Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การบำบัดรักษาด้วยยาทางจิตเวช (Psychopharmacology) (ยารักษาโรคจิต…
การบำบัดรักษาด้วยยาทางจิตเวช
(Psychopharmacology)
ยารักษาโรคจิต (Antipsychotic Drugs/Major Tranquillizers)
Side effect
กลุ่มอาการ
1.EPS เช่น Parkinsonial syndrome , Acute dystonia, Akathisia and Tardive dyskinesia
2.NMS เช่น Fever, Encephalopathy , Vital sign unstable ,Enzyne elevated and Rigidity of muscle
ภาวะ
1.orthostatic hypotension
2.seizure threshold
ระบบ
1.ประสาทอัตโนมัต ปากแห้ง ตาพร่า ปัสสาวะลำบาก ท้องผูก
2.ต่อมไร้ท่อ หิวบ่อย กินจุ น้ำหนักเพิ่ม
ผู้หญิง นมคัด หลั่งน้ำนม ประจำเดือนลด ความต้องการทางเพศลด
ผู้ชาย นมโต หลั่งอสุจิลดลง
3.เลือด agranulocytosis ติดเชิ้อง่าย มีไข้
อวัยวะ
1.ผิวหนัง ลมพิษ ผิวหนังอักเสบ
2.ตับ ดีซ่าน
3.ตา ตาพร่า
ผลข้างเคียงของยา
Extrapyrmidal Symptoms (EPS) ทำให้เกิดเกิดความผิดปกติทางการเคลื่อนไหว
Neuroleptic malignant syndrome (NMS) มีอาการกล้ามเนื้อแข็งเกร็งอย่างรุนแรง
Anticholinergic side effect จะทำให้มีผลต่อระบบประสาทอัตโนมัติ
Adrenergic side effect มีความดันโลหิตต่ำเมื่อเปลี่ยนอิริยาบถ (Orthostatic hypotension)
ผลต่อระบบต่อมไร้ท่อ (Endocrine effect)
ผลต่อผิวหนัง (Skin reaction) อาจจะมีลมพิษหรือผิวหนังอักเสบ
ผลต่อตับ (Hepatologic effect) ทำให้เกิดดีซ่านได้
ผลต่อระบบเลือด (Hematologic effect)
ความต้านทานต่อการชักลดลง (Effect on seizure threshold)
ผลต่อตา (Ocular effect) มีการเปลี่ยนสีที่เลนส์ถูกตาและที่ Retina ทำให้ตาพร่ามองเห็นไม่ชัด
ยาที่ใช้
Atypical antipsychotic drugs
Typical antipsychotic drugs หรือ Dopamine Antagonists (DA)
ยารักษาอาการซึมเศร้า (Antidepressant Drugs)
ยาที่ใช้
กลุ่ม Monoamine Oxidase Inhibitors (MAOIs)
กลุ่ม Selective Serotonin Reuptake Inhibitors (SSRIs) มี 5 ชนิด
กลุ่ม New Generation
กลุ่ม Tricyclic Antidepressants (TCAs)
ผลข้างเคียงของยาและการพยาบาล
ผลข้างเคียงที่เกิดขึ้นได้กับยารักษาอาการซึมเศร้าทุกกลุ่ม
1.1 ปากแห้ง (Dry mouth) การพยาบาล แนะนำให้ผู้ป่วยอมก้อนน้ำแข็งหรือจิบน้าบ่อยๆ
1.2 ง่วงซึม (Sedation) โดยเฉพาะ เมื่อได้รับยา Amitriptyline และ Mianserin การพยาบาล แพทย์อาจให้เป็นยาก่อนนอนและแนะนำผู้ป่วย อย่าขับรถหรือทำงานเกี่ยวกับเครื่องจักรที่อาจเกิดอันตรายจากการง่วงซึม
1.3 คลื่นไส้ (Nausia) การพยาบาล ผู้ป่วยรับประทานยาพร้อมอาหารเพื่อลดอาการระคายเคืองของกระเพาะอาหาร
ผลข้างเคียงที่เกิดได้กับยากลุ่ม TCAs
2.6 น้ำหนักเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะ Amitriptyline การพยาบาล แนะนำผู้ป่วยเกี่ยวกับการรับระทานอาหารและให้ผู้ป่วยออกกำลังกาย
2.5 มีโอกาสชักง่ายขึ้นในรายที่เป็นโรคลมชัก การพยาบาล สังเกตผู้ป่วยรายที่มีประวิตโรคลมชักอย่างใกล้ชิด
2.4 ความดันโลหิตต่ำเมื่อเปลี่ยนอิริยาบถ (Orthostatic hypotension) การพยาบาล แนะนำผู้ป่วยให้ลุกขึ้นอย่างช้า ๆจากท่านอนเป็นท่านั่ง หรือท่านั่งเป็นท่ายืน วัดความดันโลหิตท่านอนและท่ายืนเพื่อเปรียบเทียบกัน
2.3 ปัสสาวะลำบาก การพยาบาล แนะนำให้ผู้ป่วยรายงานแพทย์เมื่อปัสสาวะลำบาก จดบันทึกน้ำดื่มและปัสสาวะเพื่อดูความสมดุลของน้ำ หาวิธีที่จะทำให้ผู้ป่วยปัสสาวะได้เอง
2.2 ท้องผูก การพยาบาล แนะนำให้รับประทานอาหารที่มีกากใย ดื่มน้ำเพิ่มขึ้นถ้าไม่มีข้อห้าม และกระตุ้นให้ผู้ป่วยออกกำลังกาย
2.1 ตาพร่า การพยาบาล ให้ความมั่นใจกับผู้ป่วยว่าอาการจะหายไปหลังจากได้รับยา 2-3 สัปดาห์แนะนำผู้ป่วยอย่าขับรถจนกว่าอาการตาพร่าจะดีขึ้นระวังการพลัดตกหกล้มจากการมองเห็นไม่ชัด
ผลข้างเคียงที่เกิดได้กับยากลุ่ม SSRIs
3.5 Serotonin syndrome เกิดจากการมี Serotonin activity มากเกินไป ทาให้อาการคลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย ปวดท้อง ความดันโลหิตไม่สม่ำเสมอ (อาจจะสูงหรือต่ำ) เดินเซสับสน กระวนกระวาย อุณหภูมิในร่างกายสูงขึ้น หัวใจเต้นเร็ว อาจหมดสติได้ การพยาบาล หยุดให้ยาทันที รายานแพทย์ทราบ
3.4 ความต้องการทางเพศลดลง การพยาบาล ให้ผู้ป่วยพูดถึงความรู้สึก รายงานแพทย์ทราบเพื่อให้การช่วยเหลือ
3.3 น้ำหนักลด การพยาบาล ให้รับประทานอาหารให้เพียงพอกับความต้องการของร่างกาย
3.2 ปวดศีรษะ การพยาบาล รายงานให้แพทย์ทราบ
3.1 นอนไม่หลับ การพยาบาล แนะนำให้ผู้ป่วยรับประทานยาในตอนเช้า หลีกเลี่ยงอาหาร และเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน สอนเทคนิคคลายเครียดให้ผู้ป่วยใช้ก่อนนอน
ผลข้างเคียงที่เกิดได้กับยากลุ่ม MAOIs
ภาวะความดันโลหิตสูงอย่างเฉียบพลัน (Hypertensive crisis) ร่วมกับอาการปวดศีรษะ ใจสั่น คลื่นไส้ อาเจียน มีไข้ เจ็บหน้าอก การพยาบาล แนะนำผู้ป่วยหลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารที่มีสาร Tyramine หยุดให้ยาทันทรายงานแพทย์ วัดความดันโลหิตตามเวลาเพื่อประเมินอาการและระวังการเกิดความดันโลหิตสูงอย่างเฉียบพลัน
ผลต่อการทาหน้าที่ของตับ
การพยาบาล ตระหนักรู้ถึงการทาหน้าที่ของตับที่ปกติ เช่น คลื่นไส้ ผู้ป่วยบ่นเกี่ยวกับระบบย่อยอาหารและอาการตาเหลือง ตัวเหลือง
ผลข้างเคียงอื่นๆที่อาจพบได้
การพยาบาล. รายงานแพทย์ทราบ เพื่อพิจารณาการลดขนาดยาลง ในผู้ที่จำเป็นต้องหยุดยาทันที อาจทำให้ Diphenhydramine หรือ Artane ช่วยแก้อาการ
ยาคลายกังวล (Antianxiety Drugs/Anxiolytic Drugs/Minor Tranquillizers)
ยากลุ่ม Benzodiazepines แบ่งตาม Elimination Half Life
Long Acting >24 ชั่วโมง
Intermediate Acting ประมาณ 10-20 ชั่วโมง
Short Acting ออกฤทธิ์เร็วมาก ส่วนใหญ่เป็นยานอนหลับ
ผลข้างเคียงของยาและการพยาบาล
ง่วงนอน และ เดินเซ การพยาบาล แนะนำผู้ป่วยไม่ให้ขับรถในระยะที่ใช้ยานี้ หรือผู้ที่ทำงานเกี่ยวกับเครื่องจักรกลต้องระมัด ระวัง เพราะยาอาจทำให้เกิดอาการเชื่องช้า จะเป็นอันตรายต่อผู้ป่วยได้
หลงลืมเหตุการณ์ช่วงใกล้ๆ ที่เกิดขึ้นก่อนการใช้ยา แต่เหตุการณ์ในอดีตจำได้ (Anterograde amnesia) การพยาบาล ให้ข้อมูลกับผู้ป่วยว่าอาจมีหลงลืมได้บ้าง
ทาให้เกิดอาการติดยาและดื้อยาได้ การพยาบาล แนะนาผู้ป่วยว่าควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ยา
อาการทางพฤติกรรม การพยาบาล คอยสังเกตอาการและใช้การช่วยเหลือผู้ป่วย
ยาควบคุมอารมณ์ (Mood Stabilizing Drugs/Antimanic Drugs)
ยาที่ใช้
Lithium Carbonate (Eskalith, Lithane, Lithonate)
Lithium Citrate (Cibalith-s)
ผลข้างเคียงของยา
Early Side Effects เป็นอาการที่เกิดขึ้นในช่วงแรกที่ได้ยา
1.1 ระบบทางดินอาหารถูกรบกวน เช่น คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร ปวดท้อง ท้องเสีย
1.2 กล้ามเนื้ออ่อนแรงและอ่อนเพลีย
1.3 มือสั่น โดยเฉพาะเวลาเขียนหนังสือ
1.4 ปากแห้ง กระหายน้ำ
Late Side Effects เป็นอาการที่เกิดขึ้นเมื่อใช้ยาเป็นเวลานาน
2.1 อาการมือสั่น
2.2 ระหายน้ำและปัสสาวะบ่อยมากกว่าระยะแรก
2.3 บวมและมีน้ำหนักตัวเพิ่มมากขึ้น จากการเพิ่มปริมาณน้ำในร่างกาย
และการเปลี่ยนแปลงของการเผาผลาญคาร์โบไฮเดรต
2.4 อาจมีภาวะแทรกซ้อนของ Hypothyroidism หรือ Goiter
2.5 Leukocytosis
2.6 หัวใจเต้นผิดจังหวะ
ระดับความเป็นพิษของลิเทียมและการช่วยเหลือ
ระดับเฝ้าระวัง (Serum Lithium 1.2-1.5 mEq/L)
การพยาบาล ให้ผู้ป่วยรับประทานยาต่อไป ให้ข้อมูลกับผู้ป่วยว่าเป็นผลข้างเคียงของยาที่พบได้ในระยะ 1-2 สัปดาห์แรกที่ได้รับยาติดตามประเมิน Serum Lithium เป็นระยะ
ระดับเป็นพิษปานกลาง (Serum Lithium 1.5-2.0 mEq/L)การพยาบาล อาจจะปฏิบัติเหมือนข้อ 1 หรือข้อ 3 อยู่ที่ความรุนแรงของอาการ
ระดับเป็นพิษรุนแรง (Serum Lithium 2.0-2.5 mEq/L)
การพยาบาล หยุดยาทันที ถ้าผู้ป่วยยังรู้สึกตัวให้ยาแก้อาเจียน และทำ Gastric lavage
ระดับอันตราย (Serum Lithium > 2.5 mEq/L)
การพยาบาล ปฏิบัติเหมือนข้อ 3 และเตรียมทา Hemodialysis
ยาลดอาการข้างเคียงของยาทางจิตเวช (Anticholinergic Drugs/Antiparkinson Drugs)
ยาที่ใช้
Trihexyphenidyl (Aca, Artane, Benzhexol) 2 mg, 5 mg
Benztropine (Cogentin) 0.5 mg, 1 mg, 2 mg
Dipenhydramine (Benadryl) 25 mg
Biperidan (Akineton) 2 mg, 6 g
ผลข้างเคียงของยา
Anticholinergic effect เช่น ปากแห้ง ตาพร่า ท้องผูก อาจมีปัสสาวะลำบากในผู้สูงอายุ
คลื่นไส้ ปั่นป่วนในท้อง
Sedation, Drowsiness และ Dizziness
Orthostatic Hypotension
Anticholinergic Delirium อาการสำคัญ คือ สับสน ไม่รู้วัน เวลา สถานที่ หรือแสดงอาการทางจิต
การพยาบาล
อธิบายคุณสมบัติของยาและวิธีรับประทานยาว่า ควรรับประทานเมื่อใด หากไม่มีอาการไม่จ้าเป็นต้องรับประทาน
ควรให้รับประทานยาหลังอาหารทันทีเพื่อป้องกันการรบกวนกระเพาะอาหาร
ควรสังเกตอาการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นจากการใช้ยา
เช่น การทรงตัว การพูด และความสามารถในการดูแลตนเองของผู้ป่วย
ระมัดระวังอุบัติเหตุที่อาจเกิดขึ้นได้จากาการ ตามัว เดินเซ เดินไม่ตรงทาง เป็นต้น
สังเกตและประเมินผลหลังให้ยา เพื่อจะได้ช่วยเหลือทันทีที่มีปัญหา
รายงานแพทย์ทันที่พบปัญหาที่เกิดขึ้นหลังจากได้รับยา
ควรให้คำแนะนำผู้ป่วยและญา
ยารักษาอาการชัก (Anticonvulsant Drug)
ยาที่ใช้
Valproic Acid (Depakene) Capsule 250 mg Syrup 250 mg/5 ml
Phenytoin (Dilantin) Suspension 30 mg/5 ml, 125 mg/5 ml Chewable tablets 50 mg Capsule 30 mg, 100 mg Injection 50 mg/ml
Clonazepam (Klonopin) Tablets 0.5 mg, 1 mg, 2 mg
Primidone (Mysoline) Tablets 50 mg, 250 mg
Carbamazepine (Tegretol) Tablets 200 mg
ผลข้างเคียงของยา
อาจมีอาการเหงือกบวม คลื่นไส้ ผื่นแดง ง่วง
มึนงง ซึม ตาพร่า กล้ามเนื้ออ่อนแรง
นางสาวกัญญารัตน์ อุปพงษ์
นักศึกษาพยาบาลศาสตรบัณฑิตชั้นปีที่ 3 รุ่นที่24 ห้องฺB เลขที่ 5