Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การบำบัดรักษาด้วยยาทางจิตเวช (Psychopharmacology) (ยารักษาอาการชัก…
การบำบัดรักษาด้วยยาทางจิตเวช (Psychopharmacology)
ยารักษาโรคจิต (Antipsychotic Drugs/Major Tranquillizers)
ยาที่ใช้
Typical antipsychotic drugs หรือ Dopamine Antagonists (DA)
1.1 กลุ่ม Aliphatic Phenothiazine มีฤทธิ์ Sedative สูง มีฤทธิ์ข้างเคียงทาให้ความดันโลหิตต่ำมากกว่ายาชนิดอื่น ได้แก่
-Chlorpromazine (Largactil) 25 mg, 50 mg, 100 mg, 200 mg
1.2 กลุ่ม Piperazine Phenothiazine มีฤทธิ์ Sedative ปานกลาง มี Extrapyramidal Symptoms น้อย แต่มีฤทธิ์ข้างเคียง Anticholinergic สูงกว่ายาอื่น ได้แก่
-Thioridazine (Melleril, Tidazine, Thiomed) 10 mg, 25 mg, 50 mg, 100 mg
1.3 กลุ่ม Piperazine Phenothiazine มีฤทธิ์ Sedative ต่า แต่ Extrapyramidal Symptoms สูง ลดความคิดหลงผิด และประสาทหลอนได้ดี ได้แก่
-Perphenazine (Trilafon, pernazine, Pernamed) 2 mg, 4 mg. 8 mg
-Trifluoperazine (Stelazine, Triflazine, Psyrazine) 1 mg, 2 mg, 5 mg, 10 mg
-Fluphenazine (Fendec, Phenezine, Prolixin) 25 mg/ml
1.4 กลุ่ม Thiozanthenes ได้แก่
-Zuclopenthixol Acetate (Clopixol Acuphase) 50 mg/ml, 200 mg/ml
-Flupenthixol Decanoate (Fluanxol Depot) 20 mg/ml, 40 mg/ml
1.5 กลุ่ม Butyrophenone มี Potency สูง มีฤทธิ์ Sedative น้อยละมี Extrapyramidal Symptoms สูง ใช้ในการควบคุมอาการวุ่นวาย ก้าวร้าว ประสาทหลอน หลงผิด และ Mania ได้แก่
-Haloperidol (Haldol, Halop, Haridol) ชนิดรับประทาน 0.5 mg, 2 mg, 5 mg, 10 mg และ ชนิดฉีด 5 mg/ml
-Bromperidol (Impromen) 5 mg, 10 mg มีทั้งชนิดรับประทานและฉีด
เป็นยารักษาโรคจิตกลุ่มใหม่ ซึ่งยากลุ่มใหม่นี้มีคุณสมบัติทางเภสัชวิทยาต่างจากยากลุ่มเดิม มีการตอบสนองต่อการรักษาและผลข้างเคียงประเภท Extrapyramidal Symptoms น้อยกว่ายากลุ่มเดิม แต่ราคาจะค่อนข้างสูงกว่า ยากลุ่มใหม่ ได้แก่
-Ziprasidon (Geodon) 20 mg, 40 mg
-Olanzapine (Zyprexa) 5 mg, 7.5 mg, 10 mg
-Clozapine (Clozaril, Clopaze) 25 mg, 100 mg
-Risperidone (Risperdal) 1 mg, 2 mg, 3 mg, 4 mg
-Quetiapine (Seroquel) 25 mg, 100 mg, 200 mg
2กลุ่มอาการ
1.EPS
Parkinsonial like syndrome
akinesia
rigidity
mask face
tremor
Acute dystonia
Akathisia
Tardive dyskinesia
2.NMS
Fever
Encephalopathy
Vital sign unstable
Enzyne elevated
Rigidity of muscle
2ภาวะ
1.orthostatic hypotension
2.seizure threshold
3ระบบ
1.ประสาทอัตโนมัต ปากแห้ง ตาพร่า ปัสสาวะลำบาก ท้องผูก
2.ต่อมไร้ท่อ
หิวบ่อย กินจุ น้ำหนักเพิ่ม
ญ นมคัด หลั่งน้ำนม ประจำเดือนลด ความต้องการทางเพศลด
ช นมโต หลั่งอสุจิลดลง
3.เลือด
agranulocytosis ติดเชิ้อง่าย มีไข้
3.อวัยวะ
1.ผิวหนัง ลมพิษ ผิวหนังอักเสบ
2.ตับ ดีซ่าน
3.ตา ตาพร่า
ยารักษาอาการซึมเศร้า (Antidepressant Drugs)
ยาที่ใช้
กลุ่ม Tricyclic Antidepressants (TCAs) ได้แก่
-Imipramine (Tofranil) 10 mg, 25 mg, 50 mg
-Amitriptyline (Tryptanol) 10 mg, 25 mg, 50 mg
-Nortriptyline (Aventyl, Nortrilen, Pamelor) 10 mg, 25 mg
-Clomipramine (Anafranil) 10 mg, 25 mg, 50 mg
-Doxepin (Sinequan) 25 mg
-Maprotiline (Ludiomil) 10 mg, 25 mg
กลุ่ม Monoamine Oxidase Inhibitors (MAOIs) ได้แก่
-Aurorix (Moclobemide) 150 mg, 300 mg
-Phenelzine (Nardil) 15 mg
-Tranylcypromine (Parnate) 10 mg
-Isocarboxazid (Marplan) 10 mg
กลุ่ม Selective Serotonin Reuptake Inhibitors (SSRIs) มี 5 ชนิด ได้แก่
-Floxetine (Prozac) 20 mg
-Fluvoxamine (Faverin, Luvox) 50 mg, 100 mg
-Paroxetine (Paxil, Seroxat) 10 mg, 20 mg, 30 mg, 40 mg
-Sertraline (Zoloft) 25 mg, 50 mg 100 mg
-Citalopram (Celexa, Cipram) 10 mg, 20 mg, 40 mg
กลุ่ม New Generation ได้แก่
-Mianserin (Tolvon, Tolimed) 10 mg, 30 mg
-Trazodone (Desirel) 50 mg, 100 mg, 150 mg
-Tianeptine (Stablon) 12.5 mg
-Bupropion (Quomen) 150 mg
-Venlafaxian (Efexor-XR) 75 mg, 150 mg
-Mirtazapine (Remeron) 30 mg
-Maprotiline (Ludiomil) 10 mg, 25 mg, 75 mg
ผลข้างเคียงของยาและการพยาบาล
ผลข้างเคียงที่เกิดขึ้นได้กับ
ยารักษาอาการซึมเศร้าทุกกลุ่ม
1.1 ปากแห้ง (Dry mouth)
1.1 แนะนำให้ผู้ป่วยอมก้อนน้ำแข็งหรือจิบน้าบ่อยๆ
1.2 ง่วงซึม (Sedation) โดยเฉพาะ เมื่อได้รับยา Amitriptyline และ Mianserin
1.2 แพทย์อาจให้เป็นยาก่อนนอนและแนะนำผู้ป่วย
อย่าขับรถหรือทำงานเกี่ยวกับเครื่องจักรที่อาจเกิดอันตรายจากการง่วงซึม
1.3 คลื่นไส้ (Nausia)
1.3 ผู้ป่วยรับประทานยาพร้อมอาหาร
เพื่อลดอาการระคายเคืองของกระเพาะอาหาร
ผลข้างเคียงที่เกิดได้กับยากลุ่ม TCAs
2.1 ตาพร่า
2.1 ให้ความมั่นใจกับผู้ป่วย
ว่าอาการจะหายไปหลังจากได้รับยา 2-3 สัปดาห์
แนะนำผู้ป่วยอย่าขับรถจนกว่าอาการตาพร่า
จะดีขึ้นระวังการพลัดตกหกล้มจากการมองเห็นไม่ชัด
2.2 ท้องผูก
2.2 แนะนำให้รับประทานอาหารที่มีกากใย
ดื่มน้ำเพิ่มขึ้นถ้าไม่มีข้อห้าม และกระตุ้นให้ผู้ป่วยออกกำลังกาย
2.3 ปัสสาวะลำบาก
2.3 แนะนำให้ผู้ป่วยรายงานแพทย์เมื่อปัสสาวะลำบาก จดบันทึกน้ำดื่มและปัสสาวะเพื่อดูความสมดุลของน้ำ หาวิธีที่จะทำให้ผู้ป่วยปัสสาวะได้เอง
2.4 ความดันโลหิตต่ำเมื่อเปลี่ยนอิริยาบถ (Orthostatic hypotension)
2.4 แนะนำผู้ป่วยให้ลุกขึ้นอย่างช้าๆจากท่านอนเป็นท่านั่ง หรือท่านั่งเป็นท่ายืน วัดความดันโลหิตท่านอนและท่ายืนเพื่อเปรียบเทียบกัน
2.5 มีโอกาสชักง่ายขึ้นในรายที่เป็นโรคลมชัก
2.5 สังเกตผู้ป่วยรายที่มีประวิตโรคลมชักอย่างใกล้ชิด
2.6 น้ำหนักเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะ Amitriptyline
2.6 แนะนำผู้ป่วยเกี่ยวกับการรับระทานอาหารและให้ผู้ป่วยออกกำลังกาย
ผลข้างเคียงที่เกิดได้กับยากลุ่ม SSRIs
3.1 นอนไม่หลับ
3.1 แนะนำให้ผู้ป่วยรับประทานยาในตอนเช้า
หลีกเลี่ยงอาหาร และเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน
สอนเทคนิคคลายเครียดให้ผู้ป่วยใช้ก่อนนอน
3.2 ปวดศีรษะ
3.2 รายงานให้แพทย์ทราบ
ยาคลายกังวล (Antianxiety Drugs/Anxiolytic Drugs/Minor Tranquillizers)
ยากลุ่ม Benzodiazepines แบ่งตาม Elimination Half Life ได้แก่
Long Acting >24 ชั่วโมง
1.1 Chlordiazepoxide (Librium) 5 mg, 10 mg, 25 mg
1.2 Dipotassium Clorazepate (Tranxene, Trancon) 3.75 mg, 7.5 mg, 15 mg
1.3 Diazepam (Valium) 2 mg, 5 mg, 10 mg
Intermediate Acting ประมาณ 10-20 ชั่วโมง
2.1 Alprazolam (Xanax) 0.25 mg, 0.5 mg, 1 mg, 2 mg
2.2 Lorazepam (Ativan, Loramed) 0.5 mg, 1 mg, 2 mg
Short Acting ออกฤทธิ์เร็วมาก ส่วนใหญ่เป็นยานอนหลับ
3.1 Trizolam (Halcion) 0.125 mg, 0.25 mg, 0.5 mg
3.2 Midazolam (Dormicum) 7.5 mg, 15 mg
ผลข้างเคียงของยาและการพยาบาล
ง่วงนอน
ข้อ 1 และ 2 แนะนำผู้ป่วยไม่ให้ขับรถในระยะที่ใช้ยานี้ หรือผู้ที่ทำงานเกี่ยวกับเครื่องจักรกลต้องระมัด ระวัง เพราะยาอาจทำให้เกิดอาการเชื่องช้า จะเป็นอันตรายต่อผู้ป่วยได้
เดินเซ
หลงลืมเหตุการณ์ช่วงใกล้ๆ ที่เกิดขึ้นก่อนการใช้ยา แต่เหตุการณ์ในอดีตจำได้ (Anterograde amnesia)
ให้ข้อมูลกับผู้ป่วยว่าอาจมีหลงลืมได้บ้าง
ทาให้เกิดอาการติดยาและดื้อยาได้
แนะนาผู้ป่วยว่าควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ยา
อาการทางพฤตกรรม ได้แก่
5.1 Disinhibition Syndrome
เป็นอาการที่ผู้ได้รับยา
กล้าแสดงพฤติกรรมหรือพูดในสิ่งไม่ควรหรือไม่เคยทำมาก่อน
5.2 Paradoxical Excitement เป็นอาการที่ผู้ได้รับยา
มีพฤติกรรมวุ่นวาย อาละวาดก้าวร้าว
แทนที่จะง่วงซึมหรือสงบ
โยเฉพาะในผู้สูงอายุ หรือผู้ที่มีอาการทางสมอง
(Organic Brain Syndrome)
คอยสังเกตอาการและใช้การช่วยเหลือผู้ป่วย
ยาควบคุมอารมณ์ (Mood StabilizingDrugs/Antimanic Drugs)
ยาที่ใช้
Lithium Carbonate (Eskalith, Lithane, Lithonate)
Lithium Citrate (Cibalith-s)
ผลข้างเคียงของยา
Early Side Effects เป็นอาการที่เกิดขึ้นในช่วงแรกที่ได้ยา ได้แก่
1.1 ระบบทางดินอาหารถูกรบกวน เช่น คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร ปวดท้อง ท้องเสีย
1.2 กล้ามเนื้ออ่อนแรงและอ่อนเพลีย
1.3 มือสั่น โดยเฉพาะเวลาเขียนหนังสือ
1.4 ปากแห้ง กระหายน้ำ
Late Side Effects
เป็นอาการที่เกิดขึ้นเมื่อใช้ยาเป็นเวลานาน ได้แก่
2.1 อาการมือสั่น
2.2 ระหายน้ำและปัสสาวะบ่อยมากกว่าระยะแรก
2.3 บวมและมีน้ำหนักตัวเพิ่มมากขึ้น จากการเพิ่มปริมาณน้ำในร่างกายและการเปลี่ยนแปลงของการเผาผลาญคาร์โบไฮเดรต
2.4 อาจมีภาวะแทรกซ้อนของ Hypothyroidism หรือ Goiter
2.5 Leukocytosis
2.6 หัวใจเต้นผิดจังหวะ
ยาลดอาการข้างเคียงของยาทางจิตเวช (Anticholinergic Drugs/Antiparkinson Drugs)
ยาที่ใช้
Trihexyphenidyl (Aca, Artane, Benzhexol) 2 mg, 5 mg
Benztropine (Cogentin) 0.5 mg, 1 mg, 2 mg
Dipenhydramine (Benadryl) 25 mg
Biperidan (Akineton) 2 mg, 6 g
ผลข้างเคียงของยา
Anticholinergic effect เช่น ปากแห้ง
ตาพร่า ท้องผูก อาจมีปัสสาวะลำบากในผู้สูงอายุ
คลื่นไส้ ปั่นป่วนในท้อง
Sedation, Drowsiness และ Dizziness
Orthostatic Hypotension
Anticholinergic Delirium อาการสำคัญ คือ
สับสน ไม่รู้วัน เวลา สถานที่ หรือแสดงอาการทางจิต
การพยาบาล
อธิบายคุณสมบัติของยาและวิธีรับประทานยาว่า
ควรรับประทานเมื่อใด หากไม่มีอาการไม่จ้าเป็นต้องรับประทาน
ควรให้รับประทานยาหลังอาหารทันทีเพื่อป้องกันการรบกวนกระเพาะอาหาร
ควรสังเกตอาการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นจากการใช้ยา เช่น
การทรงตัว การพูด และความสามารถในการดูแลตนเองของผู้ป่วย
ระมัดระวังอุบัติเหตุที่อาจเกิดขึ้นได้จากาการ ตามัว เดินเซ เดินไม่ตรงทาง เป็นต้น
สังเกตและประเมินผลหลังให้ยา เพื่อจะได้ช่วยเหลือทันทีที่มีปัญหา
รายงานแพทย์ทันที่พบปัญหาที่เกิดขึ้นหลังจากได้รับยา
ควรให้คำแนะนำผู้ป่วยและญาติ ดังนี้
7.1 ดื่มน้ำให้เพียงพอหรืออมลูกอมเพื่อลดอาการปากแห้ง
7.2 ควรหลีกเลี่ยงการขี่พาหนะ การควบคุมเครื่องจักร เพราะผู้ป่วยมักง่วงนอน และตาพร่า
7.3 ควรรายงานอาการข้างเคียงที่เกิดขึ้น
7.4 ตรวจร่างกายสม่ำเสมอ โดยเฉพาะตรวจตา
7.5 ควรหลีกเลี่ยงการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และลดอาหารที่มีโปรตีนสูง
ยารักษาอาการชัก (Anticonvulsant Drug)
ยารักษาอาการชัก (Anticonvulsant Drugs)
Valproic Acid (Depakene) Capsule 250 mg
Syrup 250 mg/5 ml
Phenytoin (Dilantin) Suspension 30 mg/5 ml, 125 mg/5 ml
Chewable tablets 50 mg
Capsule 30 mg, 100 mg
Injection 50 mg/ml
Clonazepam (Klonopin) Tablets 0.5 mg, 1 mg, 2 mg
Primidone (Mysoline) Tablets 50 mg, 250 mg
Carbamazepine (Tegretol) Tablets 200 mg
ผลข้างเคียงของยา
อาจมีอาการเหงือกบวม คลื่นไส้ ผื่นแดง ง่วง มึนงง ซึม ตาพร่า กล้ามเนื้ออ่อนแรง