Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การบำบัดรักษาด้วยยาทางจิตเวช (Psychopharmacology) (ยารักษาอาการซึมเศร้า…
การบำบัดรักษาด้วยยาทางจิตเวช
(Psychopharmacology)
ยารักษาโรคจิต (Antipsychotic Drugs/Major Tranquillizers)
Typical antipsychotic drugs หรือ Dopamine Antagonists (DA)
กลุ่ม Aliphatic Phenothiazine มีฤทธิ์ Sedative สูง มีฤทธิ์ข้างเคียงทาให้ความดันโลหิตต่ำมากกว่ายาชนิดอื่น
Chlorpromazine (Largactil) 25 mg, 50 mg, 100 mg, 200 mg
กลุ่ม Piperazine Phenothiazine มีฤทธิ์ Sedative ปานกลาง มี Extrapyramidal Symptoms น้อย แต่มีฤทธิ์ข้างเคียง Anticholinergic สูงกว่ายาอื่น
Thioridazine (Melleril, Tidazine, Thiomed) 10 mg, 25 mg, 50 mg, 100 mg
กลุ่ม Piperazine Phenothiazine มีฤทธิ์ Sedative ต่ำ แต่ Extrapyramidal Symptoms สูง ลดความคิดหลงผิด และประสาทหลอนได้ดี
-Perphenazine (Trilafon, pernazine, Pernamed) 2 mg, 4 mg. 8 mg
-Trifluoperazine (Stelazine, Triflazine, Psyrazine) 1 mg, 2 mg, 5 mg, 10 mg
-Fluphenazine (Fendec, Phenezine, Prolixin) 25 mg/ml
กลุ่ม Thiozanthenes
-Zuclopenthixol Acetate (Clopixol Acuphase) 50 mg/ml, 200 mg/ml
-Flupenthixol Decanoate (Fluanxol Depot) 20 mg/ml, 40 mg/ml
กลุ่ม Butyrophenone มี Potency สูง มีฤทธิ์ Sedative น้อยละมี Extrapyramidal Symptoms สูง ใช้ในการควบคุมอาการวุ่นวาย ก้าวร้าว ประสาทหลอน หลงผิด และ Mania
-Haloperidol (Haldol, Halop, Haridol) ชนิดรับประทาน 0.5 mg, 2 mg, 5 mg, 10 mg และ ชนิดฉีด 5 mg/ml
-Bromperidol (Impromen) 5 mg, 10 mg มีทั้งชนิดรับประทานและฉีด
Atypical antipsychotic drugs หรือ Serotonin-Dopamine Antagonists (SDA)
มีการตอบสนองต่อการรักษาและผลข้างเคียงประเภท Extrapyramidal Symptoms น้อยกว่ายากลุ่มเดิม แต่ราคาจะค่อนข้างสูงกว่า ยากลุ่มใหม่
Clozapine (Clozaril, Clopaze) 25 mg, 100 mg
Risperidone (Risperdal) 1 mg, 2 mg, 3 mg, 4 mg
Olanzapine (Zyprexa) 5 mg, 7.5 mg, 10 mg
Quetiapine (Seroquel) 25 mg, 100 mg, 200 mg
Ziprasidon (Geodon) 20 mg, 40 mg
Side effect และการพยาบาล
กลุ่มอาการ
1.EPS
Parkinsonial like syndrome
mask face
rigidity
akinesia
Acute dystonia
Akathisia
Tardive dyskinesia
การพยาบาล
อธิบายให้ผู้ป่วยทราบว่าอาการเหล่านี้จะเกิดได้ในระยะแรกที่ได้รับยา จะเกิดขึ้นชั่วคราวเท่านั้น จะหายไปได้เมื่อใช้ยาแก้แพ้ (Antiparkinson drugs) และร่างกายจะค่อยๆ ปรับตัวได้ อาการดังกล่าวจะไม่มีอันตรายกับผู้ป่วย เพื่อลดความวิตกกังวลของผู้ป่วย
ระวังการเกิดอุบัติเหตุ และการรบกวนผู้อื่น คอยดูแลการรับประทานอาหาร
2.NMS
Fever
Encephalopathy
Vital sign unstable
Enzyne elevated
Rigidity of muscle
การพยาบาล
คอยสังเกตการ ถ้าพบรีบรายงานแพทย์ทราบเพื่อให้การช่วยเหลือ
ภาวะ
• 1.orthostatic hypotension
• 2.seizure threshold
ระบบ
1.ประสาทอัตโนมัต
• ปากแห้ง
ให้อมน้ำแข็งหรือจิบน้าบ่อยๆ
• ตาพร่า
• ปัสสาวะลำบาก
จดบันทึกน้ำดื่มและปัสสาวะเพื่อดูความสมดุลของน้ำที่ได้รับ
• ท้องผูก
แนะนำให้ผู้ป่วยรับประทานอาหารที่มีกากใยมากๆ
2.ต่อมไร้ท่อ
หิวบ่อย กินจุ น้ำหนักเพิ่ม
ญ นมคัด หลั่งน้ำนม ประจำเดือนลด ความต้องการทางเพศลด
ช นมโต หลั่งอสุจิลดลง
การพยาบาล
อธิบายให้ผู้ป่วยฟังว่าอาการเล่านี้จะเกิดชั่วคราวเท่านั้นและจะเป็นปกติได้ แนะนำเรื่องอาหารและการออกกำลังกาย
3.เลือด
agranulocytosis ติดเชิ้อง่าย มีไข้
สังเกตอาการของผู้ป่วย เช่น เจ็บคอ มีไข้ รายงานให้แพทย์ทราบ
อวัยวะ
• 1.ผิวหนัง ลมพิษ ผิวหนังอักเสบ
อาจจะหยุดยาชั่วคราว หรือให้ยาแก้แพ้และแนะนำผู้ป่วยให้ระวัง โดยใส่เสื้อแขนยาวหรือกางร่ม หรือใช้ยาทาผิวกันแสงแดดเมื่อจะออกไปข้างนอก
• 2.ตับ ดีซ่าน
สังเกตอาการดีซ่าน เช่น ตัวเหลือง ตาเหลือง
• 3.ตา ตาพร่า
ให้ความมั่นใจว่าอาการจะหายไปได้ ไม่ควรขับรถจนกว่าอาการตาพร่าจะดีขึ้นระวังการพลัดตกหกล้มจากการมองเห็นไม่ชัด
Adrenergic side effect
แนะนำผู้ป่วยให้ลุกขึ้นอย่างช้าๆจากท่านอนเป็นท่านั่ง หรือท่านั่งเป็นท่ายืน วัดความดันโลหิตท่านอนและท่ายืนเพื่อเปรียบเทียบกัน
ความต้านทานต่อการชักลดลง (Effect on seizure threshold)
คอยสังเกตอาการชักของผู้ป่วยที่อาจจะเกิดขึ้นได้
ยารักษาอาการซึมเศร้า (Antidepressant Drugs)
1 (TCAs)
• -Imipramine (Tofranil) 10 mg, 25 mg, 50 mg
• -Amitriptyline (Tryptanol) 10 mg, 25 mg, 50 mg
• -Nortriptyline (Aventyl, Nortrilen, Pamelor) 10 mg, 25 mg
• -Clomipramine (Anafranil) 10 mg, 25 mg, 50 mg
• -Doxepin (Sinequan) 25 mg
• -Maprotiline (Ludiomil) 10 mg, 25 mg
ผลข้างเคียง
ท้องผูก
ปัสสาวะลำบาก
ตาพร่า
(Orthostatic hypotension)
มีโอกาสชักง่ายขึ้นในรายที่เป็นโรคลมชัก
น้ำหนักเพิ่มขึ้น
2 MAOIs
-Aurorix (Moclobemide) 150 mg, 300 mg
-Phenelzine (Nardil) 15 mg
-Tranylcypromine (Parnate) 10 mg
-Isocarboxazid (Marplan) 10 mg
ผลข้างเคียง
(Hypertensive crisis)
แนะนำผู้ป่วยหลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารที่มีสาร Tyramine หยุดให้ยาทันทีรายงานแพทย์ วัดความดันโลหิตตามเวลาเพื่อประเมินอาการและระวังการเกิดความดันโลหิตสูงอย่างเฉียบพลัน
3 SSRIs
-Floxetine (Prozac) 20 mg
-Fluvoxamine (Faverin, Luvox) 50 mg, 100 mg
-Paroxetine (Paxil, Seroxat) 10 mg, 20 mg, 30 mg, 40 mg
-Sertraline (Zoloft) 25 mg, 50 mg 100 mg
-Citalopram (Celexa, Cipram) 10 mg, 20 mg, 40 mg
ผลข้างเคียง
นอนไม่หลับ
ปวดศีรษะ
น้ำหนักลด
ความต้องการทาลงเพศลดลง
ผลข้างเคียงที่เกิดขึ้นได้กับยารักษาอาการซึมเศร้าทุกกลุ่ม
ปากแห้ง (Dry mouth)
แนะนำให้ผู้ป่วยอมก้อนน้ำแข็งหรือจิบน้าบ่อยๆ
คลื่นไส้ (Nausia)
รับประทานยาพร้อมอาหารเพื่อลดอาการระคายเคืองของกระเพาะอาหาร
ง่วงซึม (Sedation)
ให้เป็นยาก่อนนอนและแนะนำผู้ป่วย อย่าขับรถหรือทำงานเกี่ยวกับเครื่องจักร
ยาคลายกังวล (Antianxiety Drugs/Anxiolytic Drugs/Minor Tranquillizers)
ยากลุ่ม Benzodiazepines
Long Acting >24 ชั่วโมง
• Chlordiazepoxide (Librium) 5 mg, 10 mg, 25 mg
• Dipotassium Clorazepate (Tranxene, Trancon) 3.75 mg, 7.5 mg, 15 mg
• Diazepam (Valium) 2 mg, 5 mg, 10 mg
Intermediate Acting ประมาณ 10-20 ชั่วโมง
• 2.1 Alprazolam (Xanax) 0.25 mg, 0.5 mg, 1 mg, 2 mg
• 2.2 Lorazepam (Ativan, Loramed) 0.5 mg, 1 mg, 2 mg
Short Acting ออกฤทธิ์เร็วมาก ส่วนใหญ่เป็นยานอนหลับ
• 3.1 Trizolam (Halcion) 0.125 mg, 0.25 mg, 0.5 mg
• 3.2 Midazolam (Dormicum) 7.5 mg, 15 mg
ผลข้างเคียง
เดินเซ
ง่วงนอน
ทำให้เกิดการติดยาดื้อยาได้
ยาควบคุมอารมณ์ (Mood Stabilizing Drugs/Antimanic Drugs)
• 1. Lithium Carbonate (Eskalith, Lithane, Lithonate)
• 2. Lithium Citrate (Cibalith-s)
ผลข้างเคียง
• 2. Late Side Effects
• 2.1 อาการมือสั่น
• 2.2 ระหายน้ำและปัสสาวะบ่อยมากกว่าระยะแรก
• 2.3 บวมและมีน้ำหนักตัวเพิ่มมากขึ้น จากการเพิ่มปริมาณน้ำในร่างกายและการเปลี่ยนแปลงของการเผาผลาญคาร์โบไฮเดรต
• 2.4 อาจมีภาวะแทรกซ้อนของ Hypothyroidism หรือ Goiter
• 2.5 Leukocytosis
• 2.6 หัวใจเต้นผิดจังหวะ
• 1. Early Side Effects
• 1.1 ระบบทางดินอาหารถูกรบกวน เช่น คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร ปวดท้อง ท้องเสีย
• 1.2 กล้ามเนื้ออ่อนแรงและอ่อนเพลีย
• 1.3 มือสั่น โดยเฉพาะเวลาเขียนหนังสือ
• 1.4 ปากแห้ง กระหายน้ำ
ยาลดอาการข้างเคียงของยาทางจิตเวช (Anticholinergic Drugs/Antiparkinson Drugs)
ยาที่ใช้
• Trihexyphenidyl (Aca, Artane, Benzhexol) 2 mg, 5 mg
• Benztropine (Cogentin) 0.5 mg, 1 mg, 2 mg
• Dipenhydramine (Benadryl) 25 mg
• Biperidan (Akineton) 2 mg, 6 g
ผลข้างเคียงของยา
Anticholinergic effect เช่น ปากแห้ง ตาพร่า ท้องผูก อาจมีปัสสาวะลำบากในผู้สูงอายุ
คลื่นไส้ ปั่นป่วนในท้อง
Sedation, Drowsiness และ Dizziness
Orthostatic Hypotension
Anticholinergic Delirium อาการสำคัญ คือ สับสน ไม่รู้วัน เวลา สถานที่ หรือแสดงอาการทางจิต
การพยาบาล
1. อธิบายคุณสมบัติของยาและวิธีรับประทานยาว่า ควรรับประทานเมื่อใด หากไม่มีอาการไม่จ้าเป็นต้องรับประทาน
2. ควรให้รับประทานยาหลังอาหารทันทีเพื่อป้องกันการรบกวนกระเพาะอาหาร
3. ควรสังเกตอาการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นจากการใช้ยา เช่น การทรงตัว การพูด และความสามารถในการดูแลตนเองของผู้ป่วย
4. ระมัดระวังอุบัติเหตุที่อาจเกิดขึ้นได้จากาการ ตามัว เดินเซ เดินไม่ตรงทาง เป็นต้น
5. สังเกตและประเมินผลหลังให้ยา เพื่อจะได้ช่วยเหลือทันทีที่มีปัญหา
6. รายงานแพทย์ทันที่พบปัญหาที่เกิดขึ้นหลังจากได้รับยา
7. ควรให้คำแนะนำผู้ป่วยและญาติ ดังนี้
7.1 ดื่มน้ำให้เพียงพอหรืออมลูกอมเพื่อลดอาการปากแห้ง
7.2 ควรหลีกเลี่ยงการขี่พาหนะ การควบคุมเครื่องจักร เพราะผู้ป่วยมักง่วงนอน และตาพร่า
7.3 ควรรายงานอาการข้างเคียงที่เกิดขึ้น
7.4 ตรวจร่างกายสม่ำเสมอ โดยเฉพาะตรวจตา
7.5 ควรหลีกเลี่ยงการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และลดอาหารที่มีโปรตีนสูง
ยารักษาอาการชัก (Anticonvulsant Drug)
ยาที่ใช้
Valproic Acid (Depakene) Capsule 250 mg
Syrup 250 mg/5 ml
Phenytoin (Dilantin) Suspension 30 mg/5 ml, 125 mg/5 ml
Chewable tablets 50 mg
Capsule 30 mg, 100 mg
Injection 50 mg/ml
Clonazepam (Klonopin) Tablets 0.5 mg, 1 mg, 2 mg
Primidone (Mysoline) Tablets 50 mg, 250 mg
Carbamazepine (Tegretol) Tablets 200 mg
ผลข้างเคียง
อาการเหงือกบวม
คลื่นไส้
ผื่นแดง
ง่วง มึนงง
ซึม
ตาพร่า
กล้ามเนื้ออ่อนแรง