหล่งอื่นมาประกอบ
อาหาร
ภูมิปัญญาด้านอาหารของไทยที่เห็นชัดเจน คือ การผลิตข้าวและนำเข้ามาบริโภคทั้งในลักษณะของอาหารหลักและแปรรูปเป็นขนม การรู้จักถนอมอาหารทั้งเนื้อสัตว์ ผักผลไม้ กรรมวิธีการประกอบอาหารที่มีคุณค่าและเหมาะสมกับสภาพพื้นที่
พาหนะ
คนไทยรู้จักการหาเครื่องผ่อนแรงมาใช้เป็นพาหนะในการเดินทางและบรรทุกสิ่งของผู้คนไปสู่พื้นที่ต่างๆมาเป็นเวลาช้านาน เช่น ม้า วัว ควาย ช้าง สำหรับเส้นทางบก ส่วนทางน้ำจะใช้แพ
งานฝึมือ
งานฝีมือของคนไทยมีความประณีตสวยงามไม่แพ้ชาติใด จะเห็นได้ทั้งจากสิ่งของเครื่องใช้ในชีวิตประจำวันและงานประดิษฐ์ระดับสูงของราชสำนักและศาสนบูชา งานฝีมือจะแบ่งเป็นหลายประเภท เช่น การวาดภาพ การแกะสลัก ทั้งไม้ หินไปจนถึงผลไม้ งานปั้น งานหล่อ งานทอ งานปัก งานร้อย
อาคาร
เริ่มจากการหาแหล่งที่อยู่อาศัยจัดสร้างที่พักอาศัยจากวัสดุที่มีอยู่ในท้องถิ่นและสอดคล้องกับสภาพภูมิประเทศภูมิอากาศ
เรือนไทยที่สร้างจากไม้ยกใต้ถุนสูงเพื่อป้องกันน้ำและสัตว์
ศาสนสถานสร้างด้วยวัตถุที่คงทนกว่าคือ ใช้อิฐเเละหิน
รูปเคารพ
สัญลักษณ์ของสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่สร้างขึ้นเพื่อการเคารพบูชาและการประกอบพิธีกรรม
การประกอบพิธีกรรม
การประกอบอาชีพ
การประกอบอาชีพของคนไทยจะมีแนวคิดแนวปฏิบัติที่แสดงความเคารพบูชาต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่จะเอื้อประโยชน์ต่ออาชีพของตนตลอดมา เช่น วิธีบูชาแม่ย่านางเรือ และเทพแห่งสายน้ำของกลุ่มชาวเรือ ครอบครู กลุ่มช่างฝีมือและกลุ่มนาฏศิลป์สาขาต่างๆ
ศรัทธาในศาสนา
การนับถือลัทธิศาสนาของคนไทยคือการพยายามสร้างความเข้าใจในหลักศาสนาและแสดงออกด้านพฤติกรรมรวมทั้งการประกอบพิธีกรรมเนื่องในวาระสำคัญทางศาสนา เช่น พิธีกรรมในวันวิสาขบูชา วัด หรือนำพิธีทางศาสนามาใช้ในกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับชีวิตผู้คน
การรักษาโรค
ภูมิปัญญาที่เกี่ยวกับการรักษาโรคจะแสดงออกทั้งเชิงวิทยาศาสตร์และไสยศาสตร์กล่าว คือ รู้จักการนำส่วนต่างๆจากสมุนไพรที่มีคุณค่าในด้านต่างๆมาประกอบเป็นตัวยารักษาโรคซึ่งมีทั้ง กิน ยาทา ยาประคบ
การสร้างความสัมพันธ์ในสังคม
สังคมไทยมีรากฐานมาจากสังคมเกษตรที่มีความเอื้อเฟื้อช่วยเหลือแบ่งปันซึ่งกันและกัน เช่น ธรรมเนียมการลงแขกในเวลาดำนา เกี่ยวข้าว การปลูกบ้านใหม่ ประเพณีบุญบั้งไฟ ประเพณีก่อปราสาท พิธีกรรมเหล่านี้แสดงถึงความร่วมมือร่วมใจกันทำงานเพื่อสังคมและขยายต่อมาถึงการยอมรับการจัดระเบียบโครงสร้างสังคมที่แสดงความผูกพันกับสถาบันชาติ ศาสตร์ กษัตริย์
สาเหตุของการเกิดภูมิปัญญาไทย
ความจำเป็นขั้นพื้นฐานของการดำรงชีวิต
การดำรงอยู่รอดของเผ่าพันธุ์มนุษย์ คือ ความสามารถในการปรับตัวให้เข้ากับสภาวะแวดล้อมหรือสามารถหาสภาวะแวดล้อมที่เพื่อประโยชน์ต่อกลุ่มของตนและที่สำคัญ คือ มนุษย์กลุ่มนั้นมีศักยภาพที่จะนำสภาพธรรมชาติมาสร้างประโยชน์ได้มากขึ้นจนถึงขั้นเกิดเป็นวิวัฒนาการของมนุษย์ชาติความจำเป็นของการดำรงชีวิตก็ คือ ปัจจัย 4 อันได้แก่ อาหาร ที่อยู่อาศัย เครื่องนุ่งห่ม และยารักษาโรค
ความเชื่อและระบบความสัมพันธ์กับสิ่งเหนือธรรมชาติ
การที่มนุษย์ยังคงดำรงชีวิตอยู่ตามธรรมชาติซึ่งมีภาวะไม่แน่นอนโดยเฉพาะการปลูกพืชที่ต้องอาศัยน้ำฝนและน้ำจืดจากแหล่งน้ำธรรมชาติบางปีอาจแห้งแล้งแต่บางปีอาจน้ำท่วมมนุษย์ไม่อาจหาคำอธิบายการแปรผันของธรรมชาติรวมถึงเรื่องของโรคภัยไข้เจ็บดังนั้นมนุษย์จึงยกให้ปรากฏการณ์เหนือธรรมชาติเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่สามารถดลบันดาลทั้งดีและร้ายให้แก่มนุษย์ได้
ความเกี่ยวเนื่องกับการประกอบอาชีพ
อาชีพเบื้องต้นของมนุษย์การแสวงหาอาหารและการเอาชีวิตรอดมนุษย์จึงต้องคิดค้นสร้างอาวุธเครื่องมือเครื่องใช้ที่มีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้นทุกขณะตามความจำเป็นของสถานการณ์
การตอบสนองอารมณ์สุนทรี
เมื่อมนุษย์มีสภาพความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นจึงเริ่มมีการแสดงออกทางด้านศิลปะดังปรากฏศิลปะถ้ำของสมัยก่อนประวัติศาสตร์ (ยุคหินใหม่ ยุคโลหะ) ภาพเขียนสีเหล่านี้อาจมีที่มาจากการใช้เพื่อประกอบพิธีกรรมหรือเป็นการเล่าเรื่องประสบการณ์ที่บางคนในกลุ่มประสบมาศิลปกรรมและสถาปัตยกรรมในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับศาสนา
การประยุกต์รับอิทธิพลจากภายนอก
การแลกเปลี่ยนถ่ายทอดวัฒนธรรมจากกลุ่มหนึ่งไปสู่อีกกลุ่มหนึ่งจะเกิดขึ้นโดยตลอดโดยมีสาเหตุจากการติดต่อค้าขาย การอพยพโยกย้าย การสมรสของคนต่างกลุ่ม รวมทั้งการบังคับของฝ่ายที่ได้รับชัยชนะในสงครามและการเลียนแบบเพราะเห็นว่าเป็นประโยชน์แต่การรับอิทธิพลจากภายนอกนั้นมิใช่รับมาทั้งหมดโดยสิ้นเชิงหากเป็นการรับสิ่งที่เห็นว่าจะช่วยให้คนในกลุ่มของตนมีชีวิตที่ดีขึ้นขณะเดียวกันก็มิได้ขัดแย้งกับวัฒนธรรมดั้งเดิมของตน