Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การบำบัดรักษาด้วยยาทางจิตเวช (Psychopharmacology) (ยารักษาอาการซึมเศร้า…

- - - - Chlorpromazine (Largactil) 25 mg, 50 mg, 100 mg, 200 mg
      - มีฤทธิ์ Sedative สูง มีฤทธิ์ข้างเคียงทำให้ความดันโลหิตต่ำมากกว่ายาชนิดอื่น
    - - มีฤทธิ์ Sedative ปานกลาง มี Extrapyramidal Symptoms น้อย แต่มีฤทธิ์ข้างเคียง Anticholinergic สูงกว่ายาอื่น
      - Thioridazine (Melleril, Tidazine, Thiomed) 10 mg, 25 mg, 50 mg, 100 mg
    - - มีฤทธิ์ Sedative ต่า แต่ Extrapyramidal Symptoms สูง ลดความคิดหลงผิด และประสาทหลอนได้ดี
      - Perphenazine (Trilafon, pernazine, Pernamed) 2 mg, 4 mg. 8 mg
      - Trifluoperazine (Stelazine, Triflazine, Psyrazine) 1 mg, 2 mg, 5 mg, 10 mg
      - Fluphenazine (Fendec, Phenezine, Prolixin) 25 mg/ml
    - - Zuclopenthixol Acetate (Clopixol Acuphase) 50 mg/ml, 200 mg/ml
      - Flupenthixol Decanoate (Fluanxol Depot) 20 mg/ml, 40 mg/ml
    - - มี Potency สูง มีฤทธิ์ Sedative น้อยละมี Extrapyramidal Symptoms สูง ใช้ในการควบคุมอาการวุ่นวาย ก้าวร้าว ประสาทหลอน หลงผิด และ Mania
      - Haloperidol (Haldol, Halop, Haridol) ชนิดรับประทาน 0.5 mg, 2 mg, 5 mg, 10 mg และ ชนิดฉีด 5 mg/ml
      - Bromperidol (Impromen) 5 mg, 10 mg มีทั้งชนิดรับประทานและฉีด
  - - - Pseudoparkinsonism/Parkinsonism มีอาการเหมือนกับคนเป็นโรค Parkinson เช่น การเคลื่อนไหวช้า (Akinesia) เดินขาลาก มีอาการสั่น (Tremor) กล้ามเนื้อแข็งเกร็ง (Rigidity) สีหน้าเฉยเมยไม่แสดงความรู้สึกเหมือนใส่หน้ากาก (Mask Face) กลืนน้าลายไม่ลง ทำให้มีน้าลายเต็มปาก
      - Acute Dystonia ผู้ป่วยจะมีอาการเกร็งของกล้ามเนื้อ (Muscle Spasm) คอบิดไปข้างใดข้างหนึ่งหรือลำตัวบิดไปด้านข้าง กล้ามเนื้อที่หน้ากระดุก ขากรรไกรแข็ง น้าลายไหล ลิ้นคับปาก พูดไม่ชัด กลืนลำบาก ตาเหลือกขึ้นค้างบนตลอดเวลา หลังแอ่น
      - Akathisia เป็นความรู้สึกกระวนกระวาย กระสับกระส่าย อยู่นิ่งไม่ได้ ต้องเคลื่อนไหวตลอดเวลา มือและแขนสั่น มีอาการคล้าย Agitation
        
        ระวังการเกิดอุบัติเหตุ และการรบกวนผู้อื่น คอยดูแลการรับประทานอาหาร
      - อธิบายให้ผู้ป่วยทราบว่าอาการเหล่านี้จะเกิดได้ในระยะแรกที่ได้รับยา จะเกิดขึ้นชั่วคราวเท่านั้น จะหายไปได้เมื่อใช้ยาแก้แพ้ (Antiparkinson drugs) และร่างกายจะค่อยๆ ปรับตัวได้ อาการดังกล่าวจะไม่มีอันตรายกับผู้ป่วย เพื่อลดความวิตกกังวลของผู้ป่วย
      - Tardive dyskinesia จะมีอาการของการเคลื่อนไหวซ้าๆ ของกล้ามเนื้อบริเวณใบหน้าลิ้น และลำคอ ผู้ป่วยอาจไม่รู้ตัวหรือควบคุมไม่ได้ เช่น ดูดปาก แลบลิ้น เลียริมฝีปาก เคี้ยวปาก แสยะใบหน้า กลืนลำบาก ซึ่งเกิดจากการใช้ยาในขนาดสูงเป็นระยะนานติดต่อกันอย่างน้อย 3 เดือน เป็นอาการที่ดื้อต่อการรักษา
        
        คอยสังเกตอาการ ถ้าพบควรให้อาหารที่มีแคลลอรี่สูง อาหารอ่อน ให้ผู้ป่วยพักผ่อนให้เพียงพอแนะนำผู้ป่วยให้พูดช้าๆ ให้ผู้ป่วยพูดถึงความรู้สึกเขาออกมา
    - - เกิดขึ้นไม่บ่อยนัก อาการสำคัญ คือ มีอาการกล้ามเนื้อแข็งเกร็งอย่างรุนแรง
        ไข้สูง หัวใจเต้นเร็ว เหงื่อออกมาก ปัสสาวะออกน้อย ความดันโลหิตไม่สม่ำเสมอ ระดับการรู้สึกตัวลดลง อาจเกิดภาวการณ์ทางานของระบบหายใจล้มเหลว และอาจเสียชีวิตได้
      - คอยสังเกตการ ถ้าพบรีบรายงานแพทย์ทราบเพื่อให้การช่วยเหลือ
    - - จะทำให้มีผลต่อระบบประสาทอัตโนมัติ เกิดจากการใช้ยา Thioridazine เป็นส่วนใหญ่ โดยมีอาการปากแห้ง ตาพร่า ปัสสาวะลำบาก ท้องผูก
      - ให้อมน้ำแข็งหรือจิบน้าบ่อยๆ
      - ให้ความมั่นใจว่าอาการจะหายไปได้ ไม่ควรขับรถจนกว่าอาการตาพร่าจะดีขึ้นระวังการพลัดตกหกล้มจากการมองเห็นไม่ชัด
      - จดบันทึกน้ำดื่มและปัสสาวะเพื่อดูความสมดุลของน้ำที่ได้รับและการขับถ่ายออกไป หาหลายๆ วิธีที่จะทาให้ผู้ป่วยปัสสาวะได้เอง
      - แนะนำให้ผู้ป่วยรับประทานอาหารที่มีกากใยมากๆ เช่น ผัก ผลไม้ ดื่มน้ำเพิ่มขึ้นถ้าไม่มีข้อห้าม และกระตุ้นให้ผู้ป่วยออกกำลังกาย
    - - มีความดันโลหิตต่ำเมื่อเปลี่ยนอิริยาบถ (Orthostatic hypotension) ทำให้ผู้ป่วยมีอาการเวียนศีรษะและหน้ามืด
      - แนะนำผู้ป่วยให้ลุกขึ้นอย่างช้าๆจากท่านอนเป็นท่านั่ง หรือท่านั่งเป็นท่ายืน วัดความดันโลหิตท่านอนและท่ายืนเพื่อเปรียบเทียบกัน
    - - ผลต่อการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนในร่างกายกลายชนิด ที่พบบ่อย คือ ผู้หญิงมีการเพิ่มระดับ Prolactin ซึ่งเป็นผลให้มีเต้านมคัด และบางรายมีการหลั่งน้ำนม (Lactation) ประจำเดือนผิดปกติ ความต้องการทางเพศลดลง สำหรับผู้ชายอาจมีเต้านมโตขึ้น การหลั่งอสุจิลดลง มักเกิดจากยา Thioridazine นอกจากนี้ที่พบบ่อย คือ หิวบ่อย กินจุ น้าหนักตัวเพิ่มขึ้น (Weight Gain)
      - อธิบายให้ผู้ป่วยฟังว่าอาการเล่านี้จะเกิดชั่วคราวเท่านั้นและจะเป็นปกติได้ แนะนำเรื่องอาหารและการออกกำลังกาย
    - - อาจจะมีลมพิษหรือผิวหนังอักเสบ เนื่องจากผิวหนังไวต่อแสงแดด มักจะพบบริเวณใบหน้าและแขนผิวหนังอาจจะไหม้เมื่อถูกแสงแดดหรือสีผิวอาจเปลี่ยนไป โดยเฉพาะในส่วนที่ถูกแสงแดด เกิดจาก Chlorpromazine
      - อาจจะหยุดยาชั่วคราว หรือให้ยาแก้แพ้และแนะนำผู้ป่วยให้ระวัง โดยใส่เสื้อแขนยาวหรือกางร่ม หรือใช้ยาทาผิวกันแสงแดดเมื่อจะออกไปข้างนอก
    - - ทำให้เกิดดีซ่านได้ จากยา Chlorpromazine ใน 1-2 เดือนแรกของการใช้ยา
      - สังเกตอาการดีซ่าน เช่น ตัวเหลือง ตาเหลือง
    - - ทำให้มีจำนวนเม็ดเลือดขาวน้อยกว่าปกติ (Agranulocytosis) ผู้ป่วยจะมีอาการติดเชื้อง่าย (เจ็บคอ มีไข้) พบได้จากยา Chlorpromazine
      - สังเกตอาการของผู้ป่วย เช่น เจ็บคอ มีไข้ รายงานให้แพทย์ทราบ
    - - ผู้ป่วยจะมีอาการชักง่ายขึ้น ในผู้ป่วยที่มีประวัติโรคลมชัก
      - คอยสังเกตอาการชักของผู้ป่วยที่อาจจะเกิดขึ้นได้
    - - มีการเปลี่ยนสีที่เลนส์ถูกตาและที่ Retina ทำให้ตาพร่ามองเห็นไม่ชัด พบในรายที่ได้รับการรักษาเป็นเวลานานเป็นผลจาก Thioridazine ขนาดสูง (800 mg/day)
      - คอยสังเกตอาการของผู้ป่วยและถ้าพบแนะนำให้ผู้ป่วยระวังการเคลื่อนไหว เพราะอาจพลัดตกหกล้มทำให้บาดเจ็บได้
- - - - ตาพร่า
        ให้ความมั่นใจกับผู้ป่วยว่าอาการจะหายไปหลังจากได้รับยา 2-3 สัปดาห์แนะนำผู้ป่วยอย่าขับรถจนกว่าอาการตาพร่าจะดีขึ้นระวังการพลัดตกหกล้มจากการมองเห็นไม่ชัด
      - ท้องผูก
        แนะนำให้รับประทานอาหารที่มีกากใย ดื่มน้ำเพิ่มขึ้นถ้าไม่มีข้อห้าม และกระตุ้นให้ผู้ป่วยออกกำลังกาย
      - ปัสสาวะลำบาก
        แนะนำให้ผู้ป่วยรายงานแพทย์เมื่อปัสสาวะลำบาก จดบันทึกน้ำดื่มและปัสสาวะเพื่อดูความสมดุลของน้ำ หาวิธีที่จะทำให้ผู้ป่วยปัสสาวะได้เอง
      - ความดันโลหิตต่ำเมื่อเปลี่ยนอิริยาบถ (Orthostatic hypotension)
        แนะนำผู้ป่วยให้ลุกขึ้นอย่างช้าๆจากท่านอนเป็นท่านั่ง หรือท่านั่งเป็นท่ายืน วัดความดันโลหิตท่านอนและท่ายืนเพื่อเปรียบเทียบกัน
      - มีโอกาสชักง่ายขึ้นในรายที่เป็นโรคลมชัก
        สังเกตผู้ป่วยรายที่มีประวิตโรคลมชักอย่างใกล้ชิด
      - น้ำหนักเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะ Amitriptyline
        แนะนำผู้ป่วยเกี่ยวกับการรับระทานอาหารและให้ผู้ป่วยออกกำลังกาย
  - - - นอนไม่หลับ
        แนะนำให้ผู้ป่วยรับประทานยาในตอนเช้า หลีกเลี่ยงอาหาร และเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน สอนเทคนิคคลายเครียดให้ผู้ป่วยใช้ก่อนนอน
      - ปวดศีรษะ
        รายงานให้แพทย์ทราบ
      - น้ำหนักลด
        ให้รับประทานอาหารให้เพียงพอกับความต้องการของร่างกาย
      - ความต้องการทางเพศลดลง
        ให้ผู้ป่วยพูดถึงความรู้สึก รายงานแพทย์ทราบเพื่อให้การช่วยเหลือ
      - Serotonin syndrome เกิดจากการมี Serotonin activity มากเกินไป ทาให้อาการคลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย ปวดท้อง ความดันโลหิตไม่สม่ำเสมอ (อาจจะสูงหรือต่ำ) เดินเซสับสน กระวนกระวาย อุณหภูมิในร่างกายสูงขึ้น หัวใจเต้นเร็ว อาจหมดสติได้
        +หยุดให้ยาทันที รายานแพทย์ทราบ
  - - - ปากแห้ง (Dry mouth)
      - แนะนำให้ผู้ป่วยอมก้อนน้ำแข็งหรือจิบน้าบ่อยๆ
      - ง่วงซึม (Sedation) โดยเฉพาะ เมื่อได้รับยา Amitriptyline และ Mianserin
      - แพทย์อาจให้เป็นยาก่อนนอนและแนะนำผู้ป่วย อย่าขับรถหรือทำงานเกี่ยวกับเครื่องจักรที่อาจเกิดอันตรายจากการง่วงซึม
      - คลื่นไส้ (Nausia)
      - ผู้ป่วยรับประทานยาพร้อมอาหารเพื่อลดอาการระคายเคืองของกระเพาะอาหาร
- - - - เป็นระดับที่มี Lithium สูงสุดที่มีผลในการรักษา อาการข้างเคียงที่พบ เช่น มือสั่น ปัสสาวะบ่อย กระหายน้ำ ท้องเสีย ปวดท้องและอ่อนเพลีย ซึ่งอาจจะไม่รุนแรง
      - ให้ผู้ป่วยรับประทานยาต่อไป ให้ข้อมูลกับผู้ป่วยว่าเป็นผลข้างเคียงของยาที่พบได้ในระยะ 1-2 สัปดาห์แรกที่ได้รับยาติดตามประเมิน Serum Lithium เป็นระยะ
    - - เป็นระดับที่มี Lithium สูงจนเกิดอาการเป็นพิษ ระดับเล็กน้อยถึงปานกลาง อาการข้างเคียงที่พบ เช่น ปวดท้อง ท้องเสีย คลื่นไส้ อาเจียน ปากแห้ง มึนศีรษะ กล้ามเนื้ออ่อนแรง พูดไม่ชัด ผิดปกติในการเคลื่อนไหว เดินเซ ตาพร่ามัว และหูอื้อ
      - อาจจะปฏิบัติเหมือนข้อ 1 หรือข้อ 3 อยู่ที่ความรุนแรงของอาการ
    - - เป็นระดับที่มี Lithium สูงจนเกิดอาการเป็นพิษ ระดับปานกลางถึงรุนแรงอาการข้างเคียงที่พบ เช่น ท้อเสีย เบื่ออาหาร คลื่นไส้ และอาเจียนตลอด แขนขากระตุกเป็นระยะ จนถึงแสดงอาการชัก สับสนมาก การทำงานของหัวใจผิดปกติ เป็นลม หมดสติ
      - หยุดยาทันที ถ้าผู้ป่วยยังรู้สึกตัวให้ยาแก้อาเจียน และทำ Gastric lavage
    - - เป็นระดับที่มี Lithium สูงจนเกิดอันตรายถึงชีวิต อาการสำคัญได้แก่ การทำงานของหัวใจล้มเหลว ความดันโลหิตต่ำมาก ไข้สูง ไม่รู้สึกตัว มีอาการชัก ปัสสาวะออกน้อย และการทำงานของไตล้มเหลว
      - ปฏิบัติเหมือนข้อ 3 และเตรียมทำ Hemodialysis
  - - - ระบบทางดินอาหารถูกรบกวน เช่น คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร ปวดท้อง ท้องเสีย
      - กล้ามเนื้ออ่อนแรงและอ่อนเพลีย
      - มือสั่น โดยเฉพาะเวลาเขียนหนังสือ
      - ปากแห้ง กระหายน้ำ
    - - อาการมือสั่น
      - กระหายน้ำและปัสสาวะบ่อยมากกว่าระยะแรก
      - บวมและมีน้ำหนักตัวเพิ่มมากขึ้น จากการเพิ่มปริมาณน้ำในร่างกายและการเปลี่ยนแปลงของการเผาผลาญคาร์โบไฮเดรต
      - อาจมีภาวะแทรกซ้อนของ Hypothyroidism หรือ Goiter
      - Leukocytosis
      - หัวใจเต้นผิดจังหวะ
- - - - 7.1 ดื่มน้ำให้เพียงพอหรืออมลูกอมเพื่อลดอาการปากแห้ง
      - 7.2 ควรหลีกเลี่ยงการขี่พาหนะ การควบคุมเครื่องจักร เพราะผู้ป่วยมักง่วงนอน และตาพร่า
      - 7.3 ควรรายงานอาการข้างเคียงที่เกิดขึ้น
      - 7.4 ตรวจร่างกายสม่ำเสมอ โดยเฉพาะตรวจตา
      - 7.5 ควรหลีกเลี่ยงการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และลดอาหารที่มีโปรตีนสูง
- - - - Chlordiazepoxide (Librium) 5 mg, 10 mg, 25 mg
      - Dipotassium Clorazepate (Tranxene, Trancon) 3.75 mg, 7.5 mg, 15 mg
      - Diazepam (Valium) 2 mg, 5 mg, 10 mg
    - - Alprazolam (Xanax) 0.25 mg, 0.5 mg, 1 mg, 2 mg
      - Lorazepam (Ativan, Loramed) 0.5 mg, 1 mg, 2 mg
    - - Trizolam (Halcion) 0.125 mg, 0.25 mg, 0.5 mg
      - Midazolam (Dormicum) 7.5 mg, 15 mg
    - - ง่วงนอน&เดินเซ + แนะนำผู้ป่วยไม่ให้ขับรถในระยะที่ใช้ยานี้ หรือผู้ที่ทำงานเกี่ยวกับเครื่องจักรกลต้องระมัด ระวัง เพราะยาอาจทำให้เกิดอาการเชื่องช้า จะเป็นอันตรายต่อผู้ป่วยได้
      - หลงลืมเหตุการณ์ช่วงใกล้ๆ ที่เกิดขึ้นก่อนการใช้ยา แต่เหตุการณ์ในอดีตจำได้ (Anterograde amnesia) + ให้ข้อมูลกับผู้ป่วยว่าอาจมีหลงลืมได้บ้าง
      - ทำให้เกิดอาการติดยาและดื้อยาได้ +แนะนำผู้ป่วยว่าควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ยา
      - อาการทางพฤติกรรม + คอยสังเกตอาการและใช้การช่วยเหลือผู้ป่วย
        
        Disinhibition Syndrome เป็นอาการที่ผู้ได้รับยา กล้าแสดงพฤติกรรมหรือพูดในสิ่งไม่ควรหรือไม่เคยทำมาก่อน
        
        Paradoxical Excitement เป็นอาการที่ผู้ได้รับยา มีพฤติกรรมวุ่นวาย อาละวาดก้าวร้าว แทนที่จะง่วงซึมหรือสงบ โยเฉพาะในผู้สูงอายุ หรือผู้ที่มีอาการทางสมอง (Organic Brain Syndrome)