PPDH nêu và giải quyết vấn đề trong dạy học KHXH ở TH
Khái niệm
Tác dụng
Là cách thức GV tổ chức các hoạt động học tập trên cơ sở GV đặt ra những tình huống có vấn đề, GV điều khiển, HS phát hiện vấn đề, hoạt động tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo để giải quyết vấn đề, thông qua đó nắm được kiến thức mới và phương pháp đi tới kiến thức đó, đồng thời phát hiện năng lực tư duy sáng tạo và hình thành thế giới quan khoa học
HS được làm quen với việc nghiên cứu khoa học, nếp suy nghĩ độc lập, sáng tạo, biết liên hệ và sử dụng những kiến thức đã có trong việc lĩnh hội kiến thức mới
Rèn luyện cho HS phương pháp học tập, phát triển ở các em kĩ năng phát hiện vầ tiến hành quá trình giải quyết vấn đề - đây là một trong những kĩ năng cần thiết
Gây hứng thú học tập cho các em, kích thích phát triển tư duy
Ưu điểm
Góp phần tích cực vào việc rèn luyện tư duy phê phán, tư duy sáng tạo cho HS. Trên cơ sở sử dụng vốn kiên thức và kinh nghiệm đã có của HS để xem xét, đánh giá, thấy được vấn đề cần giải quyết
Phát triển được khả năng tìm tòi, xem xét dưới nhiều góc độ khác nhau. Trong khi phát hiện và giải quyết vấn đề, HS sẽ huy động được vốn tri thức và khả năng cá nhân hợp tác trao đổi thảo luận với bạn bè để tìm ra cách giải quyết vấn đề tốt nhất
Thông qua việc giải quyết vấn đề, HS được lĩnh hội tri thức, kĩ năng và phương pháp nhận thức
Nhược điểm
Đòi hỏi phải có nhiều thời gian hơn các phương pháp thông thường
Đòi hỏi GV phải đầu tư nhiều thời gian và công sức phải có năng lực sư phạm tốt mới suy nghĩ để tạo ra được nhiều tình huống gợi vấn đề và hướng dẫn tìm tòi để phát hiện và giải quyết vấn đề
Lưu ý
GV cần nắm vững PPDH này đầu tư trí tuệ và thời gian nghiên cứu kĩ bài dạy, tham khảo nhiều tài liệu để xây dựng tình huống có vấn đề
GV cần có hiểu biết sâu rộng để không bất ngờ trước các tình huống của HS có kĩ năng nghề nghiệp để dẫn dắt HS giải quyết vấn đề
Đối với những bài có nội dung đơn giản, không có tính vấn đề thì không thể áp dụng PPDH này
PPDH này thường làm cho GV khó chủ động trong việc đảm bảo tiến bộ bài học khi HS chưa quen với việc học tập chủ động
Cách tiến hành
Bước 1: Chuẩn bị
Xây dựng tình huống có vấn đề
Lựa chọn nội dung, đối tượng đáp ứng được yêu cầu của tình huống có vấn đề
Phân tích nội dung liên hệ với những kiến thức HS đã biết để xác định mâu thuẫn
Hoàn thiện tình huống có vấn đề
Xác định mục tiêu nội dung bài học
Dự kiến thời gian, hình thức, địa điểm
Dự kiến các tình huống, các hướng giải quyết có thể có
Giải quyết vấn đề
GV hướng dẫn HS suy luận giải quyết vấn đề
HS huy động những kiến thức liên quan và đưa ra những giả thiết
Tiếp nhận tình huống, phân tích vấn đề, nội dung của tình huống, xác định nhiệm vụ cần thực hiện
Dựa vào tri thức đã có để lập luận, nghiên cứu thêm thông tin mới để khẳng định hay bác bỏ giả thiết phương án đề xuất, trình bày giải pháp
HS nhận xét và đưa ra cách giải quyết của mình
GV tổng kết, rút ra kết luận
Ví dụ Bài 19: Các thế hệ trong gia đình(TN-XH LỚP 3)
Bước 1: Chuẩn bị
Bước 2: Tiến hành
Xây dựng tình huống có vấn đề: Phân biệt gia đình 2 thế hệ và gia đình 3 thế hệ
Địa điểm: Lớp học
Mục tiêu: HS biết được các thế hệ trong gia đình
Hình thức: thảo luận
Nhiệm vu: phân được gia đình 2 thế hệ và gia đình 3 thế hệ
HS quan sát tranh và trả lời câu hỏi
Bố mẹ Minh là thế hệ thứ mấy trong gia đình
Bố mẹ Lan là thế hệ thứ mấy trong gia đình
Thế hệ thứ nhất trong gia đình Minh là ai?
Minh và em Mình là thế hệ thứ mấy trong gia đình
Gia đình Lan có mấy thế hệ đang sống, đó là những thế hệ nào?
Lan và em Lan là thế hệ thứ mấy trong gia đình
Cho biết gia đình em đang có mấy thế hệ đang sống
Gia đình Minh có mấy thế hệ đang sống, đó là những thế hệ nào?
HS thảo luận đưa ra kết quả và các nhóm trao đổi với nhau
GV nhận xét tổng kết: gia đình Lan có 2 thế hệ sinh sống, gia đình Minh có 3 thế hệ sinh sống.
Như vậy, trong một gia đình có nhiều thế hệ cùng sinh sống: 3 thế hệ, 2 thế hệ, 1 thế hệ...