Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
NSAIDs, corticosteroïden - Coggle Diagram
NSAIDs
salicylaten
salicylzuur (carboxyl, hydroxyl)
-
Na-salicylaat
(", Na)
--> antipyretisch, anti-infl
p.o.
acetylsalicylzuur = aspirine
(", acetyl)
PK, PD: goede orale F in maag:check: (direct etsend :red_cross:), glucuronidatie (minder bij k), renale excretie
irr inhib van vnl COX-1 --> antiklontervorming :check:, g-i + nierschade :red_cross:
toxiciteit: maagulcera, maagbloeding
fenamaten
flunixine (r,eq,sus,h)
--> zeer potent: acute/postop. pijnbestrijding, remmend op LPS endotoxines E.coli (-->shock),
visc analgesie
-
-
-
g-i, nefrotox (-->enkel korte therapie) :red_cross:
ketoprofen
(alle spp.)
--> COX-1,-2 en 5-LOX, ++glycosaminoglycaan synthese
-
g-i, nefrotox :red_cross:
carprofen
--> COX-2 >>COX-1 voor h,k --> postop. analgesie, anti-infl
- níét -COX werking:
-- leukocytenmigratie, -- reumafactor synthese,
-- osteoclast-activerende factor synthese,
++ glycosaminoglycaan synthese
-
ibuprofen --> g-i, nefrotox
coxibs
firocoxib, robenacoxib, cimicoxib, mavacoxib (Hw :arrow_upper_right:)
-
-
-
PG r antagonisten
-
--> antagonist PGE2 r (EP4) thv infl.haard (:left_right_arrow:NIET g-i, nier (EP3) :check:)
-
inflammatie:
isovormen (homologie):
- COX-1 =constitutief (--HCl, ++nierdoorbloeding :check:)
- COX-2 =vnl induceerbaar
COX inhibitie:
- manier:
- irr: acetylsalicylzuur
- vnl reversibel, competitief met AA voor COX
- niet-competitief: paracetamol (zwak)
- plaats:
- centraal: paracetamol --> antipyretisch, analgetisch
- centraal+perifeer --> antipyretisch, analgetisch, anti-infl
affiniteit COX1/2 ~ GM, spp.(COX structuur):
- vnl COX-1 inhibitie: aspirine, carprofen
- vnl COX-2 inhibitie: carprofen, coxibs
- niet-specifiek: carprofen, flunixine
- PGE2 --> vasodil (eiwitrijk exsudaat), --thrombo aggregatie, ++pijnperceptie, ++koorts,
++maagslijm, --HCl (via prostanoïd r (EP3) op pariëtale cel), ++nierdoorbloeding
- PGF2
- PGI2 (uit endotheelc, kan steeds opnieuw COX prod) --> vasodil, --aggregatie
TxA2 (uit thrombo's, níét opnieuw COX prod) --> vasocontr, ++thrombo aggregatie
-
- anti-infl: PGE2 :green_cross:
- analgetisch: PGE2 :green_cross:; géén afh, géén toleratie :check:, enkel somatische pijn (itt opioïden)
- antipyretisch: PGE2 :green_cross:-->geen IL-1 dat setpoint thermoregulerend centrum verhoogt in hypothalamus
humane GM intoxicatie bij k>h (acetylsalicylzuur, paracetamol, ibuprofen, indomethacine, naproxen)
nevenwerkingen:
- g-i schade (COX-1): --maagslijm, ++HCl --> ulcera, perforaties, bloedingen :red_cross:
- nefrotoxisch (vnl COX-1): --nierdoorbloeding --> nierinsuff :red_cross: (goede hydratatie!)
- --bloedingstolling: acetylsalicylzuur irr COX inhib --> wel weer terug geprod door endotheelc(-->PGI2--> --aggregatie), níét door thrombo's(-->TxA2--> ++aggregatie NIET) => vnl --aggregatie ... bloeding ... melena
-
-
calor, rubor, tumor, dolor, functio laesa
fenylbutazone (eq,h),
<--suxibuzone,
dipyrone / metamizole
--> anti-infl > antipyretisch, analgetisch (som.>visc.)
locomot. aand., (voor koliek beter flunixine)
- !!! enkel traag IV (+afwiss van vene) :left_right_arrow:sterk irriterend, phlebitis
- nauwe therap-tox marge -->g-i (vnl R dors colitis <-- ferm hooi, breed)
- NIET aan VPD --> beenmergdepressie-->anemie mens
paracetamol
--> antipyretisch, analgetisch (NIET anti-infl)
- NOOIT aan k --> beperkte glucuronidatie (=fase II biotransformatie)--> ++fase I metaboliet
meloxicam / metacam (kHD, gHD)
--> COX-2 >> COX-1 --> somat>>visc analgesie (postop.), anti-infl
-
PK, PD:
- absorptie: hoge orale F (zwakke zuren, enkel niet-geïoniseerde vormen diffunderen... ion-trapping van maag naar bloed)
- distrib: sterk gebonden aan albumine --> mee lekken met exsudaat naar infl.haard (NIET bij hypoproteïnemie--> ++ thv nier, maag)
- metab: metabolieten meestal inactief, behalve bij acetylsalicylzuur-->salicylzuur (beiden actief)
- excretie: renaal ~ urinaire pH (carn,omni: :arrow_down:-->geen ion-trapping-->reabsorptie, herbiv: :arrow_up:-->ion-trapping-->excretie)
:red_cross: NIET i.c.m.
- SAIDs (GC) --> +++ g-i schade, nefrotox
- aminoglycosiden (AB) --> +++ nefrotox
- hypovolemie --> +++ nefrotox
corticosteroïden
glucocorticoïden
= SAIDs
activiteit ~structuur: C3=O, C11-OH --> GC werking (op GC r intracp)
- C1=C2 --> verlengde werkingsduur (>12h)
- C6-,C9-F --> potentialisatie
- C6-,C9-,C17-CH3 --> potentialisatie
- C16-,C17-acetonide --> potentialisatie, lipofieler (topicaal)
-
-
PK:
- Absorptie :check:
- Distrib: gebonden aan plasma-eiwitten (transcortine (affin :arrow_up:, capaciteit :arrow_down:) , albumine (affin :arrow_down:, capaciteit :arrow_up:))
- Metab:
- activatie via syst: cortisone (C11=O)-->hydrocortisone, prednisone (")-->50%prednisolone
- werkingsduur verlengd door C1=C2
- Excretie: vnl renaal
- gebruik:
- zo kort en zo laag mogelijk (--> endog prod niet verstoren)
- 's morgens toedienen (--> endog ACTH prod volgen)
- chronisch gebruik gradueel afbouwen, dagelijks...alternate-day therapie
- blootstelling ~preparaat (dexa ++), toedieningsweg (syst ++), dosis
indicaties:
- infl
- allergie (lokaal voor urticaria), ..shock
- rheumatische artritis (auto-imm)
- hersenoedeem
- lymfoma, acute leukemie (adjuncttherapie bij cytostatica)
- astma (eq: ciclesonide, k: fluticason, budesonide)
- partusinductie (HK) bij actieve foetale hypofyse (rebound effect ACTH)--> cortisol via placenta...PGF2a++-->luteolyse--> --progesteron, ++oestrogeen ...; i.c.m. PGF2a
- GC i.c.m. β2-agonisten =synergistisch
:red_cross:nevenwerkingen (bij chron. gebruik):
- immunosuppresief
- -- endogene prod
- wondheling :arrow_lower_right:
- elektrolytendysbalans: Na+ retentie
- myopathie (<-- prot en vet afgebroken)
- osteoporose
- diabetes mellitus, laminitis (<-- hyperglycemie...ins resistentie)
- g-i ulcera, nefrotox <-- COX-1 --
endogeen: (+mineralocorticoïde werking)
cortisol (zoogd.)
corticosterone (rept, vogels)
--> potentie =1, rest hiermee vergelijken
PD:
- Na+ retentie --> oedeem (~preparaat); inhib ADH
- CV: BD:arrow_down: <-- ++adr synthese (op α r); ++RAAS (renine, angiotensine, aldosteron)
- katabool: ++prot afbraak, ++glycogeen synthese, ++gluconeogenese-->hyperglycemie...diabetes II en schade bv,nn...laminitis
- lipolyse... vetherdistributie ++ in nek en aangezicht, -- in ledematen
- CZS: euforie
- brochodil <-- ++β2 r
- anti-infl: ++ lipocortine-1 --> -- fosfolipase A2
- IMMUNOSUPPRESSIEF !!!: slecht bij inf. :red_cross:, goed bij allergie (urticaria, anafyl. shock):check:
bijkomende processen:
- stabilisatie lysosoommembraan
- :check: -- histamine -->anti-allergisch; -- celprolif -->tumor; antipyretisch (PGE2:arrow_lower_right:)
- :red_cross: -- coll en glycosaminoglycanen --> wondheling:arrow_lower_right:; -- osteoblasten en ++osteoclasten --> osteoporose
mineralocorticoïden
-
mineraal-, waterhuishouding
