Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ŞİİR ÜNİTESİ, Dize (Mısra), Bir şiiri oluşturan anlamlı en küçük birime…

- - - - Kapalı İstiare: Benzetme unsurlarından sadece benzeyenin olduğu istiaredir.
      - Açık İstiare: Benzetme unsurlarından sadece kendisine benzetilenin olduğu istiaredir.
- - - - Halk edebiyatındaki ismi ağıt olup divan edebiyatındaki ismi ise mersiye olarak adlandırılır. 7’li hece ölçüsü kullanılarak ölen bir kişinin ardından kopuz eşliğinde söylenen acı dolu sözlere verilen isimdir.
  - - - İslamiyet öncesinde söylenen özlü sözlere verilen isimdir. Yani bugünün karşılığı olan atasözleridir. Nazım biçimi olarak ele alınmaz.
  - - - Aşk, ayrılın sevgi doğa gibi konuların şiirlerde yer aldığı nazım biçimine ise gazel denir.
  - - - Halk edebiyatında koşma olarak adlandırılır. Divan edebiyatında ise gazel olarak ele alınır 7 ya da 11’li hece ölçüsü kullanılıp yiğitlik, sevgi ve doğa gibi konuların işlendiği nazım türüdür.
- - - - 3- Nutuk
      - 1- Devriye
      - 4- Nefes
        
        Bektaşî şairlerinin yazdıkları tasavvufî şiirlerdir.
        
        Nefeslerde genellikle tasavvuftaki vahdet-i vücut (varlığı birliği) kavramı anlatılır. Bunun yanı sıra Hz. Muhammet ve Hz: Ali için övgüler de söylenir.
        
        Nefeslerde kalenderane ve alaycı bir üslûp göze çarpar.
        
        Edebiyatımızda Pir Sultan Abdal nefesleriyle ünlüdür.
      - 5- İlahi
        
        Allah aşkını konu edinen, Tanrıyı övmek, ona yalvarmak için yazılan/söylenen şiirlerdir.
        
        Özel bir ezgiyle okunur.
        
        İlâhîler tarikatlere göre türlü adlar alır: Mevlevîlerde âyin, Bektaşîlerde nefes, Alevilerde deme (deyiş, deme), diğer tarikatlerde de cumhur yada ilâhî denir.
        
        Deme, Alevî ve Kızılbaş şairlerine aittir. Bestelenir. 8’li kalıpla söylenir.
        
        İlâhîleriyle en çok Yunus Emre (XIII. yy.) ünlenmiştir.
        
        İlâhî, yedili, sekizli ve on birli hece ölçüsüyle yazılır.
        
        Dörtlük sayısı 3-7 arasındadır.
        
        Kafiye düzeni koşmaya benzer: abab cccb dddb... İlk dörtlüğün uyak düzeni xbxb ya da aaab şeklinde de olabilir.
      - 6- Deme
        
        Alevi-Bektaşî halk ozanlarına ait, özel bir ezgi ile bağlama eşliğinde, genellikle semah törenleri sırasında söylenen şiirlerdir.
        
        Bu şiirler Alevî cemlerinde, cem törenleri sırasında sazla terennüm edilir.
        
        Hecenin 8'li ölçüsü kullanılır.
        
        En az 3 dörtlükten oluşur.
      - 2- Şathiye
        
        Dinin ilkelerinden, inançlardan teklifsizce ve alaycı bir dille söz ediyormuş gibi söylenen şiirlerdir.
        
        Görünüşte saçma sanılan bu şiirler aslında toplumun ve insanların eleştirisini yapmakta ve tasavvuf kavramlarını anlatmaktadır.
        
        Bunlara genellikle Bektaşî şairlerinde rastlanır.
    - - 1- Ağıt
        
        Sevilen bir kişinin ölümünden duyulan üzüntüyü dile getirmek amacıyla ve koşma nazım şekliyle yazılan şiirlerdir.
        
        İslamiyet öncesindeki adı sagu, Divan edebiyatındaki adı “mersiye”dir.
        
        Anonim halk edebiyatında da ağıtlar olmakla birlikte ağıtlar âşık tarzı Türk edebiyatına aittir.
        
        Doğal afetler, ölüm, hastalık vb. çaresizlikler karşısında korku, heyecan, üzüntü, isyan gibi duyguları ifade eden ezgili ürünlerdir.
        
        Ağıt söyleme işine ağıt yakma, ağıt söyleyenlere ise ağıtçı denilmektedir.
        
        Koşma nazım şekliyle söylendiğine göre dörtlüklerden oluşur.
        
        Kafiye şeması koşmadaki gibidir.
      - 2- Güzelleme
        
        İnsan, tabiat, aşk, sevgi sevgilinin güzelliklerinden bahseden şiirlerdir. Koşma nazım şekliyle yazılır.
        
        Lirik şiirlerdir.
        
        En önemli şairi Karacaoğlan’dır.
      - 3- Koçaklama
        
        Coşkun ve yiğitçe bir üslûpla yiğitlik, kahramanlık ve savaş konularını işler.
        
        Epik şiirlerdir.
        
        Koşma şeklinde söylenir.
        
        Edebiyatımızda Köroğlu ve Dadaloğlu koçaklama şairi olarak tanınır.
      - 4- Taşlama
        
        Bir kimseyi veya toplumun bozuk yönlerini eleştirmek için yazılan şiirlerdir.
        
        Koşma nazım şekliyle yazılır.
        
        Aşık Dertli, Bayburtlu Zihni, Ruhsati ve Develili Seyrani önemli taşlama şairleridir.
        
        Divan edebiyatındaki adı hicviye’dir.
  - - - Kasidenin sunulduğu kişinin övüldüğü bölümdür.
      - Şiir yönü çok zayıf, dil yönü diğer bölümlere göre çok ağırdır.
      - Bir kimseyi övmek için yazılan şiirlerdir. Bunlar da genellikle kaside biçiminde yazılmıştır.
      - Sözcük olarak “birini övme, birinin iyi özelliklerini sayma” anlamına gelmektedir.
      - Edebiyatta bir kimseyi övmek amacıyla yazılan manzum veya mensur eserlere denir.
    - - Ölen birinin ardından duyulan üzüntüyü dile getirmek amacıyla kaleme alınan şiirlerdir. Mersiyeyi yazan, ölen kimsenin ahlaki güzelliklerini, yaptığı iyilikleri dile getirir. Dünyanın geçiciliği, kadere rıza gösterilmesi gibi konuları ele alır. Mersiyelerde genellikle şu bölümler vardır:
      - Girizgâh: Feleğe sitem, dünyanın geçiciliğinden söz edilir.
      - Yas: Sevilen kişinin ölümünden duyulan üzüntü dile getirilir.
      - Methiye: Ölen kişinin özellikleri ve yaptıkları, övgü dolu sözlerle, mübalağalı bir şekilde anlatılır.
      - Olay tasviri: Ölümün nasıl gerçekleştiği detaylı ve dramatik bir şekilde anlatılır.
      - Dua ve temenniler: Ölenin makamının cennet olması için dua, geride kalanlara uzun ve sıhhatli bir ömür temenni edilir. Padişahlara yazılan mersiyelerde buna ek olarak yeni padişaha övgülerde bulunan mersiyeler de vardır.
      - Bu tür şiirler çoğunlukla terkib-i bend, kaside, terci-i bend ve murabba nazım biçimleriyle yazılmıştır. İslam dünyasında mersiye dendiğinde ilk önce, Hazret-i Hüseyin’in Kerbela’da şehid edilmesi dolayısıyla yazılmış şiirler akla gelir. Bu konu o kadar işlenmiştir ki Maktel-i Hiseyn adıyla yeni bir tür meydana gelmiştir. Mersiye yazılanlar arasında padişahlar, şehzadeler, vezirler, devlet ileri gelenleri, şeyhler ve aile fertleri yer almaktadır.
      - Germiyan Beyi Süleyman Şah (Ö. 1387 ) için şairAhmedi’nin yazdığı mersiye Anadolu Türk edebiyatında ilk mersiye örneği sayılmaktadır. Bâkî’nin Kanuni için yazdığı "Kanuni Mersiyesi"edebiyatımızda önemli bir yer tutmaktadır. Bunun yanında Kanuni Sultan Süleyman’ın oğlu "Şehzade Mustafa"nın hazin ölümü için de birçok mersiye yazılmıştır.
  - - - Çoban ve kır yaşamını,doğa güzelliklerini anlatan şiirlere pastoral şiir denir.
      - Pastoral şiirlerin her türlü süsten, yapmacıktan, gösteriş ve söz oyunlarından uzak bir yapısı vardır. Bunlara bukolik şiir ( çoban şiiri) de denir.
      - Pastoral şiirin iki biçimi vardır:
      - İDİL: Bir ozanın ya da çobanın ağzından yazılıp kır yaşamının çekiciliğini, güzelliğini anlatan çobanıl aşkı yansıtan kısa şiirlere denir.
      - EGLOG: Birkaç çobanın karşılıklı konuşmaları yoluyla oluşturulan, aşk, kır yaşamı üzerine duygu ve düşüncelerini yansıtan pastoral şiirlere denir.
    - - Tiyatroda kullanılan şiir türüdür. Eski Yunan edebiyatında oyuncuların sahnede söyleyecekleri sözler şiir haline getirilir ve onlara ezberletilirdi. Bu durum dram tiyatro türünün ( 19. yy. ) çıkışına kadar sürer. Bundan sonra tiyatro metinleri düz yazıyla yazılmaya başlanır.
      - Dramatik şiir harekete çevrilebilen şiir türüdür. Başlangıçta trajedi ve kommedi olmak üzere iki tür olan bu şiir türü dramın eklenmesiyle üç kere çıkmıştır.
      - Bizde dramatik şiir türüne örnek verilmemiştir. Çünkü bizim Batı'ya açıldığımız dönemde ( Tanzimat ) Batı'da da bu tür şiirler yazılmıyordu; nesir kullanılıyordu tiyatroda. Bizim tiyatrocularımız da tiyatro eserlerini bundan dolayı nesirle yazmışlardır. Ancak nadirde olsa nazımla tiyatro yazan da olmuştur. Abdülhak Hamit Tarhan gibi...
      - Batı edebiyatında Corneille, Racine, Shakespeare;Türk edebiyatında Namık Kemal, Abdülhak Hamit Tarhan, Faruk Nafiz Çamlıbel dramatik şiirin en güzel örneklerini vermişlerdir.