Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
De patiënt met mentale beperking
Neurologische aandoeningen
diverse…
De patiënt met mentale beperkingNeurologische aandoeningen
- diverse groep van chronische en mogelijks ernstige aandoeningen:
aanwezig in de vroege ontwikkeling
geeft aanleiding tot beperking (mentaal, sociaal en lichamelijk)
geeft problemen met belangrijke activiteiten (spreken, mobiliteit, leren, zelfredzaamheid en onafhankelijkheid
Neurologische aandoeningen
- mentale retardatie
- Syndroom van Down
- Autisme spectrum stoornissen
- ADHD
overzicht neurologische aandoeningen
- beperkingen in communicatie:
taalstoornis
spraakstoornis
stotteren
sociale (pragmatissche) communicatiestoornis
autisme spectrum stoornis
ADHD (attention deficit hyperactivity disorder)
Specifieke leerstoornissen
- Motorische beperkingen:
Coördinatie stoornis
Stereotype bewegingen
Tics (vb. la Tourette)
Ondersteuning
- assessment
- functioneren vd persoon met mentale beperking verbeteren
- doel:
bevorderen van ontwikkeling, opvoeding, persoonlijk welbevinden
verbeteren van individueel functioneren
verbeteren van onafhankelijkheid, sociale participatie.
- welke interventies?
leren en opvoeden
dagelijks leven
gezondheidszorg
tewerkstelling.
Mentale beperking (intelluctual disorder ID)
- definitie
beperkingen in intellectueel functioneren
beperkingen in adaptief functioneren
symptomen ontstaan tijdens onwikkelingsfase, voor 18 jaar
veel verschillende aandoeningen / syndromen
globale vertraging in de ontwikkeling
specifieke mentale handicap
Mentale beperking: 5 dimensies
1. intellectuele capaciteit
- redeneren
- plannen
- problemen oplossen
- abstract
- leren
- begrijpen van complexe gegevens
- Wordt weergegeven ahv IQ score
2. Adaptief gedrag
- aangeleerde en toegepaste vaardigheden om te functioneren in het dagelijks leven:
conceptuele vaardigheden (spreken, lezen, zelfstandigheid)
Sociale vaardigheden (verantwoordelijkheid, zelfrespect, regels naleven)
Praktische vaardigheden ( ADL, beroepsvaardigheden)
3. Participatie, interactie en sociaal gedrag (leeftijdsspecifiek4. Gezondheid
5. Context
- omgevingsfactoren
- cultuur
IAPGC -> EZELSBRUGGETJE
Classificaties van mentale beperking
- mild
- matig
- ernstig
- Zeer ernstig (niet gespecifieerd)
- gestandaardiseerde instelligentie testen
- IQ
- Classificatie van Am. assoc. On Mental Retardation.
Etiologie 1
- genetische aandoening
down syndroom (trisomie 21)
Klinefeltersyndroom (XXY bij jongens)
Syndroom van Turner (XO)
Fragiel X syndroom
Etiologie 2
- Alcohol, drugs, ondervoeding tijdens zwangerschap
- Complicaties tijdens zwangerschap en bevalling
pre-eclampsie
prematuur
zuurstofgebrek, intracraniale hemorrhagie, hoofdtrauma tijdens bevalling
Kernicterus (toxische accumulatie van bilirubine)
Etiologie 3
- infecties tijdens de zwangerschap
Rubella, Toxoplasmose, CMV, Syfillis, Herpes, HIV
Etiologie 4
- ziekte op jonge leeftijd
meningitis
Mazelen
Kinkhoest
- Stoornissen in het metabolisme
fenylketonurie: aangeboren enzyme tekort
- Hoofdletsel in kindertijd
- Bijna verdrinking tijdens kindertijd
- Expositie aan toxische stoffen.
- ondervoeding, sociale deprivatie tijdens kindertijd
- ongekende oorzaak
- straling
- milieuvervuiling vb kwik en lood
Etiologie 5
- sociale - culturele factoren
lichte mentale retardatie
lage sociale klasse
weinig stimulerend milieu
arm taalgebruik
ongezonde voedingsgewoonten
minder goede algemene gezondheid
Laag verwachtingsniveau met betrekking tot ontwikkeling
1. Milde mentale beperking
- IQ: 50-69 (mentale leeftijd tussen 9 en 12 jaar)
- adaptief gedrag: kind
- Adaptief gedrag: volwassene
2. Matige mentale beperking
- IQ: 35-49 (mentale leeftijd 6-9 jaar)
- adapatief gedrag: kind
- Adaptief gedrag: volwassene
3. Ernstige mentale beperking
- IQ: 20-34 (mentale leeftijd 3-6 jaar)
- Adaptief gedrag: kind
- Adaptief gedrag: volwassene
4. Zeer ernstige mentale beperking
- IQ <20 (mentale leeftijd < 3 jaar)
- adaptief gedrag : kind
- Adaptief gedrag : volwassene
Prevalentie
- geen cijfers voor België
- Nederland 1-3 %
- Signaal voor verstandelijke beperking =
oplopen van leerachterstand bij begin lagere school
Fysieke kenmerken
- Soms geen speciale fysieke karakteristieken
- Vertraagde groei en ontwikkeling
- Soms typische faciale afwijkingen verbonden aan een syndroom (vb Down)
- Skeletale faciale abnormaliteiten
Microcephalie
hydrocephalie
Abnorale, asymmetrische gelaatsvormen
malformatie van het oor
Anomalieën aan de ogen
ongewone vorm van de neus
Algemene karakteristieken
- Gezondheid
minder fysiek uithoudingsvermogen
Vertraagde fysieke ontwikkeling en spraak ontwikkeling
verminderde motorische coordinatie
soms verminderd gezichtsvermogen, verminder gehoor
overgewicht / ondergewicht
minder goede mondgezondheid
- mentale en motorische mogelijkheden
kort geheugen
moeilijkheden concentreren
beperkte spraak
Beperkte of ontbrekende adaptieve, associatieve of organisatorische vaardigheden
- Sociale en emotionele mogelijkheden
volgers, geen leiders
gedragsproblemen bij vragen naar aandacht of uiten van emoties
onaangepast gedrag: (agressie, destructief gedrag)
Kan niet leren uit ervaring
Kan niet om met kritiek
Orale verschijnselen
- hogere prevalentie van parodontale aandoeningen
- Cariës:
- / - gelijk aan gemiddelde populatie
Onbehandelde cariës meer frequent
risicofactoren : hogere suikerinname en verminderde kauwfunctie
- Meer misvormingen thv mond thv ontwikkelingstoornissen
- Lippen
dikker, lipbijten
- Tandanomalieën
Vertraagde eruptie
abnormale eruptie
microdontie
- Reflux / regurgitatie / rumineren
erosieve tandschade
- Gewoonten:
klemmen, knarsen, tongpersen, mondademhaling
gevolgen van attritie ( functionele problemen, TMJ disfunctie, pijn en gevoeligheid)
- Orale functie:
beperkt kauwvermogen
spraakstoornissen
Slikstoornissen
Onvoldoende lipsluiting
Afwijkende tongpositie
open mond ademhaling
kwijlen
- Malocclusie
Protrusie, kruisbeet, open beet
- Trauma
motorische vaardigheden minder ontwikkeld
afwezigheid van reflexen
Gedragstoornissen
tandstand afwijkingen
kan gevaarlijke situaties niet inschatten
- 16,6% van 12- jarigen in BO heeft traumatische gebitsschade.
Bijzondere problematiek
- onvoldoende mondhyiene
kwijlen, knarsen en afwijkende mondbewegingen bij 50% van de patiënten
- tijdens poetsen problemen:
- plots dichtbijten
- Tong wordt naar buiten gestoken
- Slikken
- Kokhalzen
- Opgespannen wangen en lippen
- Bloedend tandvlees
- Pijnreacties
- vluchtreactie
- tandsteenvorming vaak op atypische plaatsen (vb bovenfront)
- natuurlijke reiniging minder goed
orofaciale dyskinesieën
verstijfde of verlamde mondmusculatuur
mondademhaling
- Vloeibaar gepureerd voedsel owv kauw en slikproblemen, dus meer plaquevorming
- Automutilatie
gevolgen van interne stress
zichzelf bijten, krabben, nijpen, slaan
Hoofdbonken
bruxisme
extreme vingerdruk op de tanden
Mouwvegen op de tanden
verkeerd gebruik van mes en vork
Problemen bij zelf poetsen
- te kort poetsen
- steeds op dezelfde plaats poetsen
- niet alle tandvlakken reinigen
- Te zacht/ te krachtig schrobben
- Bijten/zuigen op de TB
- Tandpasta opeten
- Te veel tandpasta op borstel
- Niet naspoelen
- mondhygiëne is vaak minst goed bij grootste zelfredzaamheid!!
- gevolgen van medicatie
anti-epileptica : gingivale overgroei
Xerostomie
Doel van auto- mutilatie
- om aandacht te krijgen
- Ontspannen aan ongewenste situate (vb tandartsbezoek)
- Kan zorgverstrekker intimideren waardoor pt zin krijgt.
Automutilatie
- Syndroom van Lesch- Nyham (zeldzame stofwisselingsziekte)
- neurologische aandoening
- Aangeboren ongevoeligheid voor pijn.
- Verstandelijke beperking
- Mannen > vrouwen
- start vaak in puberteit
- Wordt erger in adolescentie
- Behandeling
gedragstherapie
medicatie
chirurgie
intra-orale voorzieningen
Automutilatie
- goed meewerken positief bekrachtigen, zowel verbaal als door aanraking
- evt aandacht verleggen door favoriet voorwerp in handen te laten houden
- kalmerende muziek
- Fysieke belemmering door zachte doeken
- Vaak geen grote restauratieve behandelingen bij tandarts, eerder extractie aangewezen
- Automutilatie zachte weefsels: plaatsen van mondbeschermer of lipbumper.
Mondzorg
- Barrieres voor toegang tot mondzorg opheffen
- Co-morbiditeit (fysiek, medisch, zintuiglijk).
- ondersteuning van patiënt en verzorgende v basis mondhygiëne
- frequent controle
- geduldig herhalen van mondhygiene instructie
- Training van verzorgende : assistentie en monitoring van MH
Assessment
- Data verzamelen ivm
ADL (toilet, mondhygiëne, eetgewoonten en kauwcapaciteit, zelfzorg, kleding
- vraag aan begeleiders tips om gedrag te sturen
- Vraag begeleiders naar interesses
Mondzorg bij personen met milde ID
- hygiëne instructies demonstreren
- activiteit aanleren
- Geen conceptuele uitleg
Mondzorg bij personen met matige ID
- hygiëne instructies via show - tell methode
- Activiteit aanleren
- elke succesvolle stap in het leerproces wordt aangemoedigd, beloond
- mondhygiëne instructies herhalen bij elke consultatie
kort geheugen, beperkte aandachts-spanne
- Meeste personen leven in groep
supervisie van verzorgende bij dagelijkse mondhygiëne.
Mondzorg bij personen met ernstige ID
- Gewoonte training
constant herhalen van procedures en bewegingen
- MH onder constante supervisie
- Realistische doelen
- Verzorgende betrekken bij instructie.
Mondzorg bij personen met zeer ernstige ID
- primaire doelstelling = plaquecontrole = moeilijk
- beroep doen op mechanische en chemische hulpmiddelen
- mondzorg kan soms niet prioritair zijn.
Tips voor mondhygiëne instructie
- aanpassen aan de mentale leeftijd van de patiënt, niet chronologische leeftijd
- Instructies starten met gekende activiteiten
- Kleine vooruitgang wordt positief versterkt
- Vriendelijk doch vastberaden
- nieuwe info vraagt extra tijd
- Bij problemen (vb wenen, frustratie) terug naar voorgaande stap om stress en angst vermijden.
Ernstige verstandelijke beperking
- Als de patiënt zijn mond niet wil of kan openen:
zorg voor mondcontrole ( mondcontrole van voren of mondcontrole van op zij dit = voorkeur
- kokhalsreflex
poets tanden eerst zonder tandpasta
gebruik evt een elektrische tandenborstel
best vetrekkend vanuit het midden naar opzij en naar achteren poetsen
Breng na de poetsbeurt een beetje fluoridetandpasta op uw vinger aan en 'smeer' de tanden en kiezen ermee in
borstel onderdompelen in fluoride mondspoeling
- mechanische hulpmiddelen die je kunt gebruiken = bijtspatel en mondsperders, bijtblokjes en individueel aangepast tandenborstel
- voeding
beperkt kauwvermogen
gepureerde voeding bevordert mondgyiëne niet
vaak snoep of koek als beloning
verminderde natuurlijke zelfreinigende werking mond
mondhygiëne is van cruciaal belang om cariës en tandvleesontstekingen te voorkomen, extra aandacht naar degelijke reinig gebit.
kans op ontstaan zuigflescariës door sabbelen aan zuigfles of anti-lekbeker met zoete inhoud.
- Voedingsadvies
klassiek advies
suikerhoudende tussendoortje vermijden
geen kleverig voedsel
gebruik zuigfles tijdig afbouwen
- Sedatie en narcose
geen tegenindicaties
uiteraard in overleg met behandelende artsen
voorzorgsmaatregelen van begeleiding en opvang
verstandelijke beperkingen: preventie
- mondcontrole van opzij en methode van Bobath- Müller
- leg uw wijs- en middelvinger van uw linkerhand ( voor linkshandigen de andere hand) rond de kin
- leg uw wijsvinger op het kussentje van de kin, uw middelvinger daar gestrekt onder
- Zorg dat uw wijsvinger de onderlip niet raakt
- uw duim rust op uw hand, niet op het gezicht (tactiele overprikkeling)
- druk met uw wijsvinger voorzichtig op het kussentje van de kin en met uw middelvinger zachtjes omhoog
- de mond opent zich
Gewenningsprogramma
- start met gaasje of tip van washandje
- Tegen lippen wrijven eerst zonder TP
- Ga met gaasje in de mond, eerst laterale delen
- Schakel over naar kleine zachte TB
Verstandelijke beperking: richtlijnen
- controle mondhygienisten en tandarts
- ideaal 2 a 3 poetsbeurten per dag
- fluoridetandpasta gebruiken
- Gericht chloorhexidinegebruik toepassen
- indien slechts 1 poetsmoment afgedwongen kan worden:
apart chloorhexidine moment, bijvoorbeeld voor slapengaan
patienten met vloeibare voeding -> extra belang mondreinigen
Hulpmiddelen voor personen met beperking
- hulpmiddelen voor mondzorg en dagelijkse mondhygiëne
bewegingsmogelijkheden
Grijpsterkte
handigheid
kan commando's opvolgen/ begrijpen
mondsituatie.
aangepaste hulpmiddelen
- vereisten
desinfecteren
duurzaam
mag geen mondvloeistoffen absorberen
vervangbaar
niet duur
- Manuele tandenborstel
- Elektrische tandenborstel
zwaarder, groter handvat
aan/uit schakelaar
vibratie verdragen?
kostprijs
advies op basis van individuele mogelijkheden
- Dental floss
let op : niet snijden in gingiva gebruik steun (fulcrum
- chemische hulpmiddelen
ter ondersteuning van mechanisch reinigen van tandoppervlakken
dagelijks gebruik van chloorhexidine
spoelen meestal onmogelijk
gebitsbogen inwrijven met doordrenkt gaasje
gebruik van sprayvorm
nadeel = verkleuringen
vergeet fluor niet!
Tips uitvoeren mondhygiëne
- rustige omgeving
- routine aanhouden
vast moment
steeds dezelfde plaats
- Muziek
herkenbaarheid
afleiding
poetsduur
- Voldoende licht.
tips
- handschoenen voor verzorger
- Tussenplaatsen voorwerp aan de contra-laterale zijde
TB, Doek, Bijtblok.
Mogelijke beloning om gedrag positief te versterken
- sociale beloning
aandacht, lach, knuffel, lof en andere tekens van affectie
- activiteit als beloning
tv kijken, spel spelen en naar feestje gaan
- materiele beloning
voorwerp dat persoon kan gebruiken, speelgoed, kleding en geld
Opbouwen van vertrouwensrelatie
- laat pt wennen aan omgeving
- Voorzie tijd om kennis te maken (= angst verminderen)
- 1ste afspraak = kort, niet bedreigend en 'fun'
- Geef traag uitleg
- 1 instructie per keer, pt niet overdonderen
- Tel-show- do techniek bij uitleg
- Valideer of pt je begrepen heeft
- Beloon frequent voor goede uitvoering
- Voorzie documentatie op niveau van pt
Het syndroom van Down
- beschreven door Langdon Down in 1886
- trisomie 21 (extra chromosoom 21)
- 1/ 1700 geboorten in belgië
- geen onderscheid tsn, ras, SES, regio, cultuur
- levensverwachting enorm toegenomen
- thuis of in instelling
- mentale retardatie.
Etiologie
- abnormaliteit in aantal chromosomen
- trisomie 21 tgv nondisjunctie tijdens vorming van eicel of zaadcel
oorzaak onbekend
ong 95% van pers met Down
Incidentie neemt toe met leeftijd moeder
translocatie: deel van chromosoom 21 breekt af of bindt op andere chromosoom
erfelijk
4% van pers met down
- Mosaicisme: gevolg van een fout in een vd eerste delingen van de cel na bevruchting
1 % van pt met Down
Fysieke karakteristieken
- weinig spiertonus, laxiteit van de ligamenten
- onhandige waggelende gang
- Kleine gestalte, korte hals
- Afgeplat gelaat tgv
platte neusbrug
onderontwikkelde mid-faciale zone
- neus
klein, onderontwikkeld
platte neusbrug
vaak deviatie van het neusseptum.
- ogen
schuin, staan zijdelings
smalle opening tussen de oogleden
epicanthische plooi loopt verder van bovenste ooglid over de binnenste ooghoek
bijziendheid, scheelzien en staar komen vaak voor
brushfield spots
- oren
lijken klein
hebben abnormale structuur en contour
- Handen
korte brede handen
korte stompe vingers
hyper convexe nagels
enkele transversale palmaire lijn.
Persoonlijkheids karakteristieken
- meest voorkomende cognitieve problemen
korte aandachtspannen
impulsief gedrag
IQ: 20-85
- begrijpen meer dan ze zelf kunnen verwoorden
vertraagde taalontwikkeling
- Houden van muziek, gevoel ritme
- hebben nood aan affectie om zich veilig te voelen
- Vrolijk, gemakkelijk
- Sociaal, nemen initiatief
- Hebben neiging te imiteren, ondeugend
- Soms koppig
- Discipline is nodig
Co- morbiditeit en gezondheidsproblemen
- congenitale hartdefecten (40-60%)
- oorontsteking en gehoorverlies
- Oog aandoeningen (50%)
- Epileptische aanvallen (5- 105)
- Alzheimer's disease of andere vorm van dementie
- Verminderde immuniteit
- Gastro-enterologische afwijkingen
- Obstructieve longproblemen
- schildklierafwijkingen (hypothyroidie)
- verhoogde kans op leukemie (x10
- verhoogd risico op diabetes type 1 (x4)
- orthopedische aandoeningen
De mond
- lippen
Habituele open mond met tong in protrusie
Dikkere hypotone lippen, droog en gebarsten
- Mondademhaling
- Tong:
Lijkt groot tgv - onderontwikkelde maxilla
- Palatum
smal, hoog
- Slaap apnoe
45%
- cardiale aandoeningen ( verminderde oxygenatie vh bloed, pulmonale hypertensie)
groter zacht palatum (snurken, minder diepe slaap)
- Tandafwijkingen
vertraagde eruptie (volledig melkgebit op 4 a 5 jaar)
Onregelmatige volgorde van tanddoorbraak
onregelmatige in tandvorm (microdontie = meer bij maxillaire tanden
Congenitaal afwezige tanden
- Occlusie
Klasse III en posterieure kruisbeet tgv vlak gelaat en onderontwikkeling van de midden faciale regio
Spleetjes tussen de tanden tgv abnormale vorm en afwezigheid
orthodontie meestal niet geïndiceerd
- Vaak tandtrauma tgv vallen en andere ongelukjes
- Vaker en ernstiger parodontale aandoeningen tgv
slechte mondhygiëne
Malocclusie
Bruxisme
conische wortelvorm
verminderde immuniteit
- Kwijlen
door spierhypotonie, relatieve macroglossie en open mond
door emoties, houding, zintuigelijke waarnemingen in de mond
- Occlusie
Klasse III en posterieure kruisbeet tgv vlak gelaat en onderontwikkeling van de midden faciale regio
Spleetjes tussen de tanden tgv (abnormale vorm, afwezigheid)
- Orthodontie meestal niet geïndiceerd
- kinderen en jong volwassenen hebben vaak minder cariës
vertraagde eruptie
kleinere tanden (makkelijker interdentaal te poetsen)
Dieet om zwaarlijvigheid tegen te gaan
- Volwassenen hebben meer cariës:
slechte dieetkeuze
onvoldoende dagelijkse mondzorg
Xerostomie tgv medicatie
hypotonie van de orale weefsels resulterend in minder efficiëntie natuurlijke reiniging.
- meer gingivitis
- gingivitis op jongere leeftijd
- Aanhechtingsverlies reeds vanaf 6- 15 jaar (dus ook bij MT !)
- 60 - 100% van dertigers vertoont parodontale aantasting
- Snelle progressie van parodontale aantasting
wortels zijn korter
- Ergste aantasting in onderfront
Anamnese
- hartproblemen?
Endocarditis profylaxe?
- is patiënt drager van hepatitis
- Let op hyperlaxiteit van gewrichten
Geen hyperextensie van het hoofd
- Vraag naar persisterende orale bloedingen of laesies
Mondzorg bij syndroom van Down
- laten zich meestal vlot behandelen
- Voorbeeldfunctie van broers of zusjes!
- Bij niet coöperatief gedrag:
desensitisatie
tell-show- do
sedatie
narcose
- Rond 8 jaar OPG om afwezige tanden te inventariseren
- Bevorderen van goede dagelijkse mondhygiëne
- ouders motiveren
- Poetsen is moeilijk door
hypotone spieren: logopedie kan soms helpen
- MH moet samen met ouders opzoek gaan naar meest ideale TB
- Supplementair chloorhexidine mondspoeling indien plaqueverwijdering niet optimaal
- Bevorderen goede mondgewoonten
Tong juist positioneren (logopedie)
- Regelmatige controle en professionele reiniging
vanaf 2 jaar, elke 6m
let op eventuele tekens van leukemie.
- extra zorg voor mt
late wisseling
afwezigheid opvolger
- Tongschraper om halitose te vermijden (gefissureerde tong)
- Preventieve zorg voor tanden met hypocalcificatie en hypoplasie
- Elektrische TB bij onvoldoende motorische ontwikkeling
- leert beter van visuele dan auditieve teaching.
- kunnen agressief worden indien verward en gedesoriënteerd
- toets intellectuele capaciteiten
- Introduceer traag de MH, verklaar en toon
- Verminder angst (oorzaak van onhandelbaarheid
- Sedatie of AA.
Autisme spectrum stoornissen
- beschreven door Dr leo kanner in 1943
- pervasieve ontwikkelingstoornissen
- complex spectrum van ontwikkelingsstoornissen gekenmerkt door beperkingen in de mogelijkheid om te begrijpen en te communiceren
- wordt opgemerkt op vroege kinderleeftijd en blijft levenslang
- Sommige kunnen gedragingen aanleren om dagelijks functioneren mogelijk te maken
- C0-morbiditeit met andere medische aandoeningen is vaak voorkomend
- in alle etnische en sociaal- economische groepen
- duurt levenslang
Karakteristieken
- stoornis in sociale interactie
moeilijkheden om non verbaal gedrag te herkennen
zoeken niet spontaan sociaal contact
gebrek aan sociale en emotionele interactie
- Stoornis in communicatie
vertraagde taalontwikkeling, geen spraak
minder gespreksvaardigheden
repetitief taalgebruik
- Beperkt, repetitief en stereotype gedrag
strikt houdend aan routine en rituelen
repetitive lichaamsbewegingen en maniertjes
aanhoudend bezig met bepaalde voorwerpen
- < 3 jaar
vertraging in sociale interactie
geen imaginair spel mogelijk
- personen met autisme kunnen elke combinatie van symptomen in verschillende mate van ernst combineren
- ernst van de aandoening volgens leven van communicatie en gedragspatronen
- ASS vaak samen met andere aandoeningen met
mentale retardatie (75%)
taalachterstand
ADHD
leerstoornissen
epilepsie
- kinderen met autisme
leven in een schelp ( zijn het meest gelukkig als ze alleen zijn)
Echolalia
monotoon leven met herhaling voelt veilig
Eten = moeilijk, gelimiteerde voedselkeuze
Verwarring door kleine veranderingen in dagelijks routine, kamerinrichting.
Kernautisme
- beperking in
- Vertonen
- Symptomen meetbaar op 18 m
- Formele diagnose meestal rond 2-3 jaar (vertraging in taalontwikkeling)
Asperger's syndroom
- milde vorm van autisme
- 4x meer bij jongens
- 8-68 / 10.000
- Beperking in sociale interacties
- Beperkte interesses en activiteiten
- Geen taalachterstand
- Normale cognitieve ontwikkeling
- Normale ontwikkeling van leeftijd gerelateerde vaardigheden
- Sociaal onhandig, begrijpen van gebaren niet,
- Vermijden oogcontact
- Lijken niet geïnteresseerd.
Rett syndroom
- Bijna exclusief bij meisjes (X-dominant)
- 1:15.000
- Na periode van normale ontwikkeling
- Start op 6-18m
- Verminderde groei van het hoofd
- Regressie van mentale en sociale ontwikkeling
- Verminderde reactie op ouders
- Vermijden van sociaal contact
- Excessieve hand voetbewegingen, doelgericht bewegen onmogelijk
Syndroom van Heller : desintegratieve stoornis
- normale ontwikkeling tot 2 jaar
- M/V : 4/1
- 1/ 100.000
- Verlies van taal en sociale vaardigheden
- Kan geen vrienden maken
- Verlies van darm en blaascontrole
- Epileptische aanvallen
PDD- NOS
- Pervasive developmentel disorder not otherwise specified
- Absolute contactstoornis
- Speciale denkpatronen (schizofrenie)
Fragiel X-syndroom en autisme)
- associatie meer dan toevallig
- zeldzame erfelijke aandoening
- verstandelijke beperking
- Spraakafwijking
- lang gezicht, grote oren
- Gepronoceerde kin
- Overstrekbare ledematen
Diagnose van autisme
- Volgens het American psychiatric association ( diagnostische cirtera voor een autistische stoornis -> DSM-IV)
Evolutie
- 5-6 jarige begint beter te spreken
- Voedsel wordt geaccepteerd
- Geluiden en bewegingen worden getolereerd
- Paniek reacties verminderen
- Meer contact met mensen, vooral degenen die hun noden lenigen
- 6-8 jaar: kinderen spelen langs anderen, niet met de groep
- Leren snel lezen
- Bij ouder worden : verschillende graden van 'alleen' zijn.
ASS: verschillende graden
- Graad 3 = belangrijke tekorten in verbale en non-verbale communicatie
- Graad 2 = beperkte sociale contacten, moeilijk switchen tussen activiteiten
- Graad 1 = probleem met organiseren en plannen, niet flexibel gedrag
Prevalentie
- 1/165 - 1/100 kinderen krijgt diagnose ASS
- stijging in prevalentie tgv wijziging in diagnostische criteria
- komt wereldwijd voor in alle etnische en sociale groepen, in alle rassen
- 4x meer bij mannen dan vrouwen.
Etiologie
- exacte oorzaak onbekend
- Neuro-biologische oorzaak,
- Organisch cerebraal disfunctioneren
- Risicofactoren = perinatale en neonatale factoren : trauma, laag geboortegewicht
Behandeling
- medicatie
doel : negatief gedrag (agressie, zelfmutilatie ) verminderen
Aard: stimulantia: Rilatine, Antidepressiva, Opiaat blokkers, Sedativa
- Cognitieve gedragstherapie
therapie gefocust op relatie tussen gedachten, gevoelens en gedrag
Doel: normaal sociaal functioneren
ASS en mondzorg
- geen specifieke orale manifestaties tenzij andere co-morbiditeiten
- slikproblemen
- Voorkeur voor kleverig en zoet voedsel
- Vaker onbehandelde cariës
- Vaker orthodontische afwijkingen tgv
- Minder goede MH: gingivitis, parodontitis
- Zintuigelijke problematiek: angst door
fel licht
Scherpe geluiden
Specifieke geur
- Oplossen door vb zonnebril, oordoppen, eigen muziek
- Overprikkeling leidt tot repetitief gedrag, handen flapperen, vermijdingsgedrag
Voorbereiding van het tandheelkundige team
- overloop medische en tandheelkundige anamnese
- Overloop belangrijke zaken telefonisch met begeleider, voor afspraak
- Verzamel info ivm motivators en beloning die werkt bij pt
- Voorzie foto's van de behandelruimte en behandelaars
- Geef tips om thuis te oefenen voor eerste bezoek
Raak de tanden aan om ze te tellen
Plaats een spiegel in en uit de mond
Leer de opdrachten: handen op de buik, voeten laten rusten.
- Plan verschillende korte oriëntatie sessies om te wennen met telkens max 1 week ertussen
- Steeds dezelfde behandelaar
Preventieve strategieën en behandeling
- goed voorbereiden van het tandartsbezoek
- pt niet laten wachten
- = behandeldagen en tijdstippen
- Communiceren met eenvoudig taalgebruik
- Niet afwijken van afgesproken planning
- prikkelarme behandelkamer
- aanwezigheid van ouders of begeleider
Mondzorgplan
- plan 4-handed behandeling voor moeilijke pt
- frequente recalls
plaque controle
Scaling
Applicatie fluoride vernis
Sealants
- Speekselsubstitutie indien nodig (medicatie)
- Xylitol
- Fluoride vernis
- Dieetadvies
Praktische tips
- zorg voor voorspelbare en consistente ervaring
- Zorg voor rustige omgeving
- Vermijd onnodig aanraken
- Desensitisatie
- Betrek de begeleider door preventieve acties uit te leggen
- Na elk succes versterkende beloning
- Zo weinig mogelijk restrictief (fysieke immobilisatie)
ADHD
- Attention deficit hyperactivity disorder
Gedragsstoornis gekenmerkt door:
onoplettenheid
aandachtsstoornissen
Afleidbaarheid
Hyperactiviteit
Impulsiviteit
- Gaat vaak gepaard met andere stoornissen:
leerproblemen
spraak- en communicatiestoornissen
Emotionele en persoonlijkheidsproblemen
Tics
- 5% van de kinderen M/V : 3-4/1
Etiologie
- Complexe interactie tussen neurobiologische factoren en omgevingsfactoren
- genetische factoren
- een te snelle opname van dopamine
- Rol van noradrenaline en serotonine
- vertraagde myelinisatie in het CZS
Behandeling
- medicamenteus:
Stimulantia: rilatine
Stimuleren van delen van de hersenen die bij ADHD te weinig functioneren stimuleren van centra die instaan voor selectie van prikkels
- Mondzorg
pt moet medicatie genomen hebben voor consult
aandacht van pt gaande houden
tell-show- feel- do
Blijvende verbale communicatie
gedragsmodificatietechnieken
Sedatie
Tips
- korte behandelsessies
- Geen wachttijd
- Korte duidelijke opdrachten
- Blijvend oogcontact
- Afspraken maken over duur behandeling
- laat pt toe om via handopsteken iets te zeggen tijdens behandeling
- Prijs pt als hij goed meewerkt
- Schat behandeling en duur ervan realistisch in.
Mondzorg en neurologische aandoeningen
- mondzorgafspraken kunnen beangstigend zijn
- verwaarloosde MH tgv problemen met
sociale interactie
taal en communicatie
Moeilijk gedrag
- pt met milde tot gematigde vorm kan in normale setting behandel worden
- pt met ernstige vorm : R/ onder sedatie of AA
- Verzorgende noodzaak van MH uitleggen
- Verzeker je dat verzorgende nodige instrumenten en kennis heeft om dagelijkse mondzorg toe te dienen
- Milde ID: opvoeden mogelijk met demonstreren van activiteit ipv uitleggen
- Matige ID: tell-show- do
- Bespreek alle mogelijke preventieve maatregelen met verzorgende
- Geeft geschreven instructies mee te ondersteuning en uitleg
-