1. การดูแลผู้ป่วยใน (In-Patient Unit) เป็นการดูแลตอบสนองความต้องการของผู้ป่วยระยะสุดท้ายภายในโรงพยาบาล โดยจะเป็นการบรรเทาอาการเจ็บป่วยมากกว่าการรักษาพยาบาลและบริการนี้จะให้การดูแลในระยะสั้นๆ

2. การดูแลที่บ้าน/การดูแลโดยชุมชน (Home-based/Community-based Care) เน้นการมีส่วนร่วมของคนในชุมชน เป็นบริการที่ตอบสนองความต้องการของคนในชุมชนและสอดคล้องกับวิถีชุมชนโดยมีเป้าหมายเพื่อให้การดูแลอย่างมีคุณภาพและเหมาะสม

3. รูปแบบสถานพยาบาลกึ่งบ้าน (Hospice Care) เป็นสถานที่พำนักและให้บริบาลผู้ที่เจ็บป่วยอยู่ในระยะท้าย ผู้มีชีวิตอยู่ได้ในเวลาจำกัด อาจเป็นสถานที่ที่จัดขึ้นไว้โดยเฉพาะ

4. การควบคุมอาการเจ็บป่วยด้วยทีมสุขภาพ (Symptom Control Team) เป็นทีมที่มีแพทย์เป็นผู้ควบคุมดูแลและรับผิดชอบผู้ป่วยทั้งภายในโรงพยาบาลและภายในชุมชน

5. บริการให้คำปรึกษาและแนะนำแก่ครอบครัวของผู้ป่วยสูงอายุ บางครั้งครอบครัวอยู่ในอาการตกใจ และไม่สามารถปรับตัวรับการเปลี่ยนแปลงครั้งยิ่งใหญ่ที่จะเกิดขึ้น นักสังคมสงเคราะห์และนักจิตวิทยาจะเป็นผู้ทำหน้าที่นี้

6. การดูแลแบบประคับประคอง (Palliative care) เป็นรูปแบบการดูแลสุขภาพในผู้ที่ต้องทุกข์ทรมานด้วยโรคที่คุกคามต่อชีวิต โดยมีเป้าหมายให้ผู้ป่วยและครอบครัวสามารถเผชิญความเจ็บป่วยที่มีอยู่ได้และมีคุณภาพชีวิตที่ดีที่สุดเท่าที่จะทำได้

7. การดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้าย (End of life care) เป็นการดูแลผู้ป่วยที่รู้ ว่ามี ระยะเวลาเหลือจำกัด ส่วนใหญ่จะนับระยะเวลาประมาณ 6 เดือนก่อนเสียชีวิต
   

8. การดูแลผู้ป่วยช่วงใกล้เสียชีวิต (Terminal care) เป็นการดูแลผู้ป่วยช่วงใกล้เสียชีวิต คือ ประมาณ 1 สัปดาห์สุดท้ายหรือเรียกช่วงนี้ว่าระยะใกล้ตาย (Dying)

Hospice care คือ การให้การดูแลประคับประคองอาการในช่วงสุดท้ายของโรค ซึ่งรักษาไม่ได้เพื่อให้ผู้ป่วยมีความสุขสบายที่สุดเท่าที่จะทำได้ คำนึงถึงคุณภาพชีวิตในชีวิตที่เหลืออยู่มากกว่าและจะมุ่งเน้นการรักษาคุณภาพชีวิตเป็นหลัก

Palliative care มีเป้าหมายเช่นเดียวกับ Hospice คือเป็นการดูแลประคับประคองอาการ แต่จะต่างกันตรงที่ระยะเวลาในช่วงชีวิตที่เหลืออยู่ของผู้ป่วย กล่าวคือ Hospice care ส่วนใหญ่จะทำในผู้ป่วยที่พยากรณ์โรค
แล้วน่าจะมี ชีวิตอยู่ได้ไม่เกิน 6 เดือน แต่สำหรับ Palliative care นั้นจะเริ่มตั้งแต่ผู้ป่วยมีภาวะหรือโรคที่ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้โดยไม่คำนึงถึงว่าผู้ป่วยจะมีชีวิตเหลืออยู่อีกนานเท่าไร

ผู้ป่วยระยะสุดท้าย หมายถึง ผู้ป่วยระยะสุดท้ายที่ได้รับการวินิจฉัยการ
เจ็บป่วยถึงขั้นสูญเสียชีวิตภายใต้การรักษาด้วยยา การดูแลอย่างใกล้ชิด และพยากรณ์โรคว่าสามารถมีชีวิตอยู่ได้ประมาณ 6 เดือน หรือน้อยกว่า

ผู้ป่วยระยะสุดท้ายหรือผู้ที่หมดหวัง หมายถึง ผู้ป่วยที่แพทย์ให้การวินิจฉัยว่าเป็นโรคที่ไม่สามารถจะรักษาให้หายได้ และไม่มีโอกาสที่จะใช้เวลาที่เหลือในชีวิตของตนให้เป็นประโยชน์แก่ตนเองและผู้อื่นได้อีก

ผู้ป่วยระยะสุดท้ายหรือผู้ป่วยใกล้ตาย หมายถึง ผู้ป่วยที่หมดหวังจะหายจากโรค เป็นความเจ็บป่วยที่ไม่สามารถรักษาให้หายได้ด้วยวิธีการใดๆอาการจะทรุดลงเรื่อยๆ และเสียชีวิตในที่สุด

เป็นการดูแลแบบประคับประคอง เริ่มต้นตั้งแต่การวินิจฉัยโรคและดำเนินไป ควบคู่กับการรักษาหลักไปจนถึงวาระสุดท้ายของชีวิตมุ่งให้ ความสุขสบายแก่ผู้ป่วย ช่วยลดความปวดและความทุกข์ทรมาน ครอบคลุมถึงจิตวิญญาณและตระหนักถึงการตายอย่างสมศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์

การดูแลด้านจิตสังคมและจิตวิญญาณ (Psychological and spiritual care)

พยาบาลต้องสามารถสร้างบรรยากาศให้เกิดความรู้ สึกที่อุ่นใจแก่ผู้ป่วยและทีมสุขภาพ โดยยึดหลักการพยาบาลแบบองค์รวม้ วิธีการดูแลที่มีประสิทธิภาพอย่างเอาใจใส่ ใกล้ชิด คำนึงถึงความต้องการศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ทราบปัญหาและความต้องการของผู้ป่วยและญาติ เข้าใจปฏิกิริยาของผู้ป่วยและญาติหลังทราบความจริงของโรค ช่วยเหลือให้ผู้ป่วยมีจิตใจสบายขึ้น สามารถผ่านวาระสุดท้ายได้สงบ สมศักดิ์ศรี

ระยะหลังความตาย (family bereavement care) เป็นการดูแลใน
เรื่องภาวะจิตใจของญาติและผู้ดูแลหลังจากผู้ป่วยเสียชีวิตเป็นการเยียวยา
สภาวะจิตใจของผู้ที่ยังมีชีวิตอยู่หลังจากการสูญเสียมีสภาพจิตใจที่ยังไม่
เข้มแข็ง ซึ่งเป็นความเสี่ยงของการเกิดปัญหาทางด้านสุขภาพจิตบางคนมี
ความรักความผูกพันกับผู้ที่จากไปมาก การยอมรับการสูญเสียจึงเป็นเรื่องี่ทุกข์ทรมาน ทีมสุขภาพสามารถเข้าไปให้กำลังใจ ปลอบโยน และหา
วิธีการถ่ายโอนความเศร้าให้เป็นความหวังและมีกำลังใจในการดำรงชีวิต
อยู่

1. ผู้เก็บรักษาหนังสือแสดงเจตนาของผู้ใดไว้ เมื่อผู้แสดงเจตนาเข้ารับการรักษาตัวในสถานพยาบาลใด ให้แสดงหนังสือแสดงเจตนาของผู้ป่วย

2. ในกรณีที่ผู้ป่วยยังมีสติสัมปชัญญะดีพอที่จะสื่อสารกับผู้อื่นได้ตามปกติให้ผู้ประกอบวิชาชีพเวชกรรมผู้รับผิดชอบการรักษาผู้ป่วย ทำความเข้าใจโดยอธิบายภาวะและความเป็นไปของโรคของผู้ป่วยให้ผู้ป่วยทราบ

3. กรณีที่มีปัญหาการดำเนินการตามหนังสือแสดงเจตนา ผู้ประกอบวิชาชีพเวชกรรมผู้รับผิดชอบการรักษาผู้ป่วยควรปรึกษาหารือกับบุคคลใกล้ชิดหรือญาติผู้ป่วยเพื่อกำหนดแนวทางการดูแลรักษาต่อไป

4. ในกรณีที่ผู้ทำหนังสือแสดงเจตนาอยู่ระหว่างการตั้งครรภ์ ให้หนังสือแสดงเจตนามีผลก็ต่อเมื่อผู้นั้นพ้นจากสภาพการตั้งครรภ์

1. ทำให้ผู้ป่วยหรือผู้ทำหนังสือสามารถแจ้งความประสงค์ของตนให้แพทย์ ญาติคนใกล้ชิดทราบ และช่วยลดข้อขัดแย้งระหว่างแพทย์และญาติในการวางแผนการรักษา เมื่อผู้ป่วยไม่สามารถแสดงเจตนาได้ด้วยตนเอง

2. ทำให้ผู้ป่วยระยะสุดท้ายไม่ต้องทุกข์ทรมานจากการใช้เครื่องกู้ชีพต่างๆ

3. ทำให้ผู้ป่วย ญาติ คนในครอบครัว ไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายที่สูงมากในการรักษาที่ไม่จำเป็นจนทำให้ผู้ป่วยหรือญาติผู้ป่วยบางรายถึงขั้นหมดเนื้อหมดตัว ต้องขายทรัพย์สินเงินทองมาเป็นค่ารักษา

4. ทำให้ผู้ป่วยมีโอกาสสื่อสาร ล่ำลาคนในครอบครัว ญาติมิตรได้ในขณะมีสติสัมปชัญญะ ได้รับการเยียวยาช่วยเหลือทางจิตใจแก่ผู้ตาย

การยอมรับความตายคือเหตุการณ์ที่สิ่งมีชีวิตทุกชีวิตต้องเผชิญ และเป็นการสร้างความตระหนักว่าความตายเป็นโอกาสสุดท้ายที่สำคัญที่จะทำให้บุคคลดำเนินชีวิตอย่างมีความหมาย และบรรลุผลสำเร็จตามที่ตนพอใจในเวลาที่เหลือ

❑ การตระหนักว่าความตายสามารถเกิดขึ้นได้ทุกขณะ การประเมินความรู้สึกของตนเองว่ากลัวตายหรือไม่ และประเมินว่าตนเองได้ให้ความหมายของความตายว่าเป็นอย่างไร

❑ การเลือกผู้ให้การดูแลตนเองในภาวะใกล้ตาย เช่น บุตร หลาน ทีมสุขภาพ เป็นต้น

❑ การพร้อมที่จะรับทราบความจริงจากแพทย์ถ้าตนเองอยู่ในภาวะใกล้ตาย

❑ การไปเยี่ยมเยียนและปลอบโยนผู้ที่อยู่ในภาวะใกล้ตายและสนทนาถึงปรัชญาและความพร้อมในการเผชิญความตาย

❑ การเข้าร่วมพิธีศพของผู้อื่นด้วยตระหนักรู้ อยู่เสมอว่าความตายเป็น
ธรรมชาติของชีวิตที่ไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้

❑ การปลอบโยนและให้กำลังใจแก่ผู้ที่มีความเศร้าโศกเนื่องจากการสูญเสียบุคคลอันเป็นที่รัก

❑ การสนทนาเรื่องสุขภาพของตนและความตายของตนที่ต้องเกิดขึ้นในอนาคตกับสมาชิกในครอบครัวหรือบุคคลใกล้ชิดอย่างเปิดเผย

❑ ควรมีการสนับสนุนให้เกิดสัมพันธภาพในสังคมกับบุคคลอื่นและสิ่งอื่น

❑ มีการเสริมสร้างสัมพันธภาพของตนและครอบครัวหรือบุคคลอันเป็นที่รักให้มีความแน่นแฟ้นยิ่งขึ้น

❑ การสนทนากับสมาชิกในครอบครัวเรื่องชีวิตและความหมายของความ
ตาย

❑ การจัดการธุรกิจที่คั่งค้างให้เสร็จเรียบรู้ อยู่และการมอบหมายงานให้
ผู้อื่นเป็นผู้รับผิดชอบ